NASELJA NA TAMIŠU 2 Naselja na Tamišu NASELJA NA TAMIŠU Tokom vekova duž reka su se osnivala mnogobrojna naselјa, tako je i sa Tamišom, koji na dugom putu spaja sela i gradove dveju država. Tamiš izvire na južnim Karpatima (Tarcu, 2190 m). Dug je 359 km, protiče kroz Banat i uliva se u Dunav kod Pančeva. Od 359 km u rumunskom delu se nalazi 241 km, a u srpskom delu 118 km. Glavna naselja u rumunskom delu su: Karansebeš i Lugoš. U Srbiji prolazi kroz područja opština/gradova u Srednjebanatskom i Južnobanatskom upravnom okrugu: Sečanj, Zrenjanin, Kovačica, Opovo i Pančevo. Duž obala Tamiša je pretežno ruralno i poljoprivredno područje, sa tipično vojvođanskim selima sa tradicionalnom panonskom arhitekturom. Od ukupnog broja zaposlenog stanovništva, više od 50 % su u sektoru poljoprivrede,šumarstva i ribarstva,što po- kazuje jasnu povezanost i oslonjenost na prirodne resusrse. Sva naselja pate od stalne depopulacije. Čitavo područje je “ekološki značajno područje” i deo ekološke mreže Srbije. U toku je izrada Nacrta Prostornog plana područja posebne namene predela izuzetnih oblika “ Potamišje”i pokrenut je postupak za stavljanje pod zaštitu ovog prostora, kao zaštićeno područje I kategorije. Zakonom o zaštiti prirode definisano je da se područje za koje je pokrenut postupak zaštite smatra zaštićenim. Naselja obuhvaćena okvirnom granicom Prostornog plana, obuhvata delove teritorija sledećih jedinica lokalnih samouprava: Opština Sečanj, Opština Plandište, Grad Zrenjanin, Opština Kovačica i Opština Opovo. Izradi ovog Prostornog plana pristupilo se kako bi se obezbedilo trajno oču- vanje i održivo korišćenje prirodnih vrednosti Potamišja, a prirodno dobro promovisalo kao područje značajne naučne, obrazovne, duhovne, estetske, kulturne, turističke i zdravstveno-rekreativne funk- cije. Prostor Potamišja, osim staništa za bogati živi svet, posebno za veoma brojne strogo zaštićene vrste i vrste od međunarodnog značaja, ima značajnu koridorsku funkciju, obezbeđujući fizičku vezu između obronaka Karpata i obala Dunava koje spaja. Sa druge strane, područje nudi brojne usluge (obezbeđujuće, regulišuće, ekološke i edukativne), kako lokalnom stanovništvu, tako i široj zajednici. Osim nacionalnog, postoji i značajan međunarodni okvir koji podržava zaštitu ovog područja, u vidu,pre svega,međunarodnih konvencija iz oblasti zaštite biodiverziteta. Ovom prilikom ćemo Vas upoznati sa naseljima na Tamišu u srpskom delu toka koje pri- padaju područjima opština i gradova: Sečanj, Zrenjanin, Kovačica, Opovo i Pančevo. 3 Naselja na Tamušu 1. OPŠTINA SEČANJ Tamiš, na ulazu u Srbiju najpre protiče kroz opštinu Sečanj. Broj stanovnika opštine je oko šesnaest hiljada, raspoređenih u jedanaest naselja (od kojih su ona koja se nalaze na samoj obali Tamiša ili neposredno pored nje boldirana): Banatska Dubica, Boka, Busenje, Jarkovac, Jaša Tomić, Konak, Krajišnik, Neuzina, Sečanj, Sutjeska i Šurjan. Opština Sečanj ima nepravilan kupast oblik, prostire se na površini od 523 km2 i obuhvata 11 naseljenih mesta. Zahvata teritoriju Srednjeg Banata u porečju Begeja, Tamiša i Brzave. Na severu se graniči sa opštinom Žitište, na severozapadu sa opštinom Zrenjanin, na jugu sa opštinama Kovačica