HOUTENERGIE IN SURINAME “Bijdrage van de Bossector aan de Energievoorziening” Stichting voor Bosbeheer en Bostoezicht Bosbouw Economische Diensten Drs. R. Matai S.R. Jagessar BSc. L. Egerton Februari 2015 Houtenergie in Suriname VOORWOORD Het onderzoek naar houtenergie in Suriname is geïnitieerd vanuit het directoraat Bosbouw Economische Diensten van de Stichting voor Bosbeheer en Bostoezicht (SBB). Dank gaat uit naar de volgende personen en instanties: De directeur van The Amazone Conservation Team Suriname, mevrouw M. Parahoe, voor de assistentie bij de data verzameling in de dorpen Sipaliwini, Tëpu en Apetina in het zuiden van Suriname. Mevrouw M. Playfair Msc., hoofd afdeling bosbouw van het Centrum voor Landbouwkundige Onderzoek in Suriname (CELOS), voor de kritische opmerkingen. Voor de succesvolle uitvoering van de dataverzameling is de nodige assistentie verkregen van de medewerkers van het directoraat Bosbouw Economische Diensten, de heren S.R. Jagessar en L. Egerton. Voorts is assistentie bij de dataverzameling verkregen van de volgende medewerkers van de SBB: De heer C. Sabajo, Assistent Senior Manager Bosbeheer De heer S. Jubithana, Assistent Hoofd Boswachter De heer B. Simson, Officer Bosbeheer De heer G. Lie A Lien, Junior Officer Task Force De heer D. Rambali, Junior Officer Task Force De heer A. Manuka, Assistent Hoofd Boswachter De heer G. Finisie, Ploegleider Bosbeheer De heer D. James, Junior Officer Bosbeheer De heer K. Lugard, Hoofd Boswachter De heer A. Pramsoekh, Assistent Junior Officer Onderzoek & Ontwikkeling Een speciaal woord van dank gaat uit naar de Algemeen Directeur van de SBB, de heer P.S. Jules voor de geboden mogelijkheid om deze studie uit te voeren en het resultaat te publiceren. Paramaribo, februari 2015 R. Matai Bosbouw Economische Diensten/SBB 1 Houtenergie in Suriname INHOUDSOPGAVE HOOFDSTUK 1. INLEIDING .................................................................................................................... 4 HOOFDSTUK 2. METHODE VAN ONDERZOEK ................................................................................ 6 HOOFDSTUK 3. DATA VERZAMELING BIJ DE HUISHOUDENS.................................................. 10 3.1 Sipaliwini ......................................................................................................................................... 10 3.2 Para ................................................................................................................................................. 12 3.3 Brokopondo .................................................................................................................................... 13 3.4 Marowijne ........................................................................................................................................ 14 3.5 Coronie ............................................................................................................................................ 15 3.6 Commewijne ................................................................................................................................... 15 3.7 Paramaribo ..................................................................................................................................... 16 3.8 Wanica............................................................................................................................................. 18 3.9 Nickerie ........................................................................................................................................... 19 3.10 Saramacca ................................................................................................................................... 21 3.11 Populatie van houtenergie gebruikers in Suriname ............................................................... 22 HOOFDSTUK 4 DATA VERZAMELING BIJ DE BEDRIJVEN .......................................................... 24 4.1 Cassavebrood ............................................................................................................................. 24 4.2 Visverwerking ............................................................................................................................ 26 4.3 Bakkerij ............................................................................................................................................ 28 4.4 Elektriciteitsopwekking .................................................................................................................. 29 4.5 Crematie .......................................................................................................................................... 29 HOOFDSTUK 5. ENERGIEHOUT VERBRUIK IN SURINAME ........................................................ 