P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz PIASECZNO (560) Warszawa 2009 Autorzy: Jerzy Górka*, Damian Kałus*, Halina Kapera*, Gra Ŝyna Hrybowicz**, Izabela Bojakowska***, Paweł Kwecko***, Hanna Tomassi-Morawiec*** Główny koordynator MG śP – Małgorzata Sikorska-Maykowska*** Redaktor regionalny (plansza A) – Bogusław B ąk*** Redaktor regionalny (plansza B) – Joanna Szyborska-Kaszycka*** Redaktor tekstu – Joanna Szyborska-Kaszycka*** * – Krakowskie Przedsi ębiorstwo Geologiczne „ProGeo” Sp. z o.o., ul. Szlak 10/5, 31-161 Kraków ** – Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL SA, ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa *** – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN… Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp – J. Górka .................................................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – J. Górka ...................................................... 4 III. Budowa geologiczna – D. Kałus .......................................................................................... 6 IV. Zło Ŝa kopalin – H. Kapera ................................................................................................... 9 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – H. Kapera ................................................................. 12 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin – H. Kapera ........................................... 12 VII. Warunki wodne – D. Kałus .............................................................................................. 14 1. Wody powierzchniowe ............................................................................................... 14 2. Wody podziemne ........................................................................................................ 15 VIII. Geochemia środowiska.................................................................................................... 18 1. Gleby – P. Kwecko ...................................................................................................... 18 2. Osady wodne – I. Bojakowska .................................................................................... 21 3. Pierwiastki promieniotwórcze – H. Tomassi-Morawiec ............................................. 24 IX. Składowanie odpadów – G. Hrybowicz ............................................................................. 27 X. Warunki podło Ŝa budowlanego – J. Górka ......................................................................... 35 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – D. Kałus ........................................................................ 37 XII. Zabytki kultury – J. Górka ............................................................................................... 44 XIII. Podsumowanie – J. Górka, G Hrybowicz ....................................................................... 46 XIV. Literatura......................................................................................................................... 48 I. Wst ęp Mapa geo środowiskowa Polski w skali 1:50 000 arkusz Piaseczno została opracowana w Krakowskim Przedsi ębiorstwie Geologicznym „ProGeo” Sp. z o.o. w Krakowie (plan- sza A) i Przedsi ębiorstwie Geologicznym POLGEOL SA oraz Pa ństwowym Instytucie Geo- logicznym w Warszawie (plansza B). Przy jej opracowywaniu wykorzystano materiały ar- chiwalne i informacje zamieszczone na arkuszu Piaseczno Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanym w 1997 roku w firmie SEGI-PBG Sp. z o.o. w Warsza- wie (Nejbert i in., 1997). Map ę wykonano zgodnie z „Instrukcj ą ...” (2005), wydan ą przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny. Opracowanie sporz ądzono na podkładzie topograficznym w skali 1:50 000 w u- kładzie 1942. Mapa geo środowiskowa Polski jest kartograficznym odwzorowaniem wyst ępowania kopalin oraz gospodarki zło Ŝami na tle wybranych elementów: hydrogeologii, geologii in Ŝy- nierskiej oraz ochrony przyrody, krajobrazu i zabytków kultury. Składa si ę ona z dwóch plansz – plansza A zawiera zaktualizowan ą tre ść Mapy geologiczno-gospodarczej Polski, a plansza B now ą warstw ę informacyjn ą „Zagro Ŝenia powierzchni Ziemi”, opisuj ącą tematy- kę geochemii środowiska i warunki do składowania odpadów. Dane i oceny geo środowiskowe zaprezentowane na planszy B zawieraj ą elementy wie- dzy o środowisku przyrodniczym, niezb ędne przy optymalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym poszczególnych jednostek administracji pa ństwowej. Wskazane na mapie naturalne warunki izolacyjno ści podło Ŝa s ą wskazówk ą nie tylko dla bezpiecznego składowania odpadów, lecz tak Ŝe powinny by ć uwzgl ędniane przy lokalizowaniu innych obiektów, zaliczanych do kategorii szczególnie uci ąŜ liwych dla środowiska i zdrowia ludzi, lub mog ących pogarsza ć stan środowiska. Informacje dotycz ące zanieczyszczenia gleb i osa- dów dennych wód powierzchniowych s ą u Ŝyteczne do wskazywania optymalnych kierunków zagospodarowania terenów zdegradowanych. Mapa geo środowiskowa przeznaczona jest głównie do praktycznego wspomagania re- gionalnych i lokalnych działa ń gospodarczych. Słu Ŝyć ma instytucjom, samorz ądom teryto- rialnym i administracji pa ństwowej w podejmowaniu decyzji dotycz ących gospodarki zaso- bami środowiska przyrodniczego oraz planowania przestrzennego. Informacje zawarte na mapie mog ą by ć przydatne w kształtowaniu proekologicznych postaw lokalnych społeczno ści oraz edukacji na wszystkich szczeblach nauczania. 3 W opracowaniu wykorzystano materiały archiwalne pochodz ące z: Centralnego Archi- wum Geologicznego Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Regionalnego Banku Danych Hydrogeologicznych „Hydro” w Warszawie, Mazowieckiego Urz ędu Woje- wódzkiego w Warszawie i Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w War- szawie, Pa ństwowej Inspekcji Ochrony Środowiska, starostw powiatowych w Piasecznie i Otwocku oraz urz ędów gminnych. Dane archiwalne zostały zweryfikowane w trakcie prac terenowych. Mapa przygotowana jest w formie cyfrowej jako baza danych Mapy geo środowiskowej Polski (MG śP). Dane dotycz ące złó Ŝ kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych dla komputerowej bazy danych o zło Ŝach. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar obj ęty arkuszem Piaseczno okre ślaj ą współrz ędne od 21 °00’ do 21 °15’ długości geograficznej wschodniej i od 52°00’ do 52°10’ szeroko ści geograficznej północnej. Administracyjnie obszar arkusza nale Ŝy do województwa mazowieckiego, powiatów: otwockiego (gminy: Józefów, Karczew i Otwock), piaseczy ńskiego (gminy: Góra Kalwaria, Konstancin-Jeziorna, Lesznowola, Piaseczno, Pra Ŝmów) oraz miasta Warszawy (dzielnice: Ursynów, Wilanów, Wawer). Według podziału fizycznogeograficznego (Kondracki, 2002) zachodnia cz ęść obszaru arkusza poło Ŝona jest na Równinie Warszawskiej, cz ęść wschodnia – w Dolinie Środkowej Wisły (fig. 1). Obszar arkusza ma charakter równiny wykształconej w okresie zlodowace ń. Jego rze ź- bę kształtuje po stronie wschodniej rozległa dolina Wisły z licznymi starorzeczami, ciekami i wydmami oraz ograniczaj ąca j ą od zachodu wysoczyzna lodowcowa urozmaicona licznymi formami glacjalnymi. Najwy Ŝej poło Ŝone s ą tereny w okolicach Pilawy – 119 m n.p.m. w południowo-zachodniej cz ęś ci obszaru arkusza, najni Ŝej – obszary w dolinie Wisły przy północnej granicy obszaru – około 85 m n.p.m. Obszar arkusza le Ŝy w obr ębie regionu klimatycznego mazowiecko-podlaskiego. Śred- nia temperatura roczna wynosi 7,5°C, średnia temperatura półrocza zimowego wynosi około 0,5°C, za ś półrocza letniego – około 14,5°C. Średni opad roczny wynosi około 560 mm. Po- krywa śnie Ŝna zalega około 70 dni. Przewa Ŝa cyrkulacja powietrza z sektora zachodniego (Stachý, 1987; Starkel, 1991). 4 Du Ŝe kompleksy le śne wyst ępuj ą w południowo-zachodniej cz ęś ci obszaru arkusza (La- sy Chojnowskie). Gleby chronione dla rolniczego u Ŝytkowania (klas I–IVa) stanowi ą około 20% powierzchni. Ł ąki na glebach pochodzenia organicznego zwi ązane s ą głównie z doliną Wisły. Du Ŝa cz ęść obszaru arkusza zaj ęta jest przez aglomeracj ę warszawsk ą oraz zwi ązane z ni ą tereny podmiejskie. Obszar ten charakteryzuje si ę zwart ą zabudow ą i g ęstym zaludnie- niem. Na znaczn ą skal ę rozwini ęty jest tu przemysł elektroniczny, mechaniczny, papierniczy oraz przemysł maszynowy dla przetwórstwa owocowo-warzywnego. W południowo-wschod- niej cz ęś ci obszaru arkusza intensywnie rozwini ęte jest sadownictwo. Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Piaseczno na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 – granica makroregionu, 2 – granica mezoregionu Podprowincja: Niziny Środkowopolskie Mezoregiony Niziny Środkowomazowieckiej: 318.72 – Równina Łowicko-Bło ńska, 318.73 – Kotlina Warszawska, 318.75 – Dolina Środkowej Wisły, 318.76 – Równina Warszawska, 318.78 – Równina Wołomi ńska, 318.79 – Równina Garwoli ńska Mezoregiony Wzniesie ń Południowomazowieckich: 318.83 – Wysoczyzna Rawska 5 Miasto Konstancin-Jeziorna ma status uzdrowiska od 1869 roku. Mieszcz ą si ę tu liczne obiekty szpitalne i sanatoryjne. Na obszarze arkusza w granicach miasta Warszawy funkcjonuje kilka o środków na- ukowo-badawczych, mi ędzy innymi Ogród Botaniczny PAN w Powsinie. Przez obszar arkusza przebiega linia kolejowa Warszawa – Kielce – Kraków i Warsza- wa – Lublin oraz bocznica Warszawa – Elektrownia Siekierki. Wa Ŝnymi arteriami