i Alibunar, na jugoistoku sa opštinom Plandište. Istočnu granicu opštine čini državna granica prema Rumuniji. Opština Sečanj je veoma dobro infrastukturno povezana sa susednim opštinama. Najznača- jnije sobraćajnice koje prelaze teritorijom opštine su železnički pravac i magistralni put M-7/1 Zren- janin-Sečanj-Vršac, kao i železnička pruga koja preko Jaše Tomić vodi prema Temišvaru. Zbog teške situacije u železnici ova dva železnička pravca već duže vreme nisu u funkciji, a usled rastućih potre- ba stanovništva i postejeće privrede pokrajinski i lokalni organi ulažu sve napore kako bi se opet us- postavio putnički i teretni saobraćaj. 4 Naselja na Tamišu 2. SEČANJ Sečanj je naselje u Srbiji u opštini Sečanj u Srednjobanatskom upravnom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 2107 stanovnika. Naselje je poznato po još nekim nazivima na drugim jezicima: mađ. Szécsány ili Torontálszécsány, nem. Setschan ili Petersheim, rum. Seceani. Veća naseljavanja u ovom kraju nastaju isterivanjem Turaka iz Banata, u 18. i 19. veku. Većinu stanovnika činili su Nemci, koji posle Drugog svetskog rata bivaju iseljeni, a kolonizovalo se stanovništvo iz Bosne i Hercegovine i drugih krajeva. U istoriji Sečanj je više puta menjao ime: 1717. — Sečanj (Sechan). 1719. — Szécsány 1888. – Torontal- Szécsány 1922. — Sečanj. Prirodni potencijali i položaj opštine pružaju uslove za razvoj turizma kao komplementa- rne privredne grane. Osnovni preduslov je privredno oživlјavanje ovog kraja, što bi dovelo do porasta životnog standarda građana, smanjenje broja nezaposlenih i sprečavanja odlaska mladih lјudi sa ovog područja. Stoga će u narednom periodu biti jedan od strateških cinjeva i razvoj ruralnog turizma. Lovni potencijali predstavlјaju najatraktivniji resurs kojim opština raspolaže za razvoj lovnog turizma. Prirodna sredina (aluvijalne šume, barske bilјke, stepska vegetacija i vodeni resursi) pogodna je osnova za formiranje staništa za veliki broj životinjskih vrsta, zbog čega su lovišta na teritoriji opš- tine Sečanj bila uvek privlačna. Revitalizacijom akvatorija reke Tamiš, kao prvorazrednog motiva za raznovrstne turističke, sportske i rekreativne aktivnosti vezane za vodu (veslanje, jedrenje, kupanje, posmatranje ptica, sportski ribolov, foto safari), a takođe i naležućeg priobalјa (boravak u prirodnom ambijentu, pešačko-biciklističke staze, trim staze, ugostitelјski objekti) stvorili bi se uslovi za razvoj sportsko-rekreativnog turizma. Formiranjem lokaliteta koji treba da obezbede uslove za kraće zadržavanje, odmor i rekreaci- ju (namenjeni lovcima, ribolovcima, sportistima, organizovanim posetama dece i omladine) stvorili bi se uslovi za dnevnu, vikend i prazničnu rekreaciju gradskog i lokalnog stanovništva u neposrednom okruženju, a time i razvoju izletničkog i boravišnog turizma. Obogaćivanju turističke ponude opštine Sečanj doprineće veliki broj arheoloških i arhitektonskih spomenika kulture. U funkciji razvoja turiz- ma mora biti uklјučena i domaća radinost kao osnovna ili dopunska delatnost domaćeg stanovništva. Takođe je neophodno i veće uklјučivanje male pivrede, trgovine, polјoprivredno-prehrambenih kapac- iteta, servisnih usluga, izgradnja sportskih objekata, obezbeđivanje kulturnih sadržaja i osmišlјavanje marketing delatnosti. 