HISTORIA GMINY KRA ŚNICZYN HISTORIA ADMINISTRACYJNA GMINY KRA ŚNICZYN_________________________ 3 HISTORIA POSZCZEGÓLNYCH MIEJSCOWO ŚCI:_____________________________ 7 Anielpol ________________________________________________________________ 8 Bo ńcza _________________________________________________________________ 8 Borowiny (Wólka Boniecka) ______________________________________________ 16 Bo ńcza-Kolonia _________________________________________________________ 17 Brzeziny _______________________________________________________________ 20 Majdanek ( Zmysłówka ) _________________________________________________ 21 Chełmiec_______________________________________________________________ 21 Kolonia Chełmiec _______________________________________________________ 21 Małyszki _______________________________________________________________ 22 Czajki _________________________________________________________________ 22 Drewniki_______________________________________________________________ 22 Franciszków ____________________________________________________________ 23 Kra śniczyn _____________________________________________________________ 24 Wojciechów ____________________________________________________________ 44 Łukaszówka ____________________________________________________________ 46 Majdan Surhowski ______________________________________________________ 47 Olszanka_______________________________________________________________ 48 Czy Ŝówka ______________________________________________________________ 50 Pniaki _________________________________________________________________ 51 Stara Wie ś _____________________________________________________________ 51 Surhów ________________________________________________________________ 52 Surhów-Kolonia_________________________________________________________ 62 Dzier Ŝawka_____________________________________________________________ 62 Augustówka ____________________________________________________________ 62 Wolica_________________________________________________________________ 62 Wólka Kra śniczy ńska ____________________________________________________ 63 Popówka _______________________________________________________________ 63 Zalesie_________________________________________________________________ 64 Zastawie _______________________________________________________________ 64 śułów _________________________________________________________________ 64 ANEKS ________________________________________________________________ 67 BIBLIOGRAFIA: _______________________________________________________ 68 HISTORIA GMINY KRA ŚNICZYN HISTORIA ADMINISTRACYJNA GMINY KRA ŚNICZYN Pocz ątki osadnictwa w tych terenach si ęgaj ą przełomu XIV i XV wieku. Wcze śniej był to bagienny i lesisty teren nie zach ęcaj ący do osadnictwa. Te tereny nale Ŝały do króla, a ten rozdawał je zasłu Ŝonym rycerzom. Tereny obecnej gminy Kra śniczyn nale Ŝały do powiatu krasnostawskiego i ziemi chełmskiej w województwie ruskim. Taki stan przynale Ŝno ści administracyjnej trwał prawie do ko ńca XVIII wieku. W 1772 roku nast ąpił I rozbiór Polski. Lwów, stolica województwa ruskiego wszedł w skład pa ństwa austriackiego, pogł ębiło to samodzielno ść ziemi chełmskiej, której szlachta walczyła o to, aby nie przył ącza ć tej ziemi do Ŝadnego z województw. W 1793 roku władze polskie zreorganizowały podział administracyjny Polski. Powstało województwo lubelskie oraz chełmskie z tym, Ŝe do województwa lubelskiego wł ączono powiat krasnostawski. Ten stan nie trwał długo, poniewa Ŝ w 1795 roku tereny województwa lubelskiego i chełmskiego znalazły si ę w III zaborze austriackim. Kra śniczyn znalazł si ę w tak zwanej Galicji Zachodniej, która podzielona była na cyrkuły, w tym cyrkuł chełmski. Kra śniczyn nale Ŝał do cyrkułu chełmskiego. W 1809 roku w wyniku wojen napoleo ńskich te ziemie przył ączono do Ksi ęstwa Warszawskiego. W 1810 roku Ksi ęstwo podzielono na departamenty i powiaty. Kra śniczyn znalazł si ę w departamencie lubelskim i powiecie krasnostawskim. W 1815 roku upadło Ksi ęstwo Warszawskie, a na jego gruzach powstało Królestwo Polskie pod berłem cara. Rosjanie pocz ątkowo zostawili podział na departamenty i powiaty z tym, Ŝe departamenty nazwano województwami. Dodatkowo podzielono województwa na obwody skupiaj ące po dwa lub trzy powiaty. W ten sposób Kra śniczyn znalazł si ę w powiecie krasnostawskim, obwodzie krasnostawskim (powiaty Krasnystaw i Chełm ) i województwie lubelskim. W 1845 roku obwody stały si ę powiatami, a dawne powiaty okr ęgami, nie maj ącymi ju Ŝ wi ększego znaczenia. Zamiast województw były ju Ŝ gubernie. Kra śniczyn nale Ŝał odt ąd do powiatu krasnostawskiego w guberni lubelskiej. Rok 1864 przyniósł ogromne zmiany na polskiej wsi. Na mocy ukazu carskiego dokonano uwłaszczenia chłopów. Dotychczasowe