D-r \orge Ivanov @iveeme vo vreme na nevidena nao|ame vo period na takanare~ena epohalna dinamika, so planetarna "globalnost#. Globalnosta, pak, e akceleracija na kapitalot i voe- epoha na transnacionalnite korpo- nata mo} na edna "liderska# zemja. racii i zaedni~kite pazari koi Svedoci sme na eden objektiven imaat dlaboki posledici vrz mo}ta planetaren proces koj mo`e da se i vlijanieto na nacionalnite vla- svede na tehnolo{ko-informa- di. Toa ne e samo ekonomski proces ciona revolucija koja sozdava tuku pretstavuva i dijalog na zem- globalna ekonomija i oformuva jite, gi upatuva na solidarnost, eden vid svetski sistem. tolerancija i po~ituvawe Sevo ova se imenuva so na kulturnite razliki. eden termin koj pred samo Spored niv eden od najgo- dve - tri decenii se sre- lemite predizvici, so koi }ava{e edinstveno vo aka- treba, vpro~em, i nie da se demskata literatura. Ter- soo~ime, ne e samoto rako- min koj dojde od nikade za vodewe i zabrzuvawe na da bide re~isi sekade, }e reformite so koi gra- prokomentira Entoni Gi- |anite bi gi po~uvstvuvale dens, eden od negovite blagodetite od global- najdobri poznava~i. nosta. Vistinskiot pre- Globalizacijata e zbirnoto ime dizvik e da se objasni globalnosta, za ovie vrtoglavi promeni. Promeni odnosno da se definira {to e ona koi gi transformiraat site do- {to sega mora da se stori. sega{ni na{i pretstavi za svetot, Nasproti protagonistite na po~nuvaj}i od is~eznuvaweto na globalizacijata nivnite protiv- nacionalniot suverenitet do soz- nici ve}e oblikuvaa eden nov vid davawe na nadnacionalni poli- na internacionalizam so globalna ti~ki, ekonomski, kulturni no i vizija - globalizacija oddolu. kriminalni strukturi. Pritoa razvija organizacioni for- Nekoi ve}e zad sevo ova go mi - koi se dvi`at od globalni gledaat ekstremno protivre~niot promotivni mre`i preku privre- neoliberalizam, koj na edna strana meni grupi za poddr{ka s¢ do sozdava dosega nevideno ekonomsko globalni forumi -za da se raz- bogatstvo i maligna planetarna menuvaat idei i da se koordiniraat siroma{tija na druga strana. akcii za {to pogolem broj na pra- Protagonistite na globaliza- {awa povrzani so globalizacijata cijata tvrdat deka globalizacijata i so {to pomalku hierarhiski e zavr{en proces i deka sega se strukturi. Ovie aktivisti na "al- Godina 1 Br. 4 Dekemvri 2003 Skopje str. 1 \orge Ivanov terglobalisti~koto# dvi`ewe pov- kasnost {to mnogu lesno i brzo go torno gi otkrija demokratskite odzemaa primatot na nacionalis- sposobnosti na narodot. Zapoznaa tite kako vode~ki kriti~ari na stotina milioni lu|e od cel svet so globalizacijata. problemite na globalizacijata. Se afirmiraa kako globalna opozicija Ovoj broj na "Politi~ka misla# e - opozicija obedineta so kohezijata posveten tokmu na site ovie pra- na eden neobi~en "optimizam na {awa {to ni gi nametnuva i {to ni neizvesnosta# i toa so takva efi- gi otvora globalizacijata. str. 2 Politi~ka misla SODR@INA Voved \orge Ivanov Globalizacija Modernizacijata ne podrazbira pove}e i evropeizacija Na pat kon globalna kultura? ___________________________________ 7 Semjuel P. Hantington Kon poredokot na globalnata ekonomija ______________________________________________________ 15 Horst Keler Globalizacija - perspektivi i posledici _____________________ 23 Nenad Markovi} Habitat (naseleni oblasti) - obvrska i predizvik _____________ 31 Peter Gec Globalizacijata i lokalnata samouprava - Silni zaednici vo eden globalen svet _______________________________ 35 Anderas Klajn Globalizacija i socijalna pravda _____________________________ 39 Njongonkulu Ndungane Razgovor so Umberto Paskalini _______________________________ 45 Marko Tro{anovski Globalizaciski ambis _________________________________________ 49 Marko Tro{anovski Globalizacija-soznanie, svest ili problem ___________________ 53 Kamelija [ojlevska Me|unarodni organizacii Organizacijata za bezbednost i sorabotka vo evropa (obse) - primaren instrument za prevencija na konfliktite vo regionot _______________________ 55 Marina Nasteska Godina 1 Br. 4 Dekemvri 2003 Skopje str. 3 Liberalen institucionalizam - predizvik na globalizacijata (primerot na G8) ______________________________ 59 Ivan Damjanovski "Po vojnata vo Irak: idninata na Organizacijata na obedinetite nacii i na me|unarodnoto pravo# ________________ 65 Volfgang [ojble Predizvici i perspektivi "Zna~eweto na Transatlantskoto partnerstvo: amerikanska perspektiva# _____________________________________ 75 ^ak Hagel Teorija Globalizam i nov tribalizam - makedonski pogled ____________ 81 \orge Ivanov Portereti Samo lu|eto so vizija ostavaat tragi vo istorijata ____________ 97 Gordana Jankuloska Recenzii Redefinirawe na noviot svet ________________________________ 103 Jasmina ^ukalovska Prekrojuvawe na svetot _______________________________________ 109 Dane