5 Naselja na Tamušu Opština iz domena svoje nadležnosti mora podsticati razvoj turizma ustupanjem ili davanjem u zakup atraktivnih lokaliteta, jačanjem službe turističke organizacije i obezbeđivanjem lokalnih infras- trukturnih uslova za normalno funkcionisanje poslovnih objekata. Trenutno stanje turizma u opštini Sečanj može se opisati kao nedovolјna iskorišćenost turističkih resursa, uglavnom, zbog nepostojanja receptivnih kapaciteta, pratećih vanpansionskih sadržaja boravka i nepostojanje osmišlјene kontinuirane propagand- no-informativne aktivnosti. Turistički tokovi odvijaju se stihijno i parcijalno, sa nedovolјnim stacionarnin prometom, malom dužinom boravka i nedovolјnom turističkom potrošnjom. Doprinos razvoju kulturnog života daju tradicionalne kulturne, sportske i druge manifestacije: • Pokrajinska smotra recitatora ‘’Pesniče naroda mog’’ u Sečnju – polovinom aprila, • Festival folklornih tradicija Vojvodine u Sečnju – početkom maja, • Festival muzičkih društava Vojvodine u Sečnju – druga polovina maja, • “Sirijada” u Boki – jun, • Festival tradicionalnih pozorišnih formi “Fetra” u Jaši Tomić – septembar, • Mitrovdanski susreti u Sečnju- godišnjica doselјavanja u Banat – 08. novembra, • ‘’Pančevačka regata na Tamišu’’ kreće iz Jaše Tomić – početkom jula, • Manifestacija ‘’Dani ribe’’ koja je prvi put organizovana 2008. godine. U cilјu stvaranja preduslova za razvoj turizma opština u ovom momentu ima u planu real- izaciju sledećih projekata: • Izgradnja ribolovnog centra sa kupalištem u Krajišniku • Izgradnja pešačke staze u dužini od 1000 m na nasipu reke Tamiš kod naselјa Sečanj • Uređenje plaža na Tamišu. • Prirodna sredina pogodna je osnova za formiranje staništa za veliki brojživotinjskih vrsta, zbog čega su lovišta na teritoriji opštine Sečanj bila uvek privlačna. U lovištima je zastuplјena sitna i srneća divlјač. Najbogatije lovište je u Konaku gde ima i jelena i divlјih svinja. Lovačko udruženje opštine Sečanj gazduje na 52.220 ha i ima 10 organizacionih jedinica – lovačkih društava. Što se tiče ribolova u opštini postoji 6 ribolovačkih udruženja, a naši vodotokovi (Tamiš, Brzava, Stari Tamiš i kanal DTD) su veoma bogati ribom. Na teritoriji Opštine Sečanj postoji veliki broj vrednih kulturno-istorijskih, verskih i spomenika arhitekture i arheologije. Od spomenika arhitekture treba pomenuti sledeće: Srpska pravoslavna crkva ‘’Vaznesenja Gospodnjeg’’ iz druge polovine 18. veka u Jarkovcu, Srpska pravoslavna crkva ‘’Sveti Nikola’’ iz 1746. g. u Jaši Tomić, zidana u romanskom stilu, Rimokatolička crkva iz 1911.g. u Jaši Tomić, Srpska pravoslavna crkva iz 1789.g. u Banatskoj Dubici, Srpska pravoslavna crkva iz 1940.g. uŠurjanu , građena na mestu starije crkve iz 1835.g., Rumunska pravoslavna crkva iz 1815.g. u Neuzini, Rimokatolička crkva iz 1834.g. i Vojnograničarska zgrada podignuta u drugoj polovini 19. veka u naselјu Boka, Srpska pravoslavna crkva iz 1804.g. u Konaku, dvorac Danijela Ladislava iz 1884.g. (današnja osnovna škola) sa velikim par- kom sa stoletnim stablima hrasta i ginka (zaštićeno prirodno dobro) u Konaku. Na području opštine je evidentiran