Yayýn no: 2002/4 Ýstanbul Sanayi Odasý Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde Ýstanbul Sanayi Odasý Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi OTOMOTÝV SANAYÝÝ SEKTÖRÜ Ýstanbul, Þubat 2002 Yayýn no: 2002/4 Ýstanbul Sanayi Odasý Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde Ýstanbul Sanayi Odasý Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi OTOMOTÝV SANAYÝÝ SEKTÖRÜ Þubat 2002 Ýstanbul ISBN 975-512-604-X © 2002. Tüm haklarý Ýstanbul Sanayi Odasý'na aittir. Bu yayýndaki bilgiler ancak kaynak gösterilerek kullanýlabilir. Ýrtibat için: Ýstanbul Sanayi Odasý - Meslek Komiteleri Þubesi Meþrutiyet Cad. no.118 Tepebaþý-Ýstanbul Tel: (0212) 252 29 00 (240) (241) Faks: (0212) 249 39 63 E-mail: [email protected] Kapak, Grafik ve Mizanpaj: Aytekin Þatýroðlu Baský: Cem Ofset Matbaacýlýk San. A.Þ. Beþyol, Fabrikalar Cad. no.21 34360 Sefaköy-Ýstanbul Tel: (0212) 541 61 80 Faks: (0212) 579 70 34 ÝSO 18. Grup "Kara Taþýtlarý ve Yan Sanayi" Meslek Komitesi Üyeleri: Ahmet BAYRAKTAR - BAYRAKTARLAR MOTORLU VASITALAR TÝC. VE SAN. A.Þ. Osman Turgay DURAK - FORD OTOMOTÝV SAN. A.Þ. Ömer Ýltan BÝLGÝN - PÝMSA POLÝÜRETAN ÝMALAT SAN. VE TÝC. A.Þ A. Nezih OLCAY - TOFAÞ TÜRK OTOMOBÝL FAB. A.Þ. Abdullah KANCA - KANCA EL ALETLERÝ DÖVME ÇELÝK VE MAKÝNE SAN. A.Þ. Hüsnü YEÞÝLTAÞ - SADIK OTOMOTÝV SAN. VE TÝC. A.Þ. Ahmet ÇAÐLAR - UZEL MAKÝNE SAN. A.Þ. Otomotiv Sanayi Sektörü Alt Çalýþma Grup Üyeleri: 1. OTOMOTÝV ANA SANAYÝ Prof. Dr. Ercan TEZER - OTOMOTÝV SANAYÝÝ DERNEÐÝ* Mücahit SEVÝM - OTOMOTÝV SANAYÝÝ DERNEÐÝ Yeþim ÖZENÇ - OTOMOTÝV SANAYÝÝ DERNEÐÝ Özgür ÖZEL - TOFAÞ TÜRK OTOMOBÝL FAB. A.Þ. Eylem ERTÜRK - FORD OTOMOTÝV SAN. VE TÝC. A.Þ. Özüm BASMAZ - HYUNDAI ASSAN OTOMOTÝV SAN. VE TÝC. A.Þ. Vahap ÇOYMAK - TOYOTA OTOMOTÝV SAN. TÜRKÝYE A.Þ. 2. OTOMOTÝV YAN SANAYÝ Barbaros DEMÝRCÝ - TAÞIT ARAÇLARI PARÇA SANAYÝCÝLERÝ DERNEÐÝ** Arzu BAYRAK - TAÞIT ARAÇLARI PARÇA SANAYÝCÝLERÝ DERNEÐÝ Gülgün VAN - VAN PRES DÖKÜM KROMAJ SAN. VE TÝC. A.Þ. Mehmet SERDAR - KANCA EL ALETLERÝ DÖVME ÇELÝK MAKÝNA SAN. A.Þ. Proje Yürütme Kurulu: C. Tanýl KÜÇÜK (Ýstanbul Sanayi Odasý, Yönetim Kurulu Baþkaný) Ataman ONAR (Ýstanbul Sanayi Odasý, Yönetim Kurulu Üyesi) Necati ARIKAN (Ýstanbul Sanayi Odasý, Meclis Üyesi) Dr. Attila KARAOSMANOÐLU (Ýstanbul Sanayi Odasý, Baþdanýþmaný) Dr. Mehmet KABASAKAL (Ýstanbul Sanayi Odasý, Genel Sekreteri) Danýþmanlar: Doç. Dr. Ruhi GÜRDAL Hasan KARACAL Proje Koordinatörü: Haktan AKIN (Ýstanbul Sanayi Odasý, Genel Sekreter Yardýmcýsý) ÝSO Proje Grubu: Rýza Nur FIRAT (Ýstanbul Sanayi Odasý, Meslek Komiteleri Þubesi Müdürü) Þeyma ÝPEK KÖSTEKLÝ (Ýstanbul Sanayi Odasý, Ekonomik ve Sosyal Araþtýrmalar Þubesi Uzmaný) * Otomotiv Sanayii Derneði (OSD), Türkiye'de motorlu taþýt araçlarý ve tarým traktörleri alanýnda üretim yapan 17 sanayi kuruluþunun iþtirakiyle kurulmuþtur. Türk Otomotiv Sanayini temsil eden dernek, Uluslararasý Otomotiv Üreticileri Derneði (OICA) üyesidir. ** Taþýt Araçlarý Parça Sanayicileri Derneði (TAYSAD), tümü orijinal ekipman üreticisi olan 170 üyeden oluþmaktadýr. Otomotiv yan sanayi üretim ve ihracatýnýn büyük bir kýsmýný temsil eden dernek, Avrupa Yan Sanayiciler Derneði (CLEPA) üyesidir. ÝÇÝNDEKÝLER Ýçindekiler ............................................................................................................................................................................... v 5.2.1. Makro Ekonomik Geliþmeler ......................... 46 Þekiller ve Tablolar Listesi ............................................................................................................. vi 5.2.2. Ana Sanayi - Yan Sanayi Sunuþ ......................................................................................................................................................................................... vii Arasýndaki Ýliþkiler .................................................................. 47 5.2.3. Kamu-Sanayi Ýliþkileri .................................................... 49 1. Sektörün Tanýmý ve Kapsamý ........................................... 1 5.2.4. Yabancý Sermayenin Rolü ...................................... 50 1.1. Sektörün Tanýmý ................................................................................................................ 1 5.2.4.1. Rekabette 1.2. Sektör Ürünlerinin Tanýmý ....................................................................... 1 Yabancý Sermayenin Rolü ...................................... 50 5.2.4.2. 2000'lerde Türkiye'de 1.2.1. Ana Sanayi Ürünleri ................................................................. 1 Yabancý Yatýrýmlar .................................................................... 51 1.2.2. Yan Sanayi Ürünleri .................................................................. 2 5.2.5. Satýþ Vergileri Sistemi ...................................................... 