TC. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo Televizyon ve Sinema Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi HABER KANALI OLGUSU VE YAYIN POLİTİKASI İLİŞKİSİ Naime Çetin 2501060604 Tez Danışmanı Prof. Dr. Neşe Kars İSTANBUL 2009 I II Haber Kanalı Olgusu Ve Yayın Politikası İlişkisi Naime ÇETİN ÖZ Televizyon yayıncılığın da tematik haber kanallarının hızla artış göstermesi ‘haber’ kavramı ve ‘televizyon haberciliği’ anlayışlarının faklılaşmasını da beraberinde getirmiştir. Bu araştırma, ‘haber kanalı’ olgusunun ne olması gerektiği ve var olanların bu oluşuma uyup uymadıklarının kaygısından yola çıkmıştır. “Haber kanalı olgusu ve yayın politikası ilişkisi” adlı bu çalışmayla, haber kanalları yöneticilerinin yayın politikaları doğrultusunda ‘haber kavramı’ içerisinde izleyiciye ne sunduğu, yayın akışları içerisinde hangi tür programlara yer verdikleri ve habere ne kadar yer ayırdıkları sorgulanmıştır. Bu amaç doğrultusunda Türkiye’de yayın yapan NTV, CNN TÜRK, SKYTURK, HABER TURK, TRT2, TGRT HABER, HABER 7 (Ülke Tv) yöneticileri ve önde gelen uluslar arası haber kanalları BBC WORLD NEWS ve CNN INTERNATIONAL yöneticileriyle ile yüz yüze veya yazılı iletişim teknikleri kullanılarak derinlemesine mülakat yapılmıştır. Medya yöneticilerinin haber anlayışları çerçevesinde haber kanallarının yayın politikaları ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Niteliksel görüşme ve niceliksel yayın akışı içerik çözümlemesi yöntemlerinin uygulandığı bu çalışmada, çalışma evreni içerisindeki haber kanallarının yayın akışları karşılaştırılarak haber kanallarında izleyiciye tüm gün boyunca hangi tür programların iletildiği tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: Tematik kanal, yayın politikası, haber kanalı ABSTRACT Understanding of the concept of thematic broadcasting brings a differentiation among understanding of ‘News’ and ‘TV Journalism’. Starting point of this study is analyzing and questioning of the News Channel Format and also interrogating major News broadcasters if they conform with the values. This study named "News channels broadcast phenomenon and policy relationship" and aimed to interrogate what kind of programmes are the News Channels offering to their audiences within the frame of their News Policy, and how much they are airing News according to their policies. And also it aimed to interrogate what are the managers’ of these channels offering to their audiences within the context of ‘News'.For this purpose, in this study face to face contacts or written communication techniques have been used for contacting with the managers of News Broadcasters in Turkey as NTV, CNN TÜRK, SKYTURK, HABER TURK, TRT2, TGRT Haber, Haber7 and with the world's leading news channels as BBC WORLD NEWS and CNN International News channel. This study aimed to determine different kinds of programmes that transmitted by News Channels to their audiences by comparing broadcast flows of News Channels with combination of qualitative and quantitative research approaches. Similarly, it intended to determine an ideal News Channel Format by comparing the news flow of the major News Broadcasters in Turkey with BBC WORLD NEWS and CNN International. Key Words: Thematic