numer 7 – zima 2010 Zaczynamy od tekstu, autorstwa niżej podpisa- nego – bezpośrednio związanego w kilkoma co naj- Biuletyn mniej „gorącymi tematami” Forum. Wydaje mi się, że nawet tak skrótowe przedstawienie materiałów znanych dotąd z omówień wnosi co nieco do naszej DWS.org.pl wiedzy. A przy okazji dostarczy impulsu do dyskusji. ISSN 2080-5780 Równie gorącego problemu dotyczy tekst Rafa- ła Białkowskiego. Pokusił się był Rafał na stworze- nie własnej wersji planu wojny z Niemcami. Sądzę, spis treści że Plan „Zelint” również wywoła dyskusję na forum. Wprawdzie to tylko intelektualna zabawa, ale jakże inspirująca… Tadeusz Zawadzki (TZaw1) Przemek Przybylski to debiutant. Niewielki tekst Polska w strategii aliantów. Francusko-brytyjskie o bitwie pod Brwinowem opowiada o jednym z tra- rozmowy sztabów w 1939 r. .....................2 gicznych epizodów wrześniowej kampanii. Jak to miło, gdy bardzo młodzi biorą się za pisanie. Oby tak dalej! Rafał Białkowski (Zelint) Marcin Strembski znowu o Szwajcarach. Tym ra- Plan Operacyjny „Zelint” .......................10 zem o tym, kto komu chciał sprzedać jeden z najlep- szych myśliwców świata i dlaczego do tego nie do- Przemek Przybylski (przem0l) szło. „Messer” tym razem górą. Michał Stefańczak o Norwegach w wojsku III Rze- Bitwa pod Brwinowem 12 IX 1939 . 28 szy. Rzecz mała, skala niewielka, ale prawie zupełnie nieznana. Ze względu na znajomość miejscowych re- Marcin Strembski (net_sailor) aliów szczególnie warta polecenia. Spitfire – niedoszły obrońca Doczekaliśmy się też w końcu tekstu „pierwszo- szwajcarskiego nieba . .31 wojennego”. A właściwie dwóch… Sławomir Kułacz o epizodach, z których chyba wysnuto – nieprawdzi- wy jak sądzę – wniosek o czeskiej niechęci do walki Michał Stefańczak (michalst) w ogóle. W drugim tekście zaś o jednym z cmentarzy Obywatele norwescy w siłach zbrojnych żołnierzy I wojny. III Rzeszy . 35 Na koniec znana już z Forum, niezwykle emocjo- nalna i osobista recenzja najnowszej książki Roberta Sławomir Kułacz (AlterUrsi) Michulca pióra Andrzeja Panfila. Podpisuję się pod nią oboma rękami! Czeskie epizody z walk nad Dolnym Sanem.....42 Tadeusz Zawadzki (TZaw1) Sławomir Kułacz(AlterUrsi) Cmentarz dwóch wojen........................45 Biuletyn.DWS.org.pl nr 7 – zima 2010 Andrzej Panfil Robert Michulec, „Ku wrześniowi 1939. Zbrojne Wydawca, redakcja, DTP: Tadeusz Zawadzki ramię sanacji” – recenzja .......................47 [email protected] Projekt graficzny: Teresa Oleszczuk Biuletyn jest bezpłatny. Prawa Autorów są chronione usta- wami i konwencjami międzynarodowymi. Kopiowanie, przedruk i wykorzystanie fragmentów obszer- niejszych niż przewiduje ustawa tylko za zgodą Autorów. ISSN 2080-5780 2 BIULETYN DWS.org.pl Polska w strategii aliantów Francusko-brytyjskie rozmowy sztabów w 1939 r. @ Tadeusz Zawadzki (TZaw1) Rozmowy sztabowców Wielkiej Brytanii i Francji nie były ZAłOżeNIA OGÓLNE stratEGII nowością. Pomijając ścisłe współdziałanie w okresie 1 wojny światowej, konsultacje takie odbyły się m.in. w latach 1935 Pierwsza sesja odbyła się 29 marca 1939 o godz. 11.003. (w Paryżu) i 1936 (w Londynie)1. Po zajęciu Pragi przez Rzeszę Otworzył ją gen Ronald Adam, zastępca szefa Imperialnego Hitlera, z pełną