Leontien Boogaard 10607773 13 - 8 - 2020 Master scriptie Kunst, Cultuur en Politiek Eerste lezer: dr. Francesco Chiaravalloti Tweede lezer: dr. Cock Dieleman Universiteit van Amsterdam DeDe bijdragebijdrage vanvan poppodiapoppodia aanaan hethet cultuuronderwijscultuuronderwijs inin hethet primairprimair enen voorgezetvoorgezet onderwijsonderwijs inin NederlandNederland 1 Aantal woorden: 23.529 Foto: DJ Mien krijgt dj-les van Luke Cohlen. Fotograaf: Josefiene Degenaar 2 VOORWOORD Sinds 2016 ben ik werkzaam bij poppodium EKKO als educatie medewerker. Toen ik daar begon, hadden zij nog helemaal geen educatie programma’s of afdeling. Ik was dus verantwoordelijk voor het opzetten hiervan. In de beginperiode wilde ik inspiratie halen bij andere poppodia en overleggen met andere educatie medwerkers bij poppodia. Toen ik echter bij collega-poppodia als Paradiso en de Melkweg keek, merkte ik echter op dat zij bijna allemaal niet aan cultuureducatie doen. Inmiddels heb ik bij EKKO, samen met mijn collega’s, een mooi aanbod ontwikkeld. Toch heb ik het altijd jammer gevonden dat niet meer poppodia aan educatie doen. Als podium kan je echt het verschil maken voor een school of leerling, het zorgt voor verdieping in je programma en het is vooral heel leuk. Voor deze scriptie heb ik stage gelopen bij het LKCA (Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst). LKCA zet zich in om de aandacht voor o.a. cultuureducatie te vergroten. Met deze scriptie en stage hoopte ik dan ook om de aandacht voor educatie bij poppodia te vergroten. Het oorspronkelijke idee van deze scriptie was om te onderzoeken wat de huidige stand van zaken was van popmuziekeducatie bij poppodia in Nederland. Hierbij zou een grote enquête worden uitgezet en zou ik interviews afnemen met verschillende poppodia in Nederland. Echter kwam de Corona-crisis, waardoor alle poppodia in Nederland tijdelijk, bij het schrijven van deze inleiding nog steeds, hun deuren moesten sluiten. Voor veel poppodia liggen hun reguliere werkzaamheden stil, vallen inkomsten weg en moeten zij nu voornamelijk deze crisis zien te overleven. Maar ook artiesten hebben maanden lang geen concerten kunnen geven en ook boekingskantoren vallen om. Met een dubbel gevoel kijk ik terug op de afgelopen periode. Ik heb met veel enthousiasme aan mijn onderzoek gewerkt en ontzettend veel geleerd van mijn stage bij het LKCA. Het voelt echter raar om een scriptie te schrijven voor en over 3 poppodia terwijl de popmuzieksector op de rand van de afgrond staat. De afgelopen tijd is de waarde van popmuziek en poppodia vaak benadrukt. Ik hoop dan ook dat mijn scriptie hier een waarde van laat zien: namelijk de educatieve waarde. 4 DANKWOORD De afgelopen maanden heb ik stage gelopen bij het LKCA om deze scriptie te schrijven. Ik wil het LKCA bedanken voor deze mooie kans die ik heb gekregen. Het LKCA is een inspirerende omgeving om te werken, met veel fijne collega’s. Hun werk is zeer waardevol voor sector. Toen ik zelf begon als educatiemedewerker en ik een educatieafdeling moest opzetten, heb ik veel gehad aan alle informatie en voorbeelden die het LKCA verschaft. Vooral wil ik Chantal de Bonth en Huub Braam, mijn twee stagebegeleiders, heel erg bedanken voor al hun begeleiding en betrokkenheid bij deze scriptie. Ze waren altijd kritisch, boden me nieuwe inzichten, hielpen me het beste uit mezelf, deze scriptie en mijn stage te halen. Ook wil ik hen bedanken voor de persoonlijke steun die ze mij hebben geboden in de afgelopen maanden, die toch wel rumoerig waren. Daarnaast wil ik mijn mede-stagiaire Sanne Kessels bedanken, voor alle gezelligheid en lol op kantoor, het delen van onze scriptie-frustraties met elkaar en het uitwisselen van feedback. Ook wil ik Berend Schans en de VNPF bedanken, voor de interesse in het onderwerp, het meedenken in de beginfase en het waardevolle gesprek dat we hebben gevoerd over educatie bij poppodia. Verder wil ik EKKO heel erg bedanken, voor het beschikbaar stellen van al het materiaal dat ik kon gebruiken voor de case study. Zonder hun medewerking was het misschien niet gelukt om nu, gezien de huidige situatie, een case study te doen van een poppodium. De inzichten die ik door de case study heb gekregen zijn van grote toegevoegde waarde voor mijn scriptie. Ik vind het oprecht bijzonder hoe zij 4-5 jaar geleden besloten hebben om een educatie afdeling op te zetten, puur omdat zij dit belangrijk vonden, terwijl dit in de rest van de sector nog ongebruikelijk was. Ik wil EKKO dan ook bedanken dat ze mij ooit aan hebben genomen als educatie- medewerker voor die opdracht. Het is een van de meest leerzame periodes in mijn leven, een unieke kans, bij het leukste poppodium van heel Nederland met de liefste collega’s. Als dat niet was 5 gebeurd, had deze scriptie er nooit gelegen. En natuurlijk wil ik specifiek Rik de Graaf bedanken, voor alle tijd die hij heeft vrij gemaakt en de gezellige interviews waarin we heel veel gelachen hebben. Daarnaast wil ik graag Francesco Chiaravalotti bedanken voor het begeleiden van mijn scriptie en de interesse die hij heeft getoond in het onderwerp. Ten slotte wil ik graag Nicolette Akerboom bedanken voor de mooie vormgeving van alle modellen en afbeeldingen. Al haar werk is te bekijken op: www.nicoletteakerboom.com. 6 INHOUDSOPGAVE VOORWOORD ..................................................................................................................................................................... 