Taleski Dokumenti Agenda Habitat Istanbulska deklaracija za ~ovekovi naselbi _____________________________________________ 115 Za avtorite ________________________________________________ 119 str. 4 Politi~ka misla Godina 1 Br.4 Dekemvri Skopje 2003 ISSN 1409-9853 Spisanie za politi~ko op{testveni temi Izdava~i : d-r \or|e Ivanov m-r Andreas Klajn Urednici : Dane Taleski Sandar Koqa~kova Jasmina ^ukalovska Goce Drtkovski Adresa : Fondacija Konrad Adenauer Maksim Gorki 16 kat 3 MK-1000 Skopje Tel.: 02 3231 122 Faks: 02 3135 290 Email: [email protected] Internet: www.kas.de Institut za demokratija, solidarnost i civilno op{testvo ul. Metropolit Teodosij Gologanov 59 / 1 / 6 -13 MK - 1000 Skopje Tel. / Faks :02 3217 080 Email: [email protected] Pe~at : Vinsent grafika Diazajn : Natali Nikolovska Tehni~ka podgotovka : Pepi Damjanovski Prevod : Eli Vigant, Perica Srxanovski Evelina Alibegovska, Ana Foteva Lektura : Sne`ana Orlovi} Stojanovi} Stavovite izneseni vo spisanieto ne se stavovi na fondacijata Konrad Adenauer i Institutot za demokratija, solidarnost i civilno op{testvo, tuku se li~ni gledawa na avtorite. Spisanieto se izdava 4 pati godi{no i im se dostavuva na politi~kite subjekti, dr`avnite institucii, univerzitetite, stranskite pretstavni{tva vo Republika Makedonija Godina 1 Br. 4 Dekemvri 2003 Skopje str. 5 Globalizacija Modernizacijata ne podrazbira pove}e i evropeizacija Na pat kon globalna kultura? Semjuel P. Hantington Vo izminative godini ~estopati mija i politi~kata demokratija, se tvrde{e deka u~estvuvame vo verba koja kako takva e {iroko ras- sozdavaweto na edna univerzalna, prostraneta me|u naselenieto od svetska kultura. Pritoa se misli na zapadniot svet. sosema razli~ni koncepti. Prvo: Pripadnicite na "davos-kul- globalnata kultura mo`e da se turata# gi kontroliraat re~isi site odnesuva na mno{tvo socijalni, me|unarodni institucii, mnogu ekonomski i politi~ki idei, pret- vladi vo svetot i pove}eto me|una- postavki i vrednosti {to potek- rodni ekonomski i voeni insti- nuvaat od zapadniot svet, a sega se tucii. Jas pretpostavuvam deka i {iroko rasprostraneti me|u eli- ~itatelite £ pripa|aat na ovaa tite vo celiot svet. kultura. Davos kulturata e od Jas go narekuvam toa "davos- neizmerno zna~ewe. No, vo celiot kultura#1, po godi{nata sredba na svet ima zna~itelno mal del od Svetskiot ekonomski forum, koj svetskoto naselenie koe e del od spoi stotici vladini slu`benici, nea. Tie se daleku od univerzal- bankari, politi~ari, biznismeni, nata kultura, a vode~kite figuri akademci, intelektualci i pret- koi u~estvuvaat vo nea ne sekoga{ stavnici na mediumite od celiot ja imaat mo}ta vo svoi race vo svet. Re~isi site od niv zavr{ile sopstvenata zemja. Sepak, ovaa visoko obrazovanie od oblasta na kultura e nesekojdnevna posledica prirodnite, socijalnite ili op- od globalizacijata na ekonomskata {testvenite nauki, rabotat so aktivnost {to se razvi vo posle- zborovi i/ili brojki, zboruvaat dnite vekovi. mo{ne te~no angliski jazik i rabo- Vtoriot koncept za globalna tat za vladi, golemi firmi i aka- kultura se odnesuva na na~inot na demski institucii. Tie se del od konzumirawe na zapadot i pop- intenzivni me|unarodni vrski i pa- kulturata od celiot svet. Kultur- tuvaat ~esto vo stranstvo. Zaed- nite trendovi se prenesuvale otse- ni~ki za site niv se verbata vo koga{ od civilizacija na civili- individualnosta, pazarnata ekono- zacija. Pritoa stanuvalo zbor ili za tehni~ki razvitoci bez nekakva pozna~ajna kulturna posledica ili, 1 Vode~kiot personal na me|unarodnite organizacii nosi obele`ja na takanare~enata davos kultura, t.e. pak, za trendovi {to doa|aat i si tie komuniciraat so me|unaroden kod koj nema mnogu odat bez pozna~ajno da ja promenat zaedni~ko so na~inot na odnesuvawe i socijalnata polo`ba na mnozinstvoto od naselenieto vo nivnite kulturata na receptivnata civili- rodni zemji (zab. prev.). Godina 1 Br. 4 Dekemvri 2003 Skopje str. 7 Semjuel P. Hantington zacija. Ne{to porafinirana ver- `ele da prerasnat vo edna globalna zija na argumentot za globalna pop- moderna kultura, no toa bi se kultura celi ne na dobrata za slu~ilo duri vo nekoja dale~na konzumirawe, tuku na mediumite i idnina. toa pove}e na Holivud, otkolku na Pome|u glavnite kulturi na koka kola. Amerikanskata kontrola dene{niot svet postojat mnogu na svetskata filmska, televiziska realni razliki. Kako {to poka- i video industrija navistina pre- `uvaat socionau~nite studii posto- ovladuva. No, odvaj mo`at da se jat individualni kulturi, kolek- najdat dokazi deka so sozdavaweto tivni kulturi, kulturi so odlika na na globalnata komunikacija doa|a vina, kulturi so odlika na sram, do zna~ajno pribli`uvawe na vred- ramnopravni i hierarhiski kul- nostite i stavovite. Dolgoro~no turi, kulturi so odlika na doverba gledano, postoi mo`nost global- ili