Strategia Subregionu Gór Sowich ‐ pod kątem rozwoju turystyki Strategia Subregionu Sowiogórskiego Koncepcja rozwoju subregionalnego produktu turystycznego Opracował zespół w składzie: Marta Kowalczyk Katarzyna Matijczak Anna Krok Ewa Baran Robert Kropiwnicki Jarosław Rabczenko Maciej Kupaj 1 Strategia Subregionu Gór Sowich ‐ pod kątem rozwoju turystyki Spis treści 1. ZASIĘG PRZESTRZENNY OPRACOWANIA, POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE OBSZARU ............................... 3 2. ANALIZA POTENCJAŁU TURYSTYCZNEGO REGIONU .............................................................................. 15 2.1 Walory przyrodnicze i specjalistyczne dla rozwoju turystyki .............................................................. 15 2.2 Walory kulturowe rozwoju turystyki ................................................................................................... 88 2.3 Zagospodarowanie turystyczne. .......................................................................................................... 177 2.3.1 Baza noclegowa ............................................................................................................................... 177 2.3.2 Baza gastronomiczna. ....................................................................................................................... 209 2.3.3 Baza sportowo ‐ rekreacyjna. ........................................................................................................... 223 2.3.4 Baza dla rozwoju turystyki biznesowej ............................................................................................ 244 2.4 Analiza SWOT. ...................................................................................................................................... 253 3. KIERUNKI PROGRAMU ROZWOJU TURYSTYCZNEGO REGIONU. ........................................................... 255 3.1 Założenia strategiczne realizacji programu. ........................................................................................ 255 3.1.1 Wizja i misja turystyczna regionu. .................................................................................................... 256 3.1.2 Cele strategiczne rozwoju. ................................................................................................................ 257 3.2 Kierunki programu rozwoju. ................................................................................................................ 263 3.2.1 Cele operacyjne realizacji zadania. ................................................................................................... 263 3.2.2 System zarządzania na etapie wyboru zadań do realizacji i etapie wdrażania. ............................... 285 3.2.3 System monitoringu. ....................................................................................................................... 315 2 Strategia Subregionu Gór Sowich ‐ pod kątem rozwoju turystyki 1. ZASIĘG PRZESTRZENNY OPRACOWANIA, POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE OBSZARU. Subregion Sowiogórski to zwarty geograficznie obszar, którego wyznacznikiem jest położenie u podnóża Gór Sowich. Położenie te od wieków determinuje rozwój lokalny, a cechy charakterystyczne obszaru pozwalają nazwać go subregionem sowiogórskim. Wykorzystanie naturalnych walorów regionu pozwala na nawiązanie współpracy pomiędzy powiatami, gminami w celu wspólnego działania zmierzającego do rozwoju turystyki regionalnej. Góry Sowie – najstarsze góry Europy są dziś na nowo odkrywanym miejscem. Przepiękne krajobrazy, niewyjaśnione tajemnice obiektów z II wojny światowej, historyczna zabudowa i coraz bogatsza oferta przyciąga tu turystów z kraju i zagranicy. Rozbudowane szlaki piesze i rowerowe, wyciągi narciarskie, obiekty zabytkowe najwyższej rangi, sztolnie i kopalnie są powodem fascynacji tym miejscem. Góry Sowie są najstarszymi górami Polski i prawdopodobnie Europy. Stanowią one pasmo górskie w Sudetach Środkowych rozciągające się na długości 26 km (35 km licząc po linii grzbietowej) pomiędzy Górami Bardzkimi ze wschodu, a Wałbrzyskimi z zachodu. Na wschodzie granicą jest Przełęcz Srebrna, a na zachodzie Góry Sowie kończą się doliną rzeki Bystrzycy. Od północy ograniczone są Kotliną Dzierżoniowską - od południa Obniżeniem Noworudzkim oraz Wzgórzami - Wyrębińskimi i Włodzickimi. W okolicach Głuszycy graniczą z Górami Kamiennymi. Góry Sowie dzielą się na pasma oddzielone od siebie przejezdnymi dla samochodów przełęczami: Srebrną (586 m n.p.m.), Woliborską (711 m n.p.m.), Jugowską (805 m n.p.m.), Sokolą (754 m n.p.m.) oraz Walimską (750 m n.p.m.). Są to pasma: Szerokiej, Kalenicy i Słonecznej, Wielkiej Sowy, Sokoła i Włodarza, oraz obniżenie w formie działu schodzące przez Glinno w stronę Zagórza Śląskiego i Lubachowa. Łącznie zajmują obszar około 200 km2 1. 