Dorota Krystyna Rembiszewska wary Mazur wschodnich w XIX wieku (na podstawie ankiet GWeorga enkera Gdo Niemieckiego atlasu jezykowego) ademii Nauk olskiej Ak 44 EZYK ograniczach Instytut Slawistyki P J na P wary Mazur wschodnich G w XIX wieku Język na Pograniczach [Borderland Languages] 4Ͷ Redaktor Naczelna [Editor-in-Chief] Dr hab. HELENA KRASOWSKA, prof. inst., Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa, Polska [Institute of Slavic Studies, Polish M Academy of Sciences, Warsaw, Poland] Rada Naukowa [Scientific Board] GW Dr hab. EWA DZIĘGIEL, prof. inst., Instytut Języka Polskiego Polskiej N Akademii Nauk, Kraków, Polska [Institute of Polish Language, Polish Academy of Sciences, Cracow, Poland] Dr. sc., izv. prof. TETYANA FUDERER, Sveučilište u Zagrebu, Zagreb, Hrvatska [University of Zagreb, Zagreb, Croatia] Prof. Dr. BJÖRN HANSEN, Universität Regensburg, Regensburg, Deutschland [University of Regensburg, Regensburg, Germany] Dr hab. KAZIMIERZ JURCZAK, prof. ucz., Uniwersytet Jagielloński w Krakowie; Uniwersytet Warszawski, Kraków–Warszawa, Polska [Jagiellonian University in Kraków; University of Warsaw, Cracow–Warsaw, Poland] Докт. філол. наук, професор НАТАЛІЯ КОЛЕСНИК, Чернівецький національний університет імені Юрія Федьковича, Чернівці, Україна [Dokt. filol. nauk, profesor Nataliia Kolesnyk, Yuriy Fedkovych Chernivtsi National University, Chernivtsi, Ukraine] Dorota Krystyna Rembiszewska wary Mazur wschodnich w XIX wieku (na podstawie ankiet Georga Wenkera Gdo Niemieckiego atlasu jezykowego) Warszawa 2020 Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk Recenzje wydawnicze [Editiorial Reviews] Prof. dr hab. Hanna Popowska-Taborska, em. Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa, Polska [Institute of Slavic Studies, Polish Academy of Sciences, Warsaw, Poland] Prof. dr hab. Janusz Siatkowski, em. Uniwersytet Warszawski, Warszawa, Polska [University of Warsaw, Warsaw, Poland] Publikacja inansowana z subwencji na utrzymanie i rozwój potencjału badawczego Instytutu Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. [This work was inanced from a subvention for maintaining and developing the research potential of the Institute of Slavic Studies, Polish Academy of Sciences.] Projekt okładki i stron tytułowych [Cover, Half-title and Title Page Design] Barbara Grunwald-Hajdasz Na okładce: Fragment ankiety do Niemieckiego atlasu językowego. [Cover: A passage from Georg Wenker’s questionnaire for the German Linguistic Atlas (Deutscher Sprachatlas).] Korekta [Proofreading] Dorota Muszyńska-Wolny, Dorota K. Rembiszewska Skład [Typesetting] Dariusz Górski © Copyright by Dorota Krystyna Rembiszewska, 2020 This is an Open Access book distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 3.0 PL License (creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/), which permits redistribution, commercial and noncommercial, provided that the book is properly cited. ISBN 978-83-66369-37-5 [druk] ISBN 978-83-66369-38-2 [ebook] ISSN: 1230-1302 (Język na Pograniczach) Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk [Institute of Slavic Studies, Polish Academy of Sciences] ul. Bartoszewicza 1b/17, 00-337 Warszawa tel. 22 826 76 88, [email protected], www.ispan.waw.pl SPIS TREŚCI WSTĘP . 11 Georg Wenker i Niemiecki atlas językowy . 17 Ankieta Georga Wenkera z 40 zdaniami do tłumaczenia . 21 Materiały mazurskie w komentarzach Georga Wenkera do Niemieckiego atlasu językowego . 25 Konteksty kulturowo-socjologiczne i religijne w ankietach Georga Wenkera . 