R. XIX Nr 3 (58) 2004 Cena 5 zł Nr ind. 37976X PL ISSN 0860-4126 KWARTALNIK STOWARZYSZENIA TWÓRCÓW LUDOWYCH W NUMERZE A to polskie właśnie... Ogólnopolski kon­ Uczyłem się na błędach. Wywiad ze Stefa­ KWARTALNIK kurs i wystawa w Lublinie - 1 nem Sidorukiem, poetą, pisarzem i mala­ STOWARZYSZENIA rzem ludowym - 36 TWÓRCÓW LUDOWYCH Nieciekawa proza. Protokół z rozstrzygnię­ Wspomnienie o hafclarce Monice Hilde- cia XXXIII Ogólnopolskiego Konkursu Lite­ brand - 37 rackiego im. Jana Pocka - 6 Donat Niewiadomski: „Na Ciebie czeka coś WIERSZE lepszego". Wspomnienie o Stefanie Ale­ RADA REDAKCYJNA: Stefan Aleksandrowicz, Krystyna Borkow­ ksandrowiczu - 38 Jan Adamowski, Piotr Dahlig, ska, Józef Chojnacki, Hanna Florek, Wła­ Alfred Gauda, Franciszek dysław Koczot, Mieczysław Kościński, PRZEDSTAWIAMY INSTYTUCJE Hodorowicz, Zygmunt Kłodnicki, Jan Kowalski, Zbigniew Kozak, Barbara Leszek Tokarczyk: Klub Twórców Nieprofe­ Wiktor Lickiewicz, Zdzisław Podkań- Kryszczuk, Zofia Kwiatosz, Wanda Ło- sjonalnych przy Galerii Miejsko-Gminnego ski, Władysław Sitkowski, Józef Styk mnicka-Dulak, Alfreda Magdziak, Zdzisław Ośrodka Kultury w Starym Sączu - 41 Purchała, Zofia Roj-Mrozicka, Sabina KOLEGIUM REDAKCYJNE: Szymbor. BADACZE KULTURY LUDOWEJ Józef Styk - redaktor naczelny, Jan PROZA Agnieszka Więcław: Michał Pękalski - peda­ Adamowski, Alfred Gauda - zastępcy Jadwiga Solińska: Boże Ciało, Onucarz, redaktora naczelnego, Wiktor gog i regionalista - 43 Lickiewicz - sekretarz redakcji Bednarz - 8 Franciszka Ogonowska: Spowiedź Maryni - DEBIUTY ADRES REDAKCJI: 10 (Wiersze Juliana Pukasa) - 44 20-112 Lublin, ul. Grodzka 14 Waleria Prochownik: Scekacka - 11 tel. 532-49-74, 532-37-45 Redakcja nie zwraca materiałów SZKICE I OPRACOWANIA RECENZJE nie zamawianych oraz zastrzega Jan Adamowski: Semantyka cmentarza - Donat Niewiadomski: „Niech stanie się la­ sobie prawo dokonywania skrótów, zarys problematyki - 12 to" - 45 zmiany tytułów i poprawek Katarzyna Bednarz: Formy i znaczenia sym­ stylistyczno-językowych boliczne krzyży nagrobnych (na przykładzie Agnieszka Kastelik: „Karta Groni" - 46 cmentarza przy ul. Lipowej w Lublinie) - 15 Katarzyna Skrzypik: Miejsce pamięci - o na­ INFORMACJE Publikowane w „Twórczości Lu­ pisach nagrobnych na cmentarzu w Szcze­ Od Kowna po Kłajpedę. Wystawa „Współ­ dowej" artykuły i opracowania me­ brzeszynie - 19 czesna polska sztuka ludowa" na Litwie - rytoryczne (począwszy od nr. ARCHIWUM FOLKLORU 47 15/1990) są recenzowane. Katarzyna Smyk-Płoska, Mariola Tymocho- Galeria na Dużym Rynku. 37. Ogólnopol­ wicz: Przekazy o śmierci i pogrzebie z pow. skie Targi Sztuki Ludowej, Kazimierz Dolny, ryckiego (woj. lubelskie) - 23 25-27 czerwca 2004 r. - 48 WYDAWCA: Katarzyna Smyk-Płoska: Nigdy nie poznasz Dobre kapele i instrumentaliści, niewielu Zarząd Główny solistów śpiewaków. XXXVIII Ogólnopolski Stowarzyszenia Twórców Ludowych czasu śmierci... Recenzja książki Magdale­ Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych - Wydano ze środków finansowych ny Bonowskiej - 27 Ministerstwa Kultury Kazimierz 2004 - 49 Wręczono Ludowe Oskary. Stowarzyszenie Laureaci Nagród im. Oskara Kolberga - 51 Twórców Ludowych nagrodzone - 29 Konkurs recytatorski im. Kazimiery