JAARVERSLAG 2011 1 JAARVERSLAG 2011ANNUAL REPORT 2 eylers museum is genoemd naar Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778), een rijke Haarlemse zijdefabrikant en bankier. Levend in de tijd van de Verlichting had hij grote belangstelling voor kunst en wetenschap omdat zij de Tsamenleving verrijken. In zijn testament bepaalde hij dat zijn ver- mogen moest worden ondergebracht in een stichting die zijn idealen zou voortzetten. De Ovale Zaal van Teylers Museum opende in 1784 haar deuren voor het publiek als kennisinstituut voor eigentijdse kunst en wetenschap. Uitzonderlijk was dat Teylers gesticht werd door en voor burgers zonder bemoeienis van Kerk of Staat in een stad zonder universiteit. Experimenten met instrumenten en onderzoek naar fossielen en gesteenten, speciaal aangekocht voor dit doel, waren de basis voor het opdoen van nieuwe kennis. Door het geven van demonstraties en lezingen werd de opgedane kennis verspreid in binnen- en bui- tenland. De eigentijdse kunst werd gestimuleerd met het aankopen van tekeningen en schilderijen van levende kunstenaars en werk van de beroemdste oude meesters. In de loop van de 19de en 20ste eeuw werden telkens nieuwe ruimtes aan de Ovale Zaal toegevoegd voor alle activiteiten en om de toene- mende collecties te bergen. Tegelijk werden de bestaande en inge- richte zalen niet veranderd. Voor hedendaagse bezoekers is het alsof zij terug in de tijd stappen. Teylers Museum vertegenwoordigt hiermee als geen andere instelling op authentieke wijze de grote idealen van de Verlichting. Het monu- mentale gebouwencomplex is begin 2012 door Nederland voorgedra- gen bij unesco om opgenomen te worden op de Werelderfgoedlijst. eylers museum is named after Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778) a rich Haarlem silk maker and banker. As a true exponent of the Enlightenment, he was greatly interested in the power of the arts and sciences to enrich Tsociety. In his Will, he laid down that his wealth should be invested in a foundation that would promote his ideals. In 1784, the Oval Room of Teylers Museum opened to the public as a knowledge institute for contemporary art and science. Quite exceptionally, Teylers was founded by and for the inhabitants of Haarlem, a town without a university. There was no involvement by Church or State. The basis for establishing new knowledge was provided by experi- ments with instruments and by research on fossils and minerals purchased specially for the purpose. In demonstrations and lectures, the knowledge this generated was disseminated at home and abroad. Contemporary art was stimulated through purchases not only of drawings and paintings by living artists, but also of work by the most celebrated old masters. To house the growing collections and to accommodate all the muse- um’s activities, new galleries were added to the Oval Room during the nineteenth and twentieth centuries. But no changes were made to the existing rooms or their fittings. For modern visitors, it is like stepping back in time. In a way unparalleled by any other organisation, Teylers Museum is thus an authentic embodiment of the great ideals of the Enlighten- ment. In 2012, the Netherlands proposed this historic complex of buildings for inclusion in the list of unesco World Heritage sites. Inhoudsopgave Introductie 9 Missie 9 Mission 10 Subsidiënten en begunstigers 2011 12 Woord vooraf 18 Foreword Maarten van Rossem 25 Nederlands eerste en meest curieuze museum 32 The Netherlands’ first and most curious museum Publiek 45 Tentoonstellingen 50 Bezoekcijfers 52 Bezoekers educatie en publieksactiviteiten 55 Overzicht digitale bezoekers 56 2011 in beeld Financieel verslag 67 Verslag van de Raad van Toezicht 68 Toelichting op de jaarrekening 2011 69 Financieel overzicht Bijlagen 71 Aanwinsten 74 Bruiklenen 76 Stichtingen 79 Lezingen en presentaties door externe personen ism Teylers Museum 80 Personeel 84 Externe activiteiten en publicaties 88 Colofon Missie Teylers Museum wil conform de idealen uit de Verlichting dienstbaar zijn aan de samenleving door mensen aan te moedigen zélf de wereld te ontdekken en plezier te beleven aan kunst en wetenschap. Daartoe wil het museum het publiek prikkelen een bezoek te bren- gen aan het best bewaard gebleven openbare kennisinstituut voor kunst en wetenschap uit de 18de eeuw ter wereld. In het monumentale pand zijn de inrichting en de presentatie van voorwerpen gericht op historische beleving en op kennisoverdracht. Introductie Mission In perpetuation of the ideals of the Englightenment, Teylers Museum wishes to serve society by stimulating people to discover the world for themselves and to find pleasure in art and science. To do so, the museum wishes to encourage the public to visit what is the world’s best-preserved eighteenth-century public knowledge institute for the arts and sciences. The fittings and presentation of objects in the historic buildings are designed to provide a historically accurate experience, and also to transfer knowledge. 