3 DANKWOORD .................................................................................................................................................................... 5 INHOUDSOPGAVE ............................................................................................................................................................ 7 INLEIDING ........................................................................................................................................................................... 9 HOOFDSTUK 1: CULTUURONDERWIJS IN NEDERLAND ...............................................................................13 1.1 Inleiding .................................................................................................................................................................13 1.2 Begrippen cultuur, cultuureducatie, cultuuronderwijs, kunsteducatie .......................................14 1.3 Cultuur in de Spiegel .........................................................................................................................................16 1.4 Cultureel Vermogen ..........................................................................................................................................20 1.5 Leerecosystemen en gelijke kansen ...........................................................................................................23 1.6 De drie publicaties in een model ..................................................................................................................27 1.7 Richtlijnen van het SLO en de culturele competenties .......................................................................30 1.8 Aansluiting van de kerndoelen bij het model .........................................................................................34 1.9 Conclusie ................................................................................................................................................................37 HOOFDSTUK 2: POPMUZIEK IN HET CULTUURONDERWIJS .......................................................................39 2.1 Inleiding .................................................................................................................................................................39 2.2 De effecten en vaardigheden die leerlingen ontwikkelen .................................................................40 2.2.1 Effecten op algemene vaardigheden..................................................................................................... 42 2.2.2 Effecten op interesse........................................................................................................................................... 45 2.2.3 Effecten op vaardigheden ............................................................................................................................... 46 2.2.4 Effecten op deelname aan muzieklessen .......................................................................................... 47 2.2.5 Wisselwerking tussen formeel en informeel leren ..................................................................... 49 2.3 Overzicht ................................................................................................................................................................51 2.4 De effecten en vaardigheden in het model voor cultuuronderwijs uit hoofdstuk 1 ...............52 2.4.1 De buitenste cirkel: leerecosystemen.................................................................................................... 53 2.4.2 De binnenste cirkel: Cultureel Vermogen .......................................................................................... 53 2.5 Conclusie ................................................................................................................................................................55 HOOFDSTUK 3: DE POTENTIËLE BIJDRAGE VAN POPPODIA AAN DE DOORLOPENDE LEERLIJN CULTUURONDERWIJS ..................................................................................................................................................59