channel, Broadcasting policy, News channel III ÖNSÖZ 1980’li yıllardan sonra yeni iletişim teknolojileri ile birlikte tüm dünyada ekonomik, politik ve kültürel alanlarda yeni değişimler meydana gelmiştir. Bu değişimler toplumdaki birçok yapı ve kurumu etkilediği gibi medya endüstrilerini de etkilemiştir. Bu dönüşümlere paralel olarak televizyon yayıncılığı değişim göstermiş tematik kanallar yayın hayatına başlamıştır. Tematik yayıncılık haber kavramı ve televizyon haberciliği anlayışının faklılaşmasına sebep olmuştur. Haber temalı yayın yapan kanallarda zaman içerisinde haberden uzaklaşıldığı magazin ağırlıklı haber programlarının ve maç yayınlarının ön plana çıktığı gözlenmiştir. Bu durum haber kanalı olgusunun araştırılmasını gerekli kılmıştır. Bu çalışma içerisinde uluslararası haber kanalları BCC WORLD NEWS, CNN International ve ulusal haber kanalları NTV, CNN TÜRK, HABER TURK, SKYTURK, TGRT, Haber, Haber 7 (Ülke Tv), TRT 2’nin yöneticileri ile derinlemesine mülakat yapılarak haber kanalı yayın politikaları ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Ayrıca araştırma kapsamında çalışma evreni içerisindeki haber kanallarının 31 Mart - 6 Nisan 2008 tarihleri arasındaki haftalık yayın akışları incelenerek haber kanallarının izleyiciye ne sunduğu, hangi program türlerine ağırlık verdiği ve habere ne kadar yer ayırdıkları belirlenmiştir. Bu araştırmayla haber kanalı olgusu çerçevesinde ideal haber kanalı formatı oluşturulmaya çalışılmıştır. Bu çalışma ileride yeni kurulacak tematik haber kanallarına yol gösterici olması bakımından da önem arz etmektedir. “Haber Kanalı Olgusu ve Yayın Politikası ilişkisi” adlı tez çalışmasının hazırlanma aşamasında SKYTURK’te Haber İstihbarat şefi olarak görev yapmakta olan Sayın Cafer ÖZİLHAN, NTV ve CNN TÜRK yöneticileri ile benim adıma randevu alarak görüşmelerimi sağlamıştır. HABER TURK, TGRT Haber ve Haber 7 yöneticileri kendilerine göndermiş olduğum e-maili en kısa sürede cevaplandırarak röportaj talebimi kabul etmişler, bu çalışma için değerli vakitlerini hiç tereddüt etmeden ayırmışlardır. Görev yapmakta olduğum haber kanalının Genel Yayın Yönetmeni Serdar AKİNAN da ricamı geri çevirmeden bu IV çalışma için hazırladığımız soruları memnuniyetle ve ciddiyetle cevaplamıştır. Yüksek lisans dönem arkadaşımız Mestinaz Gündaş mesleki ilişkilerini kullanarak TRT röportajının gerçekleştirilmesini sağlamıştır. Aynı zamanda SKYTURK’ te Belgesel Yönetmeni olarak çalışan Melek DEMİR İngiltere’de bulunduğu süre içerisinde BBC yöneticileriyle röportajları yaparak tezim için önemli verileri bana iletmiştir. Tezin tamamlanmasında büyük katkıları olan adı geçen tüm bu isimlere öncelikle yürekten teşekkürü borç bilirim. Aynı zamanda bu tez çalışması süresince bilgi ve yardımlarını benden esirgemeyen en zor anlarında dahi hiçbir zaman geri çevirmeden her türlü desteği bana sağlayan değerli hocam ve tez danışmanım Prof. Dr. Neşe KARS’a, bilgi ve görüşlerini her zaman paylaşmaya hazır olan Doç. Dr. Ayşen AKKOR GÜL ve Doç. Dr. Battal ODABAŞ’a yürekten teşekkürlerimi sunarım. Ayrıca hazırlamış olduğum bu çalışmada bugünlere gelmemi sağlayan ve beni yüreklendiren ANNEME ve özellikle çalışmamın her aşamasında sonsuz ilgi ve desteğini benden esirgemeyen