Wi­ PROJEKT WINIETY: śniewskiej - 51 Zbigniew Strzałkowski SYLWETKI Badania terenowe kultury tradycyjnej okolic Stanisław Fijałkowski - śpiewak ludowy z Ryk - 52 SKŁAD: Chrzanowa - 31 Janowski festiwal folkloru - 53 Elżbieta Łukasik Zespół śpiewaczy „Zamszanki" z Zamchu - Autentyzm i inspiracje. Spotkania folklory­ 31 styczne w Sieradzu - 54 ŁAMANIE: Janina Jarosz-Walczakowa - malarka na Plenery dla malarzy i rzeźbiarzy. W Sztumie Grzegorz Jusiak szkle i poetka ludowa z Zakopanego - 32 i Dzierzgoniu - 54 Władysław Koczot - pisarz ludowy z Czar- Od Białorusi po Meksyk. Festiwal folkloru negostoku - 33 świata w Lublinie - 55 DRUK: KSIĄŻKI NADESŁANE - 56 AMPOL Hanna M. Łopatyńska: Kawalerowie z Szymborza - 34 ZAPROSILI NAS - 56 SDRUKARNI A NA OKŁADCE: I i IV str.: 37. Ogólnopolskie Targi Sztuki Ludowej, Kazimierz Dolny, 25-27 SAMPOL, Lublin, ul. Bursaki 15 czerwca 2004 r. Zdjęcia Paweł Onochin O targach piszemy też na str 48. Wręczenie nagród i otwarcie wystawy odbyło się 28 września 2004 roku. Fot. Alfred Gauda Ogólnopolski konkurs i wystawa w Lublinie A to polskie właśnie ... Corocznie organizowane są różne konkursy na sztu­ 108 prac), kowalstwo (7 twórców - 30 prac), plecion­ kę ludową, obejmujące albo wybrane dyscypliny (np. karstwo (16 twórców - 80 prac), tkactwo (27 twórców rzeźbę, plastykę obrzędową, koronkę, malarstwo, ce­ - 99 prac), hafciarstwo (128 twórców - 577 prac), ramikę, kowalstwo itp.), albo określone regiony etno­ koronkarstwo (77 twórców - 344 prace), plastyka ob­ graficzne, np. Kaszuby, Podlasie, Podhale, Kujawy, rzędowa i zdobnicza (142 twórców - 982 prace), za- Lubelszczyznę. Znacznie już rzadziej ogłaszane są kon­ bawkarstwo (8 twórców - 64 prace), wyroby z drewna kursy tematyczne, od których aż się „roiło" w dawniej­ (2 twórców - 7 prac), wyroby z bursztynu (1 twórca - 4 szych latach (np. Wojsko polskie w sztuce ludowej, prace). Pewien niepokój wzbudziła tak skromna liczba Święci polscy w sztuce ludowej, Walka o niepodległość kowali, plecionkarzy, malarzy czy twórców zabawek. Z w wyobraźni i pamięci twórców ludowych itp.). Nie­ niewiadomych powodów w konkursie wzięła udział nie­ zwykle jednak rzadko organizowane są konkursy czy liczna grupa twórców z Podhala, wśród których zabra­ przeglądy obejmujące całą twórczość ludową z obszaru kło wielu uznanych malarzy na szkle, snycerzy, osób Polski. W 2004 roku organizacji takiego właśnie konkur­ wyrabiających spinki góralskie czy wyroby ze skóry. su podjął się Zarząd Główny Stowarzyszenia Twórców Mimo to konkurs spełnił swoje główne cele, dając Ludowych, który po 10 latach powrócił do idei ogól­ możliwość przeglądu stanu współczesnej plastyki ludo­ nopolskiego przeglądu tej części kultury ludowej. Re­ wej, pokazując aktywność artystów w swoich regionach, alizacja tak ogromnego i trudnego przedsięwzięcia była a wreszcie stwarzając okazję do dokumentowania (np. możliwa dzięki wsparciu finansowemu Ministerstwa fotograficznego) i promocji sztuki ludowej. Kultury oraz zaangażowaniu pracowników Stowarzysze­ Jury dwukrotnie obradowało w składzie: przewod­ nia, wspieranych przez członków Rady Naukowej STL. niczący - Aleksander Błachowski (Toruń), wiceprze­ Na ogłoszony wiosną br. konkurs