obszary dworskie lub rz ądowe zostały w du Ŝej cz ęś ci rozparcelowane pomi ędzy u Ŝytkuj ących je chłopów. Jednak cz ęść folwarków pozostała w r ękach szlachty i rz ądu. Drugim wa Ŝnym wydarzeniem z tego okresu było utworzenie samorz ądowych gmin wiejskich. Gmin ę tworzyły zarówno grunty wło ścia ńskie (chłopskie) jak i dworskie (folwarki). Cz ęś ciami składowymi były gromady (wsie) na czele z sołtysem, którego wybierało zgromadzenie gromadzkie. Organem uchwałodawczym gminy było zebranie gminne, na którym prawo głosu mieli gospodarze posiadaj ący co najmniej 3 morgi gruntu. Zebranie gminne wybierało wójta i ławników (zarz ąd gminy). Wójt miał uprawnienia policyjno-administracyjne i s ądownicze. Wójt gminy musiał posiada ć przynajmniej 25 lat. Musiał te Ŝ mie ć przynajmniej 6 mórg gruntu. Nie miał obowi ązku posiada ć umiej ętno ści pisania i czytania. Gmina zarz ądzała szkolnictwem gminnym. Urz ędem gminy kierował pisarz gminny, który cz ęsto był najwa Ŝniejsz ą osob ą w urz ędzie z racji umiej ętno ści pisania i czytania. W 1867 roku powstała gmina Czajki, do której wł ączono wi ększo ść obszarów dzisiejszej gminy Kra śniczyn W tym samym roku dokonano kolejnej reorganizacji. Gubernia lubelska została podzielona na wi ększ ą ilo ść powiatów, powiat Krasnystaw pozostał, a w jego składzie gmina Czajki. 3 HISTORIA GMINY KRA ŚNICZYN Gmina Czajki w 1880 roku liczyła 4 008 mieszka ńców. W skład wchodziły nast ępuj ące miejscowo ści: Aleksadrowski Kra śniczyn, Augustówka, Anielpol, Bo ńcza, Brzeziny, Boniecka Wola, Czajki, Chełmiec, Drewniki, Franciszków, Kra śniczyn, Kra śniczy ńska Wola, Łukaszówka, Olszanka, Stara Wie ś, Surhów, Surhowski Majdan, Wojciechów, Zalesie, Zalesie Majdan i śułów 1. W 1912 roku Rosjanie utworzyli guberni ę chełmsk ą. Powstanie tej guberni miało za cel oddzielenie jej od Królestwa Polskiego i przył ączenia do Rosji, poniewa Ŝ uwa Ŝano, Ŝe przewa Ŝa tu ludno ść prawosławna. W gminie Czajki szczególnie silne wpływy na pocz ątku XX wieku miała Narodowa Demokracja, wójtem z ramienia tego ugrupowania był Michał Motycz z Drewnik. Jego współpracownikami byli: Szymon Grzesiak z Kra śniczyna, M ędrzak z Bo ńczy i niejaki Grabek b ędący kucharzem hrabiego Poletyłły z Kra śniczyna 2. Wiosn ą 1905 roku przez całe Królestwo Polskie przetoczyła si ę fala strajków fornali z maj ątków ziemskich. Strajki obj ęły mi ędzy innymi w: Kra śniczynie, Bo ńczy i Czajkach a rozruchy miały miejsce w Olszance 3. W 1914 roku wybuchła I wojna światowa. Po ci ęŜ kich walkach w 1914 i 1915 roku Rosjanie zostali wyparci z tych terenów. W latach 1915-1918 był to teren okupacji austro- węgierskiej. W 1919 roku powstało województwo lubelskie, a w jego składzie powiaty chełmski oraz krasnostawski. W odrodzonym pa ństwie polskim pozostała gmina Czajki w tym samym kształcie. Gmina Czajki w 1921 roku składała si ę z 31 miejscowo ści. Liczyła 1055 domów i 7112 mieszka ńców. Wi ększo ść mieszka ńców podała wiar ę katolick ą (4701 osób), było te Ŝ 1796 prawosławnych, 1 ewangelik, 613 osób wyznania moj Ŝeszowego i 1 ateista. Pod wzgl ędem narodowo ściowym było 6 672 Polaków, 328 Rusinów, 99 śydów i 12 Białorusinów 4. W skład gminy wchodziły: Anielpol wie ś, Augustówka folwark, Bo ńcza folwark, Bo ńcza le śniczówka, Bo ńcza wie ś, Brzeziny wie ś, Chełmiec wie ś, Czy Ŝówka folwark, Fot. 1. Budynek Zarz ądu Gminy Czajki. Drewniki wie ś, Dzier Ŝawka folwark, Źródło: Kronika gminy, 1946 r. Franciszków wie ś, Kra śniczyn folwark, Kra śniczyn wie ś, Kra śniczyn Aleksandrowski wie ś, Kra śniczyn-Zastawie wie ś, Łukaszówka wie ś, Majdan-Czajki wie ś, Majdan Surhowski wie ś, Majdan Zalesie wie ś, Olszanka wie ś, Pasieka le śniczówka, Stara Wie ś wie ś, Surchów folwark, Surchów wie ś, Wojciechów folwark, Wolica folwark, Wólka Boniecka wie ś, Wólka Kra śniczy ńska wie ś, Zalesie wie ś, śułów folwark 5. Siedzib ą urz ędu gminy był Kra śniczyn, s ąd pokoju dla gminy znajdował si ę w Krasnymstawie, a s ąd okr ęgowy w Lublinie 6. W takim kształcie gmina przetrwała do 1939 roku. 1 Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego (wypisy) Lublin 1974 , , s. 44. 2 Koprukowniak Albin, Społeczna aktywno ść w regionie chełmskim (1864-1914) [w:] Rocznik Chełmski z 1995 roku. tom I. , s. 96. 3 Ibidem, s. 99. 4 Skorowidz miejscowo ści RP opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludno ści z dnia 30 IX 1921 roku, woj. lubelskie. Warszawa 1924. s. 47. 5 Ibidem. 6 „ Ksi ęga adresowa Polski (wraz z W. M. Gda ńskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosła i rolnictwa rok 1930”, Annuaire de la Pologne (y compris la V. L. Dantzig ), Warszawa 1930, s. 530. 4 HISTORIA GMINY KRA ŚNICZYN Dnia 1 wrze śnia 1939 roku wybuchła II wojna światowa. Wojska niemieckie wkroczyły tu w drugiej połowie wrze śnia, nast ępnie na krótko rz ądziła sowiecka administracja