EŞİM Melikşah ÇELİK’e ve hamileliğim boyunca bu tezin en fazla stresini ve yükünü çeken yeni doğacak olan BEBEĞİME, destekleri ve bu zor anımda yanımda oldukları için binlerce kez teşekkürler... Naime ÇETİN İstanbul, 2009 V İÇİNDEKİLER ÖZ III ÖNSÖZ IV İÇİNDEKİLER VI TABLOLARIN LİSTESİ X KISALTMALARIN LİSTESİ XII GİRİŞ 1 1. TEMATİK YAYINCILIK KAVRAMI 6 1.1 Tematik Yayıncılığın Tanımı 7 1.2 Tematik Yayıncılığın Türleri 8 1.3 Uluslararası Televizyon Yayıncılığında Tematikleşme Eğilimleri 18 1.3.1 Avrupa Ülkelerinde Uluslararası Televizyon Yayıncılığında 18 Tematikleşme 1.3.2 ABD’de Uluslararası Televizyon Yayıncılığında Tematikleşme 19 1.3.3 Asya Ülkelerinde Uluslararası Televizyon Yayıncılığında Tematikleşme 22 1.4 Türkiye’de Televizyon Yayıncılığında Tematikleşme Eğilimleri 23 1.4.1 Kamusal Yayıncılık: (TRT) 23 1.4.2 Tecimsel Yayıncılık 27 1.4.3 Medyanın Değişen Yapısı 28 1.4.4 Tematik yayıncılık 31 2. TEMATİK HABER KANALLARI 34 2.1 Haber Kanalı Olgusu 34 2.1.1 Haber Kavramının Tanımı 35 2.1.2 Haber Kavramının Evrensel Değerleri 39 2.1.3 Haber Değeri ve Haber Kanalı İlişkisi 42 VI 2.1.4 Hedef Kitle ve Haber Kanalı İlişkisi 44 2.1.5 Haber Kanalı Program Türleri 50 2.1.6 Yayın Akışı Kavramı ve Haber Kanalı İlişkisi 53 2.1.7 Yayın Politikası ve Haber Kanalı İlişkisi 54 2.2 Uluslararası Haber Kanalları ve Kurumsal Yapıları 56 2.2.1 BBC WORLD NEWS Kanalı Ve Kurumsal Yapısı 56 2.2.2 CNN International Ve Kurumsal Yapısı 58 2.2.3 El Cezire Kanalı ve Kurumsal Yapısı 60 2.2.4 Fox News Channel ve Kurumsal Yapısı 62 2.2.5 Sky News Kanalı ve Kurumsal Yapısı 62 2.2.6 France 24 Kanalı ve Kurumsal Yapısı 63 2.3 Türkiye’deki Haber Kanalları ve Kurumsal Yapıları 64 2.3.1 ART Kanalı ve Kurumsal Yapısı 65 2.3.2 BUGÜN TV ve Kurumsal Yapısı 65 2.3.3 CNN TÜRK Kanalı ve Kurumsal Yapısı 65 2.3.4 HABER 6 ( 6 NEWS ) ve Kurumsal Yapısı 67 2.3.5 HABER 7 ( ÜLKE TV ) ve Kurumsal Yapısı 68 2.3.6 HABER TURK Kanalı ve Kurumsal Yapısı 68 2.3.7 HABER 24 ve Kurumsal Yapısı 69 2.3.8 KANAL A ve Kurumsal Yapısı 69 2.3.9 NTV Kanalı ve Kurumsal Yapısı 70 2.3.10 SAMANYOLU HABER ve Kurumsal Yapısı 71 2.3.11 SKYTURK Kanalı ve Kurumsal Yapısı 71 2.3.12 TGRT HABER ve Kurumsal Yapısı 72 2.3.13 TRT TÜRK ve TRT 2 Kanallarının Kurumsal Yapıları 73 VII 3. HABER KANALI ÖLÇÜTLERİ VE YAYIN POLİTİKASI İLİŞKİSİ 75 3.1 Yöneticilerin Haber Anlayışları Doğrultusunda Yayın Politikalarının 76 Belirlenmesi 3.1.1 Uluslararası ve Ulusal Haber Kanallarının Editoryal Açıdan 76 İncelenmesi 3.1.2 Uluslararası ve Ulusal Haber Kanallarının Haber 97 Değeri Ölçütleri Açısından İncelenmesi 3.1.3 Uluslararası ve Ulusal Haber Kanallarının Haber Kaynağı 111 Ve Sunumu Açısından İncelenmesi 3.2 Uluslararası ve Ulusal Haber Kanallarının Yayın Akışı Açısından 120 İncelenmesi SONUÇ 129 KAYNAKÇA 135 EKLER 1 Ek-1 BBC WORLD NEWS Yöneticileri ile Yapılan Mülakat Metni 1 Ek-2 CNN TÜRK Genel Yayın Yönetmeni Ferhat Boratav ile 12 Yapılan Mülakat Metni Ek-3 HABERTURK Genel Yayın Yönetmeni Yardımcısı Murat İde 22 İle Yapılan Mülakat Metni Ek-4 HABER 7 Haber Dairesi Başkanı Nazmiye Yılmaz ile yapılan 29 Mülakat Metni Ek-5 Doğuş Yayın Grubu Haberden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı 35 Kemal Can ile Yapılan Mülakat Metni Ek-6 SKYTURK Genel Yayın