1 Sudecki informator turystyczny: www.sudety.it 3 Strategia Subregionu Gór Sowich ‐ pod kątem rozwoju turystyki Istotne znaczenie dla opisywanego subregionu ma rozciągający się na terenie Gór Sowich - od przełęczy Woliborskiej po przełęcz Walimską i Jedlinę Zdrój - Park Krajobrazowy Gór Sowich2. Utworzony w 1991 roku Park o powierzchni 8.140 ha, administracyjnie położony jest na obszarach powiatów wchodzących w skład poniższego opracowania: - powiat dzierżoniowski- Pieszyce, Bielawa, Dzierżoniów - powiat wałbrzyski - Głuszyca, Walim - powiat ząbkowicki - Stoszowice, - powiat kłodzki - Nowa Ruda. Park obejmuje środkową część pasma Gór Sowich z najwyższą kulminacją Wielką Sową ( 1015 m n.p.m.) oraz odosobniony masyw Włodarza ( 811 m n.p.m.). Wierzchowina Gór Sowich jest wyrównana, a stoki, zwłaszcza północno – wschodnie, strome i pocięte głębokimi a zarazem wąskimi dolinkami potoków. W wielu miejscach znajdują się malownicze skałki. Granicę północno - wschodnią tworzy 400 - 500 m wysokości Krawędź, 3 wyznaczona przebiegiem sudeckiego uskoku brzeżnego . 2 ibidem 3 Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych: www.dzpk.pl 4 Strategia Subregionu Gór Sowich ‐ pod kątem rozwoju turystyki Rys. 2 – Mapa Parku Krajobrazowego Gór Sowich. Źródło: www.dzpk.pl 5 Strategia Subregionu Gór Sowich ‐ pod kątem rozwoju turystyki Subregion Gór Sowich leży w południowej części województwa Dolnośląskiego w południowo – zachodniej części Polski, co umożliwia szybki dojazd do Pragi – odległość około 200 km, Berlina – ok. 350 km czy Wiednia – ok. 350 km. W skład subregionu wedle podziału terytorialnego z 1997 wchodzi 9 gmin z 4 powiatów. Ze względu na położenie i powiązania, w skład subregionu zaliczamy powiat dzierżoniowski wraz z gminami tego powiatu oraz gminy z powiatów: wałbrzyskiego, ząbkowickiego oraz kłodzkiego, tj. - Bielawę – gminę miejską zawierającą się w administracyjnych granicach miasta i nieposiadającą sołectw, - Dzierżoniów – gminę wiejską, w skład której wchodzi 15 sołectw: Dobrocin, Jędrzejowice, Jodłownik, Kiełczyn, Książnica, Mościsko, Myśliszów, Nowizna, Ostroszowice, Owiesno, Piława Dolna, Roztocznik, Tuszyn, Uciechów, Włóki, - Dzierżoniów – gminę miejską zawierającą się w administracyjnych granicach miasta i nieposiadającą sołectw, - Głuszycę - gminę miejsko – wiejską, w skład której wchodzi 5 sołectw: Głuszyca Górna, Grzmiąca, Kolce, Łomnica, Sierpnica, oraz przysiółki Rybnica Mała (należąca do wsi Grzmiąca), Radosna i Trzy Strugi (oba należą do wsi Łomnica). - Nową Rudę – gminę wiejską, w skład której wchodzi 17 sołectw: Jugów, Bożków, Ludwikowice Kłodzkie, Bartnica, Świerki, Włodowice, Wolibórz, Przygórze, Czerwieńczyce, Dzikowiec, Sokolica, Krajanów, Sokolec, Bieganów, Dworki, Nowa Wieś Kłodzka, Koszyn, 6 Strategia Subregionu Gór Sowich ‐ pod kątem rozwoju turystyki - Pieszyce – gminę wiejską, w skład której wchodzą 4 sołectwa: Kamionki, Rościszów, Piskorzów, Bratoszów. - Piławę Górną, która podobnie jak Bielawa nie zawiera sołectw, ponieważ jest gminą zawierającą się administracyjnie w granicach miasta, - Stoszowice – gminę wiejską, w skład której wchodzi 11 sołectw: Stoszowice, Srebrna Góra, Budzów, Grodziszcze, Jemna, Lutomierz, Mikołajów, Przedborowa, Różana, Rudnica, Żdanow. - Walim – gminę wiejską, w skład której wchodzi 9 sołectw: Glinno, Jugowice, Dziećmorowice, Michałkowa, Niedźwiedzica, Olszyniec, Rzeczka, Walim i Zagórze Śląskie 7 Strategia Subregionu Gór Sowich ‐ pod kątem rozwoju turystyki Rys. 1 – Gminy i miasta wchodzące w skład Subregionu Sowiogórskiego. Opracowanie własne 8 Strategia Subregionu Gór Sowich ‐ pod kątem rozwoju turystyki Warto podkreślić, iż definicja słowa subregion w znaczeniu turystycznym nie oznacza obszaru wyznaczonego granicami powiatów czy gmin, nie mniej jednak dla potrzeb niniejszego opracowania autorzy wyznaczyli granicę subregionu poprzez miejscowości najbardziej wysunięte pod względem położenia geograficznego. I tak na północ najbardziej wysuniętą miejscowością jest Dzierżoniów, na południe – Nowa Ruda, na wschód - Piława Górna i na zachód - Głuszyca. Odległość pomiędzy najbardziej wysuniętymi miejscowościami w kierunku północ – południe: pomiędzy Dzierżoniowem a Nową Rudą wynosi 29 km, pomiędzy Głuszycą a Piławą Górną (kierunek: wschód - zachód) – 42 km. Odległości pomiędzy poszczególnymi miejscowościami według, których możliwe byłoby doprecyzowanie granicy subregionu wynoszą: Piława Górna – Stoszowice (17 km), Stoszowice – miasto Nowa Ruda (19 km), miasto Nowa Ruda – Głuszyca (20 km), Głuszyca – Walim (12 km), Walim – Pieszyce (15 km), Pieszyce – Dzierżoniów (5 km), Dzierżoniów – Piława Górna (11 km) - łącznie 99 km. Dominujące szlaki komunikacyjne subregionu to droga krajowa nr 8 (DK8) prowadząca od przejścia granicznego do Czech w Kudowie-Zdroju do przejścia granicznego na Litwę