P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz GUBIN (571) Warszawa 2006 Autorzy: Paweł Brytan *, Jadwiga Kochanowska *, Henryk Gizler *, Izabela Bojakowska ** , Anna Pasieczna **, Przemysław Dobek **, Hanna Tomassi-Morawiec ** Główny koordynator MGP: M. Sikorska-Maykowska ** Redaktor regionalny: Jacek Ko źma we współpracy z Krzysztofem Seifertem ** Redaktor regionalny planszy B: Olimpia Kozłowska ** Redaktor tekstu: Olimpia Kozłowska ** * - Przedsi ębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław ** - Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN 83- ©Copyright by PIG and M Ś, Warszawa, 2006 Spis tre ści I.Wst ęp (P. Brytan, J. Kochanowska)............................................................................... 4 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (P. Brytan, J. Kochanowska) ............... 5 III. Budowa geologiczna (H. Gizler, J. Kochanowska)................................................... 6 IV. Zło ża kopalin (P. Brytan, J. Kochanowska) .............................................................. 9 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (P. Brytan, J. Kochanowska) ............................ 11 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin (P. Brytan, J. Kochanowska) ...... 14 VII. Warunki wodne (P. Brytan, J. Kochanowska) ....................................................... 14 1. Wody powierzchniowe.................................................................................................. 14 2. Wody podziemne........................................................................................................... 15 VIII. Geochemia środowiska ......................................................................................... 17 1. Gleby (A. Pasieczna, P. Dobek) .................................................................................... 17 2. Osady (I. Bojakowska) .................................................................................................. 20 2. Pierwiastki promieniotwórcze w glebach (H. Tomassi-Morawiec) .............................. 22 IX. Składowanie odpadów (P. Brytan, J. Kochanowska) .............................................. 24 X. Warunki podło ża budowlanego (P. Brytan, J. Kochanowska) ................................. 30 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (P. Brytan, J. Kochanowska) ................................. 31 XII. Zabytki kultury (P. Brytan, J. Kochanowska) ........................................................ 35 XIII. Podsumowanie (P. Brytan, J. Kochanowska) ....................................................... 35 XIV. Literatura............................................................................................................... 36 I. Wst ęp Arkusz Gubin Mapy Geo środowiskowej Polski (MGsP) w skali 1:50 000 opracowany został w Dziale Ochrony Środowiska i Dokumentowania Kopalin Przedsi ębiorstwa Geolo- gicznego we Wrocławiu PROXIMA SA zgodnie z Instrukcj ą (…) (2005). Za podkład posłu- żyła mapa topograficzna M-33-6-A w układzie 1942. Wykorzystano materiały archiwalne Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, arkusz Gubin (Krzanowska, Man- drela, 2001). Mapa geo środowiskowa zawiera dane zgrupowane w sze ściu warstwach informacyj- nych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, geo- chemia środowiska, składowanie odpadów, warunki podło ża budowlanego oraz ochrona przy- rody i zabytków kultury. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i ad- ministracji pa ństwowej zajmuj ącej si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przy- rodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospodaro- waniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowaniu strategii rozwoju województwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak że w opracowaniach ekofi- zjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykonaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Do opracowania tre ści mapy zbierano materiały w: Centralnym Archiwum Geologicz- nym Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Regionalnej Dyrekcji Lasów Pa ń- stwowych w Zielonej Górze, Urz ędzie Marszałkowskim w Zielonej Górze, Wojewódzkim Urz ędzie Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, Instytucie Upraw i Nawo żenia Gleb w Puła- wach oraz Przedsi ębiorstwie Geologicznym we Wrocławiu PROXIMA SA Wykorzystano równie ż informacje uzyskane w starostwach powiatowych i urz ędach gmin, zweryfikowane w czasie wizji terenowej. Dane dotycz ące poszczególnych złó ż kopalin zestawiono w kartach informacyjnych do bazy danych systemu MIDAS, ści śle związanej z realizacj ą Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000. 