jasnością okazało sie, że polityka appeasemen- Sztabu Generalnego, który po wygłoszeniu krótkiego oświad- tu nie przyniosła rezultatów. Stało się też jasne, że wojna jest czenia opuścił spotkanie. Sesja poświęcona była sprawom nieunikniona, a przynajmniej bardzo prawdopodobna. W tej organizacyjnym i proceduralnym. Przyjęto agendę i harmo- sytuacji naturalni sojusznicy – Francja i Wielka Brytania – mu- nogram rozmów4. Pewną ciekawostką, ale i zrozumiałym siały nie tylko wypracować wspólną strategię działania, ale środkiem bezpieczeństwa, było ustalenie na samym początku też uzgodnić zasady i procedury obowiązujące w kwestiach unikania – w miarę możliwości – wszelkiego rozgłosu wobec praktycznych – np. zasady dowodzenia na poszczególnych te- rozmów. Ustalono mianowicie, że na wypadek pytań ze strony atrach działań wojennych (TDW). W tym celu 29 marca 1939 r. prasy należy się trzymać wykładni, iż kilku francuskich ofice- w Londynie podjęto więc rozmowy delegacji obu sztabów ge- rów przebywa w Londynie dla podtrzymania kontaktów zaini- neralnych. cjowanych trzy lata wcześniej5. Było to gremium wypracowujące decyzje zatwierdzane Za podstawę do dalszej dyskusji przyjęto założenie, że so- później na najwyższych szczeblach wojskowych i politycz- jusz Wlk. Brytanii i Francji walczy z Niemcami i Włochami, przy nych. Przyjęto procedurę pracy polegającą na opracowaniu czym na późniejszych etapach wojny możliwe jest włączenie memorandów, które następnie omawiano na posiedzeniach. się Japonii. Za datę wybuchu wojny przyjęto kwiecień 19396. Wnioski i propozycje albo zatwierdzano, albo kierowano do Ustalono również, że odbywające się równolegle rozmowy dalszego opracowania z uwzględnieniem uwag uczestników przedstawicieli flot obu krajów rozpoczną sie 1 kwietnia7. dyskusji. Wynika z tego, że nawet dokumenty opracowane Delegacja francuska otrzymała 5 memorandów złożonych przez Brytyjczyków, po uwzględnieniu poprawek należy uznać 28 marca, w tym najważniejszy AFC(J) 4 „Założenia politycz- za wspólne stanowisko przyjęte w poszczególnych sprawach. ne”. Pozostałe dokumenty to AFC(J) 5 „Podsumowanie ekono- Od 29 marca do 31 sierpnia odbyło się 16 spotkań delega- miczne”, AFC(J) 6 „Porównanie sił”, AFC(J) 7 „Metody wojny”, cji w różnym składzie. Przewodniczącymi delegacji francuskiej AFC(J) 8 „Ogólny problem strategiczny”. byli: gen. A. Lelong2 (większość spotkań) i wadm. J. Odend’hal. AFC(J) 4 „Założenia polityczne” to krótki dokument, w któ- Delegacji brytyjskiej przewodniczyli kmdr V.H. Danckwerts rym przedstawiono najważniejsze pod względem planowania (większość spotkań) i kadm. W.S. Chalmers. strategicznego elementy sytuacji politycznej. Memoranda i protokoły spotkań przechowywane są w bry- Wydzielono dwie grupy państw, następująco charaktery- tyjskich National Archives w Kew – teczka CAB 29/160. zując ich nastawienie: W artykule przedstawiono dwa istotne aspekty rozmów: I. Alianci i państwa przyjazne w Europie: wypracowanie i ustalenie wspólnej strategii oraz miejsce 1. Portugalia, Egipt i Irak (oba przy założeniu, że będą zado- Polski w strategii aliantów. Inne – nie mniej ciekawe aspekty wolone z rozmów w sprawie Palestyny). – pojawiają się marginalnie, szczególnie kwestia użycia sił po- 