Nacionalna strategija integralnog upravljanja obalnim područjem Crne Gore Poštovani, osnove za uvođenje suštinski značajnih instrumenata sprovođenja, kao što su: instrumenti zemljišne i poreske politike, urbana prepar- Nacionalna strategija integralnog upra- celacija, porez na nekretnine ili neizgrađeno građevinsko zemljište, vljanja obalnim područjem Crne Gore porez na prenamjenu zemljišta, izrada i primjena sektorskih podloga izrađena je u okviru Programa inte- i analitičkih inputa u sistemu planiranja, korišćenje mjerljivih poka- gralnog upravljanja obalnim područ- zatelja potrošnje prostora u svim fazama planiranja, korišćenje GIS jem Crne Gore (CAMP CG) u saradnji tehnologije. Ministarstva održivog razvoja i turizma i Mediteranskog akcionog plana Pro- Na taj način, u sinergiji stručnog tima CAMP-a i Obrađivača grama za životnu sredinu Ujedinjenih PPPNOP CG, uspjeli smo eliminisati konfliktne namjene na na- nacija (UNEP/MAP) i njegovog Cen- jvrednijim djelovima obalnog područja i iste otvoriti za razvoj visoko tra za regionalne aktivnosti programa kvalitetnog turizma u uskom obalnom području, odnosno održivog prioritetnih akcija (PAP/RAC). Na taj turizma u zaleđu kroz definisanje kombinovanih razvojnih mjera u način Crna Gora se pridružila porodici mediteranskih država koje paketu s ruralnim razvojem zaleđa. Istovremeno, taj pristup će rezul- integralnim upravljanjem čuvaju specifične vrijednosti i prepoznat- tirati diverzifikacijom ekonomskih aktivnosti i povezivanjem ponude ljivost svojih obalnih područja. zaleđa s najužim dijelom obalnog područja. Crnogorska obala je specifičan i po svojim prirodnim vrijednostima Rezultati CAMP-a CG omogućili su donošenje nove politike integral- jedinstven prostor koji zahtijeva odlučno upravljanje i donošenje nog upravljanja, regulisanje prostora izradom regionalnog prostor- odluka danas za održivu budućnost. Vođeni tim opredjeljenjem u ok- nog plana, ali i značajne promjene u najznačajnijim nacionalnim viru CAMP-a izradili smo izuzetno značajne bazne analize kojima propisima kao što su zakoni o uređenju prostora, životnoj sredini, je napravljen cjelovit i detaljan preged stanja i transformacija obal- upravljanju morskim dobrom, te izgradnju kapaciteta javne admin- nog područja, kao i projekcije održivih razvojnih trendova. Stručne istracije i stručnih institucija. Posebnu vrijednost ovom procesu daje osnove i baze podataka pružaju podršku kontroli i umanjivanju pri- njegova participativnost i otvorenost za razmjenu informacija, ost- tisaka na prostor i životnu sredinu, odnosno podržavaju integraciju varenih rezultata i uvažavanje komentara zainteresovanih strana. obrazaca održive valorizacije prostora u sektorske politike. Zahvaljujemo UNEP/MAP-u, na čelu s koordinatorom gospodinom Kroz integraciju prostornih i razvojnih rješenja radi unapređenja Gaetanom Leoneom, i PAP/RAC centru iz Splita, na čelu s gospođom ekonomskih, socijalnih i performansi koje se odnose na životnu sred- Željkom Škaričić, na posvećenosti, razumijevanju i podršci od 2011. inu obalnog područja, Nacionalnom strategijom integralnog upra- godine do sada. Posebnu zahvalnost dugujemo