4 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Północn ą i południow ą granic ę arkusza Gubin wyznaczaj ą współrz ędne geograficzne 51°50’ i 52°00’ szeroko ści geograficznej północnej. Granic ę wschodni ą stanowi 14°45’ dłu- go ści geograficznej wschodniej, a zachodni ą jest granica pa ństwa. Administracyjnie obszar arkusza Gubin nale ży do województwa lubuskiego, powiatu: kro śnie ńskiego (miasto i gmina Gubin) i żarskiego (gmina Brody). Omawiany teren według podziału fizycznogeograficznego (Kondracki, 2002) poło żony jest w obr ębie mezoregionów: Wzniesienia Gubi ńskie i Dolina Dolnej Nysy Łu życkiej, które są cz ęś ci ą makroregionu Wzniesienia Zielonogórskie, mezoregionu: Kotlina Zasiecka b ędą- cego cz ęś ci ą makroregionu Obni żenie Dolnołu życkie oraz mezoregionu: Dolina Środkowej Odry stanowi ącego cz ęść makroregionu Pradolina Warcia ńsko-Odrza ńska (fig. 1). Wzniesienia Gubi ńskie oraz Dolina Dolnej Nysy Łu życkiej zajmuj ą prawie cały teren omawianego arkusza. Region tworz ą wzgórza morenowe i kemowe zwi ązane z zasi ęgiem fazy leszczy ńskiej. Na niewielkim obszarze w północnej cz ęś ci arkusza wyst ępuje Dolina Środkowej Odry. Rozci ąga si ę ona od uj ścia Obrzycy poza uj ście Pliszki na południe od Frankfurtu i Słubic. W południowo-zachodniej cz ęś ci omawianego obszaru wyst ępuje Kotlina Zaleska. Jest ona nieck ą ko ńcow ą lobu lądolodu warcia ńskiego. Przecina j ą Nysa Łu życka i poprowadzona wzdłu ż niej granica polsko-niemiecka. Omawiany teren le ży w regionie klimatycznym Dolno śląskim Zachodnim (Wo ś, 1999). Charakteryzuje si ę on du żą liczb ą dni z pogod ą umiarkowanie ciepł ą z du żym zachmurzeniem ogólnym nieba (ponad 51 dni). Region wyró żnia ponadto rzadkie wyst ępowanie dni z pogod ą umiarkowanie mro źną. Jest ich średnio w roku tylko 11, w śród nich z pogod ą pochmurn ą 4. Średnia temperatura roczna wynosi około 8 °C, a średnie roczne sumy opadów mieszcz ą si ę w granicach 500-600 mm. Lasy stanowi ą około 60% powierzchni arkusza. Wi ększe, zwarte kompleksy le śne wyst ępuj ą w jego południowej cz ęś ci. S ą to w przewadze lasy sosnowe, po- rastaj ące obszary, których podło że stanowi ą utwory rzeczne, wodnolodowcowe oraz lodow- cowe. Gleby chronione dla rolniczego u żytkowania w klasie I-IVa zajmuj ą około 10% po- wierzchni arkusza. Ich wi ększe, zwarte kompleksy wyst ępuj ą w południowo-wschodniej i centralnej cz ęś ci arkusza. Ł ąki na glebach pochodzenia organicznego zajmuj ą doliny i pod- mokłe obszary na południe od miejscowo ści Polanowice, Markosice i Luboszyce oraz dolin ę Budorazanki na północy arkusza. 5 Fig. 1. Poło żenie arkusza Gubin na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 − granica podprowincji, 2 – granica makroregionów, 3 – granica mezoregionów, 4 – granica pa ństwowa Prowincja: Ni ż Środkowoeuropejski: Podprowincja: Pojezierza Południowobałtyckie: Makroregion Pojezierze Lubuskie Mezoregion Pojezierza Lubuskiego: 315.43 – Równina Torzymska, Makroregion Pradolina Warcia ńsko-Odrza ńska Mezoregion Pradoliny Warcia ńsko-Odrza ńskiej: 315.61 – Dolina Środkowej Odry Makroregion Wzniesienia Zielonogórskie Mezoregiony Wzniesie ń Zielonogórskich: 315.71 – Wzniesienia Gubi ńskie, 315.711 – Dolina Dolnej Nysy Łu życ- kiej Makroregion Obni żenie Dolnołu życkie Mezoregiony Obni żeń Dolnołu życkich: 317.23 – Kotlina Zasiecka Podprowincja: Niziny Środkowopolskie: Makroregion: Obni żenie Milicko-Głogowskie Mezoregion Obni żenia Milicko-Głogowskiego: 318.31 – Obni żenie Nowosolskie Makroregion: Wał Trzebnicki Mezoregion Wału Trzebnickiego: 318.41 – Wzniesienia Żarskie Obszar arkusza jest słabo uprzemysłowiony i ma charakter rolniczo-le śny. Uprawiane są zbo ża, ziemniaki, warzywa oraz hodowane jest bydło i trzoda chlewna. Nieznaczny procent 6 ludno ści pracuje w usługach i w niewielkich zakładach przetwórczo-spo żywczych. Przemysł wydobywczo-przeróbczy kopalin nie odgrywa wi ększej roli w gospodarce tego regionu. Na omawianym obszarze nie jest eksploatowane żadne zło że. Najwi ększym miastem jest Gubin, licz ący ponad 17 tys. mieszka ńców. Lokalizacja mia- sta w centrum obszaru arkusza oraz bliskie s ąsiedztwo dwóch przej ść granicznych: dla pie- szych i dla zmotoryzowanych, przyczynia si ę do aktywnego funkcjonowania i rozwoju go- spodarczego miasta. W centralnej cz ęś ci omawianego obszaru przebiega droga krajowa nr 32 prowadz ąca do przej ścia granicznego w S ękowicach. III. Budowa geologiczna Budowa geologiczna arkusza Gubin została przedstawiona na podstawie Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusz Gubin