53 2. Sektördeki Mevcut Durum ve 5.2.6. Sektöre Yönelik Teknik, Ticari ve Geliþmeler ............................................................................................................................................... 3 Ýdari Mevzuat ........................................................................................ 55 2.1. Sektörün Ekonomideki Önemi ....................................................... 3 5.2.6.1. Dünyada Teknik Mevzuat Uygulamalarý .......................................................................................... 55 2.2. Sektörün Geliþimi ......................................................................................................... 4 5.2.6.2. Türkiye'de Teknik Mevzuat ............... 56 2.3. Sektör Temel Göstergeleri ........................................................................ 6 5.2.6.3. Türkiye'de Sektöre Yönelik 2.3.1. Genel Yapý .......................................................................................................... 6 Ticari ve Ýdari Mevzuatýn 2.3.2. Sektördeki Kuruluþlar ........................................................... 7 Deðerlendirilmesi ........................................................................ 58 2.3.3. Üretim ..................................................................................................................... 10 5.2.7. Sanayinin Sorunlarý ................................................................ 59 2.3.4. Ýthalat ........................................................................................................................ 13 5.2.7.1. Yapýsal Sorunlar ............................................................. 59 18 2.3.5. Ýhracat ...................................................................................................................... 5.2.7.2. Otomotiv Pazarý ve Ekonomik 2.3.6. Ýstihdam .............................................................................................................. 22 Ortamdan Kaynaklanan Sorunlar ......... 60 2.4. Gümrük Birliði Kararý'nýn 5.2.7.3. Diðer Sorunlar ................................................................. 60 Sektöre Etkileri ............................................................................................................... 23 6. Sektörde Geleceðe Yönelik 3. Dünya ve AB Otomotiv Sanayi, Beklentiler ............................................................................................................................................ 61 Seçilmiþ Ülkeler Karþýlaþtýrmasý ................................ 27 6.1. Talep Projeksiyonu ................................................................................................ 61 3.1. Dünya Otomotiv Üretiminin Geliþimi ................... 27 6.1.1. Otomobil Talebi .............................................................................. 61 3.2. Dünya Otomotiv Sanayinde 6.1.2. Yurt Ýçi Toplam Talep Son Geliþmeler ................................................................................................................ 28 Projeksiyonu ............................................................................................ 61 3.3. Üretici Firmalarýn Durumu ............................................................... 29 6.1.3. Üretim Projeksiyonu ............................................................ 61 3.4. Küreselleþme ve Gümrük Birliði'nin 6.1.4. Ýhracat-Ýthalat Projeksiyonu .............................. 61 Sektör Üzerindeki Etkileri .................................................................. 31 6.2. Dünya Otomotiv Sanayinin Geleceði ve 3.5. AB Yeniden Yapýlanma Süreci ve Seçilmiþ Avrupa Otomotiv Pazarý ........................................................................... 63 Ülkelerde Uygulanan Politikalar ......................................... 32 3.5.1. AB Otomotiv Sanayinin Yeniden 7. Sektör Stratejileri ve Politikalarý ........................... 69 Yapýlanma Sürecinden 7.1. Sektörün Vizyon ve Misyonu ...................................................... 69 Kaynaklanan Koþullar ve Etkileri ....... 32 7.2. Stratejiler ........................................................................................................................................ 69 3.5.2. Seçilmiþ Bazý Ülkelerde Uygulanan 7.3. Stratejik Hedefler ...................................................................................................... 71 Politikalar ........................................................................................................ 33 7.4. Sektör Stratejileri ve Politikalarý ......................................... 72 4. Sektördeki Teknolojik Geliþmeler 8. Uygulama Planý ...........................................................................................................