stručnom timu PAP/ vljanja obalnim područjem postavljamo strateški okvir za održivi RAC-a i njegovim eminentnim ekspertima koji su se uspješno suočili razvoj našeg primorja. Takođe, definisanjem seta konkretnih mjera s nizom ograničavajućih faktora i uprkos tome, ponudili optimalna i akcija u Akcionom planu Strategije kreiramo dinamički okvir za rješenja zasnovana na najboljoj dostupnoj praksi u EU a posebno, podršku sprovođenju Prostornog plana posebne namjene obalnog nama bliskim, sistemima uređenja prostora u Hrvatskoj i Sloveniji. područja Crne Gore (PPNOP CG), kao i za reformu sistema upravl- janja resusrima našeg obalnog područja. Posebno je značajno da će Izražavam očekivanje da ćemo ovako kvalitetnu platformu održivog slijedom obaveza iz IUOP Protokola institucionalna organizacija u razvoja i efikasnog integralnog upravljanja obalnim područjem nas- obalnom području Crne Gore biti unaprijeđena kroz uvođenje koor- taviti da unapređujemo i u periodu pred nama, u post CAMP fazi, dinacionog mehanizma za IUOP, odnosno funkcionisanje Savjeta i te da će rezultati CAMP-a CG poslužiti kao kvalitetna osnova za Koordinacionog tijela za integralno upravljanje obalnim područjem. jačanje primjene Barselonske konvencije i IUOP Protokola širom re- giona Mediterana. Istovremeno, na osnovu stručnih analiza i preporuka CAMP-a, u novom PPPNOP CG uvodimo reformski pristup. Riječ je o regional- nom planu koji će istovremeno predstavljati prostorni i razvojni plan obalnog područja. U tom kontekstu prioritet su nam: objektivizacija Nacionalna strategija integralnog upravljanja obalnim područjem Crne Gore pripremljena je sistema planiranja prostora, uspostavljanje veze prostornog, regio- Branimir Gvozdenović, u okviru Strateškog partnerstva za Mediteran – veliki morski ekosistemi (MedPartnership) nalnog/razvojnog i zaštitnog planiranja, uspostavljanje planske ministar održivog razvoja i turizma 3 Nacionalna strategija integralnog upravljanja obalnim područjem Crne Gore Nacionalna strategija integralnog upravljanja obalnim područjem Crne Gore 2.3 Upravljanje obalnim područjem . 64 Sadržaj 2.3.1 Politike i strategije . 64 2.3.2 Propisi . 66 1. UVOD . .9 2.3.3 Institucije i koordinacija . 68 1.1 Obalno područje Crne Gore. .11 3. KLJUČNI PROBLEMI, SLABOSTI I POTREBE . 73 1.2 Značaj uspostavljanja integralnog upravljanja obalnim područjem Crne Gore . 11 3.1 Ugrožavanje prirodnih, predionih i kulturnih vrijednosti . .81 1.3 Značaj Strategije . 13 3.2 Neodrživo korišćenje resursa obalnog područja . 82 1.4 Pravni kontekst za donošenje Strategije . 14 3.2.1 Neodrživi trendovi u uređenju prostora i upravljanju prirodnim resursima . .82 1.5 Vremenski horizont. .15 3.2.2 Neodrživi trendovi u ekonomiji obalnog područja . 86 1.6 Važnost prostornog planiranja za sprovođenje Strategije . 17 3.3 Neadekvatna prevencija i smanjenje štete od prirodnih hazarda. .87 1.7 Proces pripreme Strategije . 17 3.4 Ograničenja sistema upravljanja obalnim područjem . 87 1.8 Struktura dokumenta . 18 3.4.1 Koordinacioni mehanizmi . 88 2. OCJENA STANJA . 21 3.4.2 Upravljanje nedovoljno orijentisano na rezultate. .88 2.1 Prirodno i kulturno nasljeđe. .23 3.4.3 Praćenje obalnih procesa . 