27 Sytuacja etniczno-narodowa i kwestie językowe w Prusach Wschodnich w drugiej połowie XIX wieku na tle ankiet Georga Wenkera . 38 O XIX-wiecznej świadomości językowej na przykładzie ankiet Georga Wenkera . 47 Imiona i nazwiska nauczycieli wypełniających ankiety przejawem interferen- cji językowych polsko-niemieckich . 50 Adaptacje nazw miejscowych jako świadectwo wycofywania polszczyzny na Mazurach w XIX wieku . 52 ANKIETY GEORGA WENKERA WYPEŁNIONE WE WSIACH MAZUR WSCHODNICH POWIAT EŁCKI, GOŁDAPSKI, OLECKI . 55 Alfabetyczny wykaz badanych wsi według nazw w języku polskim . 56 Wykaz badanych wsi według wprowadzonej numeracji . 58 Wykaz badanych wsi według numerów ankiet Georga Wenkera . 59 Alfabetyczny wykaz badanych wsi według nazw niemieckich . 60 1. Marlinowo, gm. Dubeninki, pow. gołdapski . 62 2. Czarne, gm. Dubeninki, pow. gołdapski . 63 3. Borkowiny, gm. Kowale Oleckie, pow. olecki . 64 4. Garbas, gm. Filipów, pow. suwalski, woj. podlaskie . 65 5. Judziki, gm. Olecko, pow. olecki . 67 6. Plewki, gm. Olecko, pow. olecki . 68 7. Borki, gm. Świętajno, pow. olecki . 69 8. Barany, gm. Świętajno, pow. olecki . 70 9. Olszewo, gm. Olecko, pow. olecki . 72 10. Gordejki Małe, gm. Olecko, pow. olecki . 73 11. Krzyżewko, gm. Wieliczki, pow. olecki . 74 12. Markowskie, gm. Wieliczki, pow. olecki . 76 6 Spis treści 13. Szczecinowo, gm. Stare Juchy, pow. ełcki . 77 14. Orzechowo, gm. Stare Juchy, pow. ełcki . 78 15. Olecko Małe, gm. Wieliczki, pow. olecki . 79 16. Niedźwiedzkie, gm. Wieliczki, pow. olecki . 81 17. Wilkasy, gm. Wieliczki, pow. olecki . 82 18. Kałtki, gm. Stare Juchy, pow. ełcki . 83 19. Zawady Ełckie, gm. Stare Juchy, pow. ełcki . 84 20. Kukówko, gm. Świętajno, pow. olecki . 86 21. Gąski, gm. Olecko, pow. olecki . 87 22. Gorło, gm. Stare Juchy, pow. ełcki . 88 23. Piaski, gm. Ełk, pow. ełcki . 89 24. Przytuły, gm. Ełk, pow. ełcki . 91 25. Kleszczewo, gm. Wieliczki, pow. olecki . 92 26. Szeszki, gm. Wieliczki, pow. olecki . 93 27. Wierzbowo, gm. Kalinowo, pow. ełcki . 94 28. Zanie, gm. Kalinowo, pow. ełcki . 96 29. Sikory Juskie, gm. Stare Juchy, pow. ełcki . 97 30. Płociczno, gm. Ełk, pow. ełcki . 98 31. Świdry, gm. Olecko, pow. olecki . 99 32. Babki Gąseckie, gm. Olecko, pow. olecki . 101 33. Puchówka, gm. Wieliczki, pow. olecki . 102 34. Iwaśki, gm. Kalinowo, pow. ełcki . 103 35. Marcinowo, gm. Kalinowo, pow. ełcki . 105 36. Milewo, gm. Kalinowo, pow. ełcki . 106 37. Kile, gm. Kalinowo, pow. ełcki . 107 38. Skomack Wielki, gm. Stare Juchy, pow. ełcki . 108 39. Rogale, gm. Stare Juchy, pow. ełcki . 110 40. Grabnik, gm. Stare Juchy, pow. ełcki . 111 41. Królowa Wola, gm. Stare Juchy, pow. ełcki . 112 42. Golubka, gm. Kalinowo, pow. ełcki . 114 43. Zaborowo, gm. Kalinowo pow. ełcki . 115 44. Wysokie, gm. Kalinowo, pow. ełcki . 116 45. Skomętno Wielkie, gm. Kalinowo, pow. ełcki . 117 46. Grądzkie Ełckie, gm. Kalinowo, pow. ełcki . 119 47. Koleśniki, gm. Kalinowo, pow. ełcki . 120 48. Ginie, gm. Kalinowo, pow. ełcki . 121 49. Prawdziska, gm. Kalinowo, pow. ełcki . 123 50. Rostki Skomackie, gm. Orzysz, pow. piski . 124 51. Ogródek, gm. Orzysz, pow. piski . 125 52. Różyńsk, gm. Ełk, pow. ełcki . 126 Spis treści 7 53. Klusy, gm. Orzysz, pow. piski . 128 54. Lipińskie, na terenie gm. Orzysz, pow. piski . 129 55. Bartosze, gm. Ełk, pow. ełcki . 130 56. Laski Wielkie, gm. Kalinowo, pow. ełcki . 131 57. Sordachy, gm. Ełk, pow. ełcki . 133 58. Pisanica, gm. Kalinowo, pow. ełcki . 134 58a. Pisanica, gm. Kalinowo, pow. ełcki . 135 59. Romanowo, gm. Kalinowo, pow. ełcki . ..