9 Subsidiënten en begunstigers 2011 SUBSIDIËNTEN P.W.L. Russell Ministerie van Onderwijs, W.O. Russell Cultuur en Wetenschappen Y. Stigter L.F. Teding van Berkhout J. van der Veen BEGUNSTIGERS G. Zuidema Teylers Stichting Teylers Museum Fonds / De Sterrenwacht Ten behoeve van tentoonstellingen Stichting Vrienden van Teylers Museum Stichting Dorodarte American Friends of Teylers Museum Gemeente Haarlem J.E. Jurriaanse Stichting BankGiro Loterij M.A.O.C. Gravin van Bylandt Stichting Mondriaan Stichting Ten behoeve van de collecties Prins Bernhard Cultuurfonds W.J. Altena SNS Reaal Fonds R.E. Bienfait-Dixon Stichting Zabawas L. Bletz-Wezelaar Stichting Bonhomme Tielens Ten behoeve van de restauratie G.C. Cadée Mont Blanc maquette M. de Clercq The Brook Foundation A.S. de Haas Diverse particulieren, fondsen en bedrijven H. Heringa P.J. en M. Idenburg-de Savornin Lohman Ten behoeve van het Fundatiehuis J. Jongkind BankGiro Loterij R. Kotting Biomaterial Research Mondriaan Stichting Nationaal Historisch Museum U. Poth Stichting van Regteren Altena-Loman Fonds Vereniging Rembrandt Galerie Rob de Vries 10 Woord vooraf Inhoudelijk was de tentoonstelling over Bibliotheek georganiseerd, waar men Claude Lorrain, georganiseerd in samen- originele delen kon inzien. werking met het Louvre, een absoluut hoogtepunt. Het was een gelukkige Van groot belang voor de toekomst was het gedachte van onze voormalige collega besluit van staatssecretaris Halbe Zijlstra Carel van Tuyll van Serooskerken, hoofd van Cultuur om Teylers Museum op de van het Département des Arts Graphiques Voorlopige Lijst van het Wereld erfgoed et 228ste jaar waarin Teylers in zijn oorspronkelijke staat te be wonde- van het Louvre, om de beide collecties te plaatsen. Plaatsing op deze lijst, die eens Museum voor het publiek ren. Al het houtwerk van de boven- en tekeningen bijeen te brengen, samen met per tien à vijftien jaar wordt vastgesteld, Hgeopend was, gaat de geschiede- benedenverdieping is zo zorgvuldig een aantal schilderijen. Het leverde een is een eerste voorwaarde om in aanmer- nis in als heel voorspoedig. Tegelijkertijd mogelijk terug gebracht in de oorspronke- wonderschone tentoonstelling op, die king te komen voor de status van Wereld- tekenden zich aan de horizon de donkere lijke staat, waardoor de zaal weer wordt veel Nederlanders voor het eerst liet erf goed. In de zomer kreeg het museum wolken af van de bezuinigingen op cul- ervaren als een eenheid zoals bedoeld kennismaken met deze zeer invloedrijke de kans het benodigde nominatiedossier tuur. In zijn lange geschiedenis heeft in de 18de eeuw. Dit uitzonderlijke project kunstenaar uit de zeventiende eeuw. versneld in te dienen. Gedu rende de rest het museum al veel economische crises was door het publiek te volgen via een In de maanden ervoor was in het Pren- van het jaar is het zeer omvangrijke dossier doorstaan. Teylers heeft de traditie van webcam. Dankzij het uitvoerige vooron- ten kabinet een kleine presentatie van werk in recordtempo geschreven dankzij de hulp de tering naar de nering zetten altijd derzoek en de zorgvuldige voorbereiding van Rineke Dijkstra en Claude Lorrain van veel mensen en instanties, waaronder in ere gehouden. Zolang er sprake is (inclusief de ver huizing van honderden te zien, waarin de formele problemen van de Rijks dienst Cultureel Erfgoed en de van grote betrokkenheid van voldoende objecten) was de zaal slechts gesloten van het weergeven van landschappen werden Gemeente Haarlem. Eind januari 2012 mensen, heeft een cultu rele instelling begin september 2010 tot half maart 2011. onderzocht. is het dossier door Nederland aange­­­bo den bestaansrecht. Gelukkig heeft Teylers In het najaar begon de restauratie van de In de zomer was er een tentoonstelling aan het unesco-Werelderf goed centrum Museum over de mate van betrokkenheid buitenkant van de Ovale Zaal en de trap voor een belangrijke doelgroep: families in Parijs. De procedure kent nog een aantal niets te klagen, zoals moge blijken uit van de Sterrenwacht op het dak. met kinderen. Gadgets & Games van toen fasen en zal op zijn vroegst in 2013 afge- dit jaarverslag. en nu bleek een groot succes. Gebaseerd rond worden. Het jaar 2011 werd afgesloten met 127.500 op de prototypes van apparaten uit de In 2011 werd voor het publiek voor het bezoekers, op twee jaren na het hoogste eigen collectie, was het een feest van nos- Het nominatiedossier is na te lezen op eerst duidelijk zichtbaar hoe belangrijk aantal ooit in het bestaan van het muse- talgie. Iedereen ging terug naar zijn jeugd de website van het museum. Een belangrijk de extra subsidie van het Ministerie van um. Een reeks grote en kleinere tentoon- met de viewmaster, het spelletje pong of onderdeel is de motivatie van de aanvraag. ocw is voor een planmatige aanpak van stellingen over onderwerpen die nauw de typemachines, waarop menig gedicht Waarom is het gebouw zo uitzonderlijk de achterstanden op het gebied van restau- met de eigen collectie verbonden waren, werd geschreven. dat het iets toevoegt aan de Werelderfgoed- raties en groot onderhoud van het monu- trok veel belangstelling. Tegelijkertijd Het jaar begon met een tentoonstelling lijst? De beantwoording van deze vraag mentale complex.