Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2017 roku Opracowano w Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Krakowie pod kierunkiem Małopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Barbary Żuk W opracowaniu wykorzystano wyniki działalności badawczej i kontrolnej: Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie Delegatury WIOŚ w Nowym Sączu Delegatury WIOŚ w Tarnowie Autorzy (tekst i zdjęcia): Liliana Czarnecka, Barbara Dębska, Piotr Fiszer, Krystyna Gołębiowska, Ewa Gondek, Anna Główka, Monika Janik, Magdalena Kostrzewa, Lech Leśniewski, Edyta Litwin, Dorota Łęczycka, Tomasz Miętus, Maria Ogar, Janusz Plaszczyk, Teresa Prajsnar, Teresa Reczek, Dorota Rogusz, Natalia Rzepka, Krystyna Synowiec, Magdalena Szredzińska, Paulina Zuchnicka, Barbara Żuk, oraz: Departament Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego str. 2 Spis treści 1. Charakterystyka województwa .............................................................................. str. 4 2. Jakość powietrza ..................................................................................................... str. 10 2.1 Presje ....................................................................................................................................... str. 10 2.2 Stan powietrza ......................................................................................................................... str. 17 2.3 Chemizm opadów atmosferycznych i depozycja zanieczyszczeń do podłoża ........................ str. 34 2.4 Realizacja Programu Ochrony Powietrza ............................................................................... str. 44 3. Jakość wód ............................................................................................................... str. 71 3.1 Presje – wody powierzchniowe ............................................................................................... str. 71 3.2 Stan wód powierzchniowych .................................................................................................. str. 76 3.3 Stan wód podziemnych w województwie małopolskim ......................................................... str. 100 3.4 Monitoring osadów dennych w 2017 roku ............................................................................. str. 107 3.5 Współpraca dwustronna z Republiką Słowacką ..................................................................... str. 130 3.6 Realizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych ................................ str. 132 4. Hałas ......................................................................................................................... str. 134 4.1 Źródła hałasu ........................................................................................................................... str. 134 4.2 Monitoring hałasu ................................................................................................................... str. 137 4.3 Mapy akustyczne .................................................................................................................... str. 148 5. Promieniowanie elektromagnetyczne .................................................................... str. 152 5.1 Źródła pól elektromagnetycznych ........................................................................................... str. 152 5.2 Monitoring pól elektromagnetycznych ................................................................................... str. 157 5.3 Działania inspekcyjne realizowane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie w zakresie promieniowania elektromagnetycznego ................................................. str. 162 6. Edukacja ekologiczna ............................................................................................. str. 166 6.1 Udostępnianie informacji o środowisku i jego ochronie ......................................................... str. 166 6.2 Publikacje tematyczne ............................................................................................................ str. 168 6.3 Prasa, radio i telewizja ............................................................................................................ str. 170 6.4 Inne formy upowszechniania informacji ................................................................................. str. 170 6.5 Edukacja ekologiczna ............................................................................................................. str. 173 7. Działalność inspekcyjna na terenie województwa małopolskiego ...................... str. 174 7.1 Działalność kontrolna – informacje ogólne ............................................................................ str. 174 7.2 Kontrole planowe .................................................................................................................... str. 179 7.3 Wybrane kontrole tematyczne ................................................................................................ str. 185 7.4 Kontrole pozaplanowe – interwencyjne .................................................................................. str. 193 7.5 Kontrole w zakresie przeciwdziałania poważnym awariom ................................................... str. 198 7.6 Kontrole w oparciu o dokumenty ................................................................................................. str. 201 7.7 Działania pokontrolne ............................................................................................................. str. 202 8. Usuwanie azbestu z terenu województwa małopolskiego .................................... str. 205 str. 3 1. Charakterystyka województwa Województwo małopolskie położone jest w południowej części Polski. Od wschodu graniczy z województwem podkarpackim, od północy z województwem świętokrzyskim, od zachodu z województwem śląskim, od południa ze Słowacją. Jest jednym z mniejszych spośród 16 polskich województw, zajmuje 12 miejsce pod względem wielkości. Ryc. 1 Podział województwa małopolskiego na podprowincje fizycznogeograficzne Podzielone jest na 19 powiatów ziemskich oraz 3 grodzkie, a także 182 gminy. Województwo zajmuje powierzchnię 15 183 km2, co stanowi 4,9% powierzchni kraju. Obejmuje swoim zasięgiem krainy fizjograficzne: Wyżynę Śląsko-Krakowską, Zewnętrzne Karpaty Zachodnie, Centralne Karpaty Zachodnie, Wyżynę Małopolską oraz Podkarpacie Północne (Rys.1, według J. Kondrackiego – „Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa, 2002). str. 4 Małopolska zalicza się do województw o najniższej stopie bezrobocia – 5,4% (dane GUS, stan na koniec 2017r.). Swymi terenami zajmuje fragment Wyżyny Małopolskiej i Karpat Zachodnich. Naturalną granicą między górami a niziną jest dolina Wisły, wiodąca z zachodu na wschód. Województwo małopolskie posiada 3 391,4 tys. mieszkańców (dane GUS, stan na koniec 2017r.), co stanowi 8,8 % ogólnej liczby ludności kraju. W 2017r., podobnie jak przed rokiem, gęstość zaludnienia wynosiła 223 osoby na 1 km2 – przy 123 osobach w kraju. Najwyższy wskaźnik zaludnienia odnotowano w Krakowie – 2 348 osób na 1 km2, Tarnowie - 1 515 osób na 1 km2 czy w Nowym Sączu – 1 460 osób na 1 km2, najniższy w powiecie miechowskim – 73 osoby na 1 km2. Stolicą województwa jest Kraków, w którym w 2017 roku mieszkało 767,3 tys. mieszkańców (dane GUS na koniec 2017r.). Teren województwa znajduje się w większości w zlewisku Morza Bałtyckiego z dorzeczem Wisły – ok. 90% powierzchni województwa. Natomiast południowo-zachodnia część leży na terenie zlewiska Morza Czarnego z dorzeczem Dunaju. Na obszarze województwa znajduje się 6 sztucznych zbiorników wodnych: Zbiornik Czorsztyn-Niedzica - powierzchnia 12,3 km2, maksymalna pojemność 231,9 hm3, Zbiornik Sromowce Wyżne – powierzchnia 0,9 km2, pojemność maksymalna 6,4 hm3, Jezioro Rożnowskie – powierzchnia 16,0 km2, maksymalna pojemność 159,3 hm3, Zbiornik Czchów – powierzchnia 3,4 km2, pojemność 12,0 hm3, Zbiornik Dobczyce – powierzchnia 10,7 km2, maksymalna pojemność 141,4 hm3, Zbiornik Klimkówka - powierzchnia 3,1 km2, pojemność całkowita 43,5 hm3 oraz Zbiornik Świnna Poręba, którego budowę rozpoczęto w 1986 roku, a oddany został do użytkowania w lipcu 2017r. (powierzchnia 10,35 km2, całkowita pojemność 161,0 hm3). Fot. 1 Smreczyński staw, P. Zuchnicka str. 5 Naturalne zbiorniki wodne występują w Tatrach. Znajduje się tu około 100 jezior zwanych stawami. Największe z nich to Morskie Oko i Wielki Staw w Dolinie Pięciu Stawów Polskich (powyżej 34 ha). Województwo małopolskie posiada urozmaicone warunki naturalne i w dużej mierze nieskażone środowisko naturalne. Bogaty jest świat roślinny i zwierzęcy. Obszary prawnie chronione w województwie małopolskim zajmują łącznie 804,4 tys. ha, co stanowiło 53,0% powierzchni ogólnej województwa i 7,9% powierzchni chronionej w Polsce: • 6 parków narodowych: Babiogórski Park Narodowy, Gorczański Park Narodowy, Magurski Park Narodowy (niewielki fragment; siedziba dyrekcji w woj. podkarpackim), Ojcowski Park Narodowy, Pieniński Park Narodowy, Tatrzański Park Narodowy, • 11 parków krajobrazowych – Park Krajobrazowy Beskidu Małego, Bielańsko- Tyniecki Park Krajobrazowy, Ciężkowicko-Rożnowski Park Krajobrazowy, Dłubniański Park Krajobrazowy, Park Krajobrazowy Dolinki Krakowskie, Park Krajobrazowy Orlich Gniazd, Park Krajobrazowy Pasma Brzanki, Popradzki Park Krajobrazowy, Rudniański Park Krajobrazowy, Tenczyński Park Krajobrazowy, Wiśnicko-Lipnicki Park Krajobrazowy, • 84 rezerwatów