pt. A to polskie wła­ wodniczący Rady Naukowej STL; członkowie: Wiesła­ śnie... odpowiedziało 528 członków i kandydatów STL, wa Bogurat (Tomaszów Mazowiecki) - Sekcja Sztuki którzy nadesłali 2773 prace w następujących dyscypli­ Ludowej RN STL, Danuta Buczkowska (Warszawa) - nach: malarstwo (16 twórców nadesłało 72 prace), rzeź­ Fundacja „Cepelia" Polska Sztuka i Rękodzieło, Wan­ ba w drewnie (79 twórców - 382 prace), rzeźba w gli­ da Szkulmowska (Bydgoszcz) - Sekcja Sztuki Ludo­ nie (8 twórców - 29 prac), garncarstwo (17 twórców - wej RN STL, Dorota Ząbkowska (Warszawa), Mini- 1 sterstwo Kultury - Sekcja Sztuki Ludowej RN STL; se­ gdyż znajdujące się w siedzibie Zarządu Głównego STL kretarz - Bożena Głowacz (Lublin) - Sekcja Sztuki Lu­ są zbyt małe, co powoduje konieczną rezygnację z pre­ dowej RN STL. zentacji wielu cennych prac, przez co twórcy ludowi są Komisja konkursowa postanowiła nagrodzić i wyróż­ mocno zawiedzeni. Może dawnym zwyczajem warto nić 227 autorów, a na wystawę zakwalifikować blisko nawiązać współpracę z Muzeum Lubelskim na Zam­ 1100 prac 352 autorów. Już same te liczby świadczą o ku, w którym onegdaj prezentowano duże wystawy, wysokim i wyrównanym poziomie artystycznym nade­ między innymi w 1984 roku Polska nasz dom, będącej słanych prac. Fundatorami nagród i wyróżnień byli: plonem konkursu, na który wpłynęło aż 4119 prac od Ministerstwo Kultury, Fundacja „Cepelia" oraz Zarząd 849 twórców ludowych z całej Polski. Główny STL. 2. Po tegorocznych doświadczeniach wydaje się bar­ Otwarcie wystawy pokonkursowej nastąpiło 28 wrze­ dziej celowe organizowanie co dwa lata konkursów śnia 2004 roku w salach ekspozycyjnych Stowarzysze­ ogólnopolskich na wybrane dziedziny plastyki ludowej, nia Twórców Ludowych w Lublinie, w kamienicy przy przez co będzie większa możliwość zapoznania się i ul. Grodzkiej 14, która do niedawna nosiła nazwę Kra­ porównania wyrobów z całego kraju. Świetnym przy­ jowego Domu Twórczości Ludowej. Własny lokal oka­ kładem był ogólnopolski konkurs i wystawa Polska wy­ zał się w tym przypadku zbyt ciasny, by pomieścić tłu­ cinanka ludowa, zorganizowane w 2000 roku przez my laureatów konkursu i zaproszonych gości z jednej Zarząd Główny STL i Krajowy Dom Twórczości Lu­ strony, z drugiej zaś, by pomieścić wszystkie prace za­ dowej w Lublinie. sługujące na ich prezentację na pokonkursowej wysta­ 3. W tegorocznym konkursie nagrodzono i wyróż­ wie. Autorzy scenariusza ekspozycji musieli dokony­ niono aż 43 proc. twórców uczestniczących w impre­ wać wnikliwej i często drastycznej selekcji, by wybrać i zie, ale przyznane nagrody nie były stopniowane (z zaprezentować najlepsze prace ludowych twórców w uwagi na posiadane środki finansowe). Mimo wyrów­ przejrzysty sposób, umożliwiający właściwą ich percep­ nanego poziomu prac należy dążyć do zróżnicowywa- cję. nia nagród, gdyż w odczuciu wielu twórców równy ich Na marginesie organizowanego konkursu i wystawy stopień i wysokość dewaluuje sens nagród. Celowe jest nasuwają się pewne refleksje, które warto rozważyć przy więc skuteczniejsze poszukiwanie sponsorów. podejmowaniu decyzji o organizowaniu w przyszłości 4. Każda wystawa pokonkursowa powinna posiadać kolejnych konkursów: katalog