31 5.1 Energiehout verbruikt door de huishoudens .............................................................................. 31 Bosbouw Economische Diensten/SBB 2 Houtenergie in Suriname 5.2 Energiehout verbruik van bedrijven ............................................................................................ 32 5.3 Totale energiehout consumptie ................................................................................................... 33 5.4 Gebruiksfrequentie .................................................................................................................. 34 HOOFDSTUK 6. HERKOMST VAN HET ENERGIEHOUT ............................................................... 35 6.1 Herkomst van energiehout voor huishoudens .......................................................................... 35 6.2 Herkomst van energiehout voor bedrijven ................................................................................. 36 HOOFDSTUK 7 GEBRUIK VAN TYPE ENERGIEHOUT EN HOUTSOORTEN ........................... 37 7.1 Gebruik van type energiehout ............................................................................................. 37 7.2 Gebruik van houtsoorten ....................................................................................................... 39 HOOFDSTUK 8 KOOK-/ DROOGFACILITEITEN EN OVENS ......................................................... 42 HOOFDSTUK 9 ENERGIE GEBRUIK OM TE KOKEN ..................................................................... 44 HOOFDSTUK 10 TOTALE RONDHOUTPRODUCTIE IN SURINAME .......................................... 45 HOOFDSTUK 11 BIO-ENERGIE POTENTIE UIT HOUT .................................................................. 47 HOOFDSTUK 12 ECONOMISCHE WAARDE VAN ENERGIEHOUT EN MILIEU ASPECTEN . 49 HOOFDSTUK 13 INDICATOREN ......................................................................................................... 51 Bosbouw Economische Diensten/SBB 3 Houtenergie in Suriname HOOFDSTUK 1. INLEIDING Van oudsher is hout de bron geweest waaruit de mens steeds in zijn energie behoefte heeft voorzien. Het is gebruikt voor het bereiden van voeding en voor de verwarming van verblijfplaatsen. Door de jaren heen, mede door de introductie van fossiele brandstoffen nam het gebruik van hout als energiebron af. De huidige ontwikkelingstrend en de verhoogde druk op het klimaat in de wereld leiden ertoe dat de roep voor toepassing van biomassa als hernieuwbare energie steeds groter wordt. Biomassa is levende en dode organisch materiaal dat zowel boven als onder de grond voorkomt, afkomstig uit planten en dieren. Het is hernieuwbaar omdat het continue groeit en hergroeit. Volgens de United States Energy Information Administration (IEA) 1zijn momenteel ongeveer 2,4 miljard mensen in de wereld afhankelijk van traditionele bio-massa, voornamelijk om te koken en voor verwarming. Een belangrijke constatering is dat een groot deel van de gebruikers van traditionele brandstof wonen in ontwikkelingslanden, in rurale gebieden en vallen onder de groep van lage inkomens zonder toegang tot alternatieve, moderne vormen van energie. Hout is een veel voorkomende en voor de handliggende vorm van biomassa. Ook in deze moderne tijd is het één van de belangrijkste hernieuwbare energiebronnen in de wereld. Op jaarbasis wordt er ongeveer 1,8 miljard m3 aan hout geproduceerd om te benutten in de vorm van energie. Dit is meer dan 50% van de totale wereld houtproductie. Opmerkelijk is dat de wereld energiehout productie, hoger is dan wereld industriële rondhoutproductie. Het per capita wereld energiehout verbruik is 0,27 m3 en het per capita wereld industrieel rondhout verbruik is 0,24 m3. De regio’s Azië & Pacific en Afrika zijn met 75% van de totale productie de belangrijkste producenten en verbruikers van energiehout. Volgens de FAO draagt hout ongeveer 9% bij aan het totale wereld energieverbruik. Tabel 1. Productie van wereld energiehout per regio in 2012 Regio Volume in m3 % Azië & Pacific 762.000.000 41 Afrika 644.000.000 34 Latijns Amerika & Caribische 280.000.000 15 gebied 130.000.000 7 Europa 56.000.000 3 Noord-Amerika Wereld 1.872.000.000 100 Bron: FAO Statistics 2013 1 FAO Forestry paper; Rome 2008. Forests and Energy, Key issues 154 Bosbouw Economische Diensten/SBB 4 Houtenergie in Suriname Ook in deze fase waarin de wereld zich momenteel bevindt kunnen de bossen een heel belangrijke bijdrage leveren aan de duurzame ontwikkeling van de wereldgemeenschap. De roep om het ontwikkelen van een groene economie om de negatieve effecten van economische activiteiten op het milieu te minimaliseren of te voorkomen wordt steeds groter. Het is alom bekend dat de bossen een scala van producten en diensten kunnen voortbrengen