89 2.1.1 Biodiverzitet i specifični ekosistemi. .23 4. VIZIJA . 91 2.1.2 Kulturna baština . 30 5. STRATEŠKI CILJEVI . 95 2.1.3 Predione vrijednosti obalnog područja . 32 5.1 Očuvanje prirode, predjela i kulturnih dobara . 98 2.2 Resursi obalnog područja . 35 5.2 Razvoj infrastrukture za sprječavanje i sanaciju zagađenja . 98 2.2.1 More . .35 5.3 Uređenje prostora i održivi prostorni razvoj. .99 2.2.2 Vode . 38 5.4 Postizanje zadovoljavajućih učinaka ekonomskog razvoja obalnog područja . 99 2.2.3 Zemljište. .41 5.5 Funkcionisanje sistema upravljanja obalnim područjem. 101 2.2.4 Prostorni razvoj. .44 5.6 Jačanje ljudskih resursa i društvene kohezije . 101 2.2.5 Prirodni i antopogeni hazardi . .48 6. SISTEM UREĐENJA PROSTORA I PROSTORNI PLAN POSEBNE NAMJENE OBALNOG PODRUČJA . 103 2.2.5.1 Klimatske promjene . 48 6.1 Uloga i zadatak PPPNOP CG. 106 2.2.6 Ekonomski i društveni razvoj . 54 6.1.1 Zahtjevi Protokola o IUOP . 107 2.2.6.1 Poljoprivreda . 54 6.1.2 Prostorni plan Crne Gore . 108 2.2.6.2 Ribarstvo i marikultura . 57 6.2 Strateške smjernice za održivi prostorni razvoj . 109 2.2.6.3 Turizam . 59 6.2.1 Smjernice za PPPNOP CG . 109 2.2.6.4 Pomorski saobraćaj i brodogradnja . .60 6.2.1.1 Regulisanje prekomjerne potrošnje prostora. 109 2.2.6.5 Razvojne i demografske karakteristike obalnog područja . .61 6.2.1.2 Optimizacija namjene površina tako što će se konflikti korišćenja i ranjivosti prostora svesti na najmanju mjeru . .110 4 5 Nacionalna strategija integralnog upravljanja obalnim područjem Crne Gore Nacionalna strategija integralnog upravljanja obalnim područjem Crne Gore 6.2.1.3 Regulisanje gradnje u užem obalnom pojasu – obalni odmak . .111 7.1.6. Sprovođenje programa jačanja kapaciteta . .184 6.2.1.4 Očuvanje i održivi razvoj otvorenih ruralnih prostora . 113 7.1.7 Podizanje svijesti o potrebi očuvanja resursa obalnog područja . .185 6.2.2 Uspostavljanje osnova za prostorno planiranje mora . .117 7.2 Prioritetne akcije do 2020. godine . 185 6.2.3 Praćenje i ocjenjivanje . .120 7.3 Finansiranje sprovođenja Strategije . 229 6.2.4 Instrumenti poreske politike u funkciji ostvarivanja prostorno-planskih ciljeva . 121 8. PRAĆENJE SPROVOĐENJA STRATEGIJE . 233 7. AKCIONI PLAN . 125 8.1 Pokazatelji prostornog razvoja . 242 7.1 Strateške mjere . 127 9. PRILOZI . 247 7.1.1 Mjere u tematskom području „Očuvanje prirode, predjela i kulturnih dobara“ . 127 Prilog 1: Rezultati analize problema i uzroka. 249 7.1.1.1 Efikasno štititi prirodu, predjele i kulturna dobra. 127 Prilog 2: Opšti principi i ciljevi PPCG . .253 7.1.1.2 Održivo upravljati zaštićenim prirodnim dobrima, ekološki vrijednim Prilog 3: Kriterijumi i smjernice za definisanje obalnog odmaka. 254 staništima i ekosistemima. 128 Prilog 4: Pretpristupna podrška EU kroz nacionalnu i višekorisničku liniju . 257 7.1.2 Mjere u tematskom području „Razvoj infrastrukture za sprječavanje i sanaciju zagađenja“ . 135 10. Definicije ključnih pojmova i koncepata . 259 7.1.2.1 Postići dobro ekološko stanje morskog ekosistema . .135 Skraćenice . .263 7.1.2.2 Doprinijeti bezbjednom uređenju, revitalizaciji i.