1 Evaluatie Tweede Kadernota Railveiligheid Eindrapport Datum 28 mei 2010 Status Definitief Evaluatie Tweede Kadernota Railveiligheid Eindrapport Datum 28 mei 2010 Status Definitief Evaluatie Tweede Kadernota Railveiligheid | 28 mei 2010 Inhoud Samenvatting 8 1 Inleiding 17 1.1 Aanleiding 17 1.2 Doel van de evaluatie 18 1.3 Gehanteerd beoordelingskader 18 1.4 Focus en afbakening van de evaluatie 19 1.5 Aanpak en onderzoeksmethode 20 1.6 Leeswijzer 21 2 Relevante Ontwikkelingen 2004-2010 23 2.1 Toenemende Europese dimensie 23 2.2 Nieuwe Nederlandse spoorwetgeving in 2005 25 2.3 Technologische ontwikkelingen en innovaties 25 2.4 Meerdere vervoerders, intensieve benutting van spoor en groeiambities 26 3 Thema 1: Bestuurlijke Organisatie van de Railveiligheid 27 4 Thema 2: Veiligheidsmanagement 30 5 Thema 3: Veiligheid van de Risicodragers 32 5.1 Thema 3a: Reizigersveiligheid 32 5.2 Thema 3b: Personeelsveiligheid 34 5.3 Thema 3c: Overwegveiligheid 37 5.4 Thema 3d: Onbevoegden op het spoor 40 5.5 Thema 3e: Suïcide op het spoor 40 5.6 Thema 3f: Maatschappelijk en groepsrisico railverkeer 42 6 Thema 4: Veiligheid van het Railsysteem 43 6.1 Thema 4a: Veiligheid railinfrastructuur 43 6.2 Thema 4b: Veiligheid materieel 44 6.3 Thema 4c: Veiligheidssystemen 47 7 Thema 5: Veiligheidsmonitor 51 8 Thema 6: Interlokale Tram, Metro en Overige Railsystemen 53 9 Thema 7: Externe Veiligheid 55 10 Thema 8: Nieuwe Vervoersconcepten 57 11 Thema 9: Sociale Veiligheid, Vandalisme en Security 59 Bijlage A Achtergrondinformatie 63 12 Thema 1: Bestuurlijke Organisatie van de Railveiligheid 64 12.1 Doelbereik 64 Pagina 4 van 185 Evaluatie Tweede Kadernota Railveiligheid | 28 mei 2010 12.1.1 Gestelde doelen (in 2004) 64 12.1.2 Mate van doelbereik 64 12.2 Voorgenomen en gerealiseerde activiteiten 70 12.2.1 Voorgenomen activiteiten (in 2004) 70 12.2.2 Ondernomen activiteiten 2005-2009 70 13 Thema 2: Veiligheidsmanagement 78 13.1 Doelbereik 78 13.1.1 Gestelde doelen (in 2004) 78 13.1.2 Mate van doelbereik 78 13.2 Voorgenomen en gerealiseerde activiteiten 80 13.2.1 Voorgenomen activiteiten (in 2004) 80 13.2.2 Ondernomen activiteiten 2005-2009 81 Thema 3: Veiligheid van de Risicodragers 82 14 Thema 3a: Reizigersveiligheid 83 14.1 Doelbereik 83 14.1.1 Gestelde doelen (in 2004) 83 14.1.2 Mate van doelbereik 83 14.2 Voorgenomen en gerealiseerde activiteiten 87 14.2.1 Voorgenomen activiteiten (in 2004) 87 14.2.2 Ondernomen activiteiten 2005-2009 87 15 Thema 3b: Personeelsveiligheid 91 15.1 Doelbereik 91 15.1.1 Gestelde doelen (in 2004) 91 15.1.2 Mate van doelbereik 91 15.2 Voorgenomen en gerealiseerde activiteiten 94 15.2.1 Voorgenomen activiteiten (in 2004) 94 15.2.2 Ondernomen activiteiten 2005-2009 95 16 Thema 3c: Overwegveiligheid 101 16.1 Doelbereik 101 16.1.1 Gestelde doelen (in 2004) 101 16.1.2 Mate van doelbereik 101 16.2 Voorgenomen en gerealiseerde activiteiten 102 16.2.1 Voorgenomen activiteiten (in 2004) 102 16.2.2 Ondernomen activiteiten 2005-2009 103 17 Thema 3d: Onbevoegden op het Spoor 108 17.1 Doelbereik 108 17.1.1 Gestelde doelen (in 2004) 108 17.1.2 Mate van doelbereik 108 17.2 Voorgenomen en gerealiseerde activiteiten 109 17.2.1 Voorgenomen activiteiten (in 2004) 109 17.2.2 Ondernomen activiteiten 2005-2009 109 18 Thema 3e: Suïcide op het Spoor 111 18.1 Doelbereik 111 18.1.1 Gestelde doelen (in 2004) 111 Pagina 5 van 185 Evaluatie Tweede Kadernota Railveiligheid | 28 mei 2010 18.1.2 Mate van doelbereik 111 18.2 Voorgenomen en gerealiseerde activiteiten 112 18.2.1 Voorgenomen activiteiten (in 2004) 112 18.2.2 Ondernomen activiteiten 2005-2009 112 19 Thema 3f: Maatschappelijk en Groepsrisico Railverkeer 115 19.1 Doelbereik 115 19.1.1 Gestelde doelen (in 2004) 115 19.1.2 Mate van doelbereik 115 19.2 Voorgenomen en gerealiseerde activiteiten 118 19.2.1 Voorgenomen activiteiten (in 2004) 118 19.2.2 Ondernomen activiteiten 2005-2009 118 Thema 4: Veiligheid van het Railsysteem 120 20 Thema 4a: Veiligheid Railinfrastructuur 121 20.1 Doelbereik 121 20.1.1 Gestelde doele n (in 2004) 121 20.1.2 Mate van doelbereik 121 20.2 Voorgenomen en gerealiseerde activiteiten 132 20.2.1 Voorgenomen activiteiten (in 2004) 132 20.3 Ondernomen activiteiten 2005-2009 132 21 Thema 4b: Veiligheid Materieel 136 21.1 Doelbereik 136 21.1.1 Gestelde doelen (in 2004) 136 21.1.2 Mate van doelbereik 136 21.2 Voorgenomen en gerealiseerde activiteiten 139 21.2.1 Voorgenomen a ctiviteiten (in 2004) 139 21.2.2 Ondernomen activiteiten 2005-2009 139 22 Thema 4c: Veiligheidssystemen 140 22.1 Doelbereik 140 22.1.1 Gestelde doelen (in 2004) 140 22.1.2 Mate van doelbereik 140 22.2 Voorgenomen en gerealiseerde activiteiten 143 22.2.1 Voorgenomen activiteiten (in 2004) 143 22.2.2 Ondernomen activiteiten 2005-2009 143 23 Thema 5: Veiligheidsmonitor 150 23.1 Doelbereik 150 23.1.1 Gestelde doelen (in 2004) 150 23.1.2 Mate van doelbereik 150 23.2 Voorgenomen en gerealiseerde activiteiten 153 23.2.1 Voorgenomen activiteiten (in 2004) 153 23.2.2 Ondernomen activiteiten 2005-2009 153 24 Thema 6: Interlokale Tram, Metro en Overige Railsystemen 155 24.1 Doelbereik 155 24.1.1 Gestelde doelen (in 2004) 155 24.1.2 Mate van doelbereik 155 Pagina 6 van 185 Evaluatie Tweede Kadernota Railveiligheid | 28 mei 2010 24.2 Voorgenomen en gerealiseerde activiteiten 159 24.2.1 Voorgenomen activiteiten (in 2004) 159 24.2.2 Ondernomen activiteiten 2005-2009 159 25 Thema 7: Externe Veiligheid 161 25.1 Doelbereik 161 25.1.1 Gestelde doelen (in 2004) 161 25.1.2 Mate van doelbereik 161 25.2 Voorgenomen en gerealiseerde activiteiten 162 25.2.1 Voorgenomen activiteiten (in 2004) 162 25.2.2 Ondernomen activiteiten 2005-2009 162 26 Thema 8: Nieuwe Vervoersconcepten 168 26.1 Doelbereik 168 26.1.1 Gestelde doelen (in 2004) 168 26.1.2 Mate van doelbereik 168 26.2 Voorgenomen en gerealiseerde activiteiten 170 26.2.1 Voorgenomen activiteiten (in 2004) 170 26.2.2 Ondernomen activiteiten 2005-2009 170 27 Thema 9: Sociale Veiligheid, Vandalisme en Security 171 27.1 Doelbereik 171 27.1.1 Gestelde doelen (in 2004) 171 27.1.2 Mate van doelbereik 171 27.2 Voorgenomen en gerealiseerde activiteiten 175 27.2.1 Voorgenomen activiteiten (in 2004) 175 27.2.2 Ondernomen activiteiten 2005-2009 176 Bijlage B Afkortingen 182 Bijlage C Geraadpleegde Organisaties 183 Bijlage D Geraadpleegde Documenten 184 Pagina 7 van 185 Evaluatie Tweede Kadernota Railveiligheid | 28 mei 2010 Samenvatting I. ACHTERGROND EVALUATIE TWEEDE KADERNOTA RAILVEILIGHEID Het veiligheidsbeleid voor het railvervoer in Nederland is in 2004 vastgelegd in de Tweede Kadernota Railveiligheid Veiligheid op de rails. In die kadernota staan voor negen veiligheidsthema’s de ambities en doelen voor 2010 geformuleerd. De Tweede Kadernota is een vervolg op de Eerste Kadernota Railveiligheid uit 1999. Deze rapportage bevat een evaluatie van de Tweede Kadernota Railveiligheid. Aanleiding voor deze evaluatie is dat de tijdshorizon bijna bereikt is en dat zich een aantal nieuwe ontwikkelingen heeft voorgedaan. Een uitgebreide literatuurstudie en gesprekken met een groot aantal betrokkenen liggen ten grondslag aan deze evaluatie. Een breed samengestelde stuurgroep heeft het onderzoek begeleid. In deze evaluatie wordt op hoofdlijnen gekeken naar het doelbereik op de verschillende onderdelen van railveiligheid gedurende de periode december 2004 – december 2009. In onderdeel II van deze same nvatting volgt een uiteenzetting over dat doelbereik. Deze evaluatie vormt tevens input voor het railveiligheidsbeleid voor de komende jaren. In de Tweede Kadernota Railveiligheid uit 2004 zijn de veiligheidsvraagstukken geordend aan de hand van negen thema’s. Per thema is in de Tweede Kadernota aangegeven wat de te bereiken doelen zijn in 2010 en welke maatregelen waren beoogd om deze doelen te bereiken. De doelen uit de kadernota zijn deels kwantitatief, deels kwalitatief van aard. Zo zijn er voor enkele thema’s normen gesteld in aantallen doden en gewonden, bijvoorbeeld voor de veiligheid van reizigers en overweggebruikers. Maar er zijn ook thema’s waarbij de doelen en ambities in kwalitatieve zin zijn beschreven. Dat geldt bijvoorbeeld voor het belang van veiligheidsmanagement en de veiligheidsmonitor. II. EVALUATIE DOELBEREIK: TOTAALBEELD Een analyse van het bereik van de doelen uit de Tweede Kadernota Railveiligheid laat overall een positief beeld zien. Het spoor in Nederland heeft al jaren een hoog veiligheidsniveau. Dat blijkt onder meer uit de jaarlijkse trendanalyses van de Inspectie Verkeer en Waterstaat over de staat van de spoorveiligheid. Ook extern uitgevoerd onderzoek uit 2008 geeft aan dat Nederland gemiddeld of beter scoort op spoorveiligheidsindicatoren vergeleken met andere Europese landen. Dit terwijl de omvang van het personen- en goederenvervoer over het spoor (reizigers - en ladingtonkilometers) in de afgelopen jaren is toegenomen en het Nederlandse spoornet in vergelijking met andere landen een zeer intensieve benutting heeft. Zo is in de periode 2005-2007 het aantal partijen met een toegangsovereenkomst gestegen van 22 naar 30 en het aantal treinkilometers gestegen van 127 miljoen naar 143 miljoen. Er is in de periode 2005-2010 ook veel ondernomen om de veiligheid op een hoog niveau te krijgen en houden. Dat wordt h ierna per thema uit de Tweede Kadernota nader beschreven. Tegelijkertijd moet worden geconstateerd dat absolute veiligheid niet bestaat en dat het niet realistisch is te verwachten dat er nooit incidenten of ongevallen plaatsvinden waarbij dodelijke slachtoffers of gewonden vallen, ongeacht Pagina 8 van 185 Evaluatie Tweede Kadernota Railveiligheid | 28 mei 2010 de maatregelen die worden genomen. Waar het om gaat, is het zo goed mogelijk in kaart brengen van de risico’s en het treffen van de juiste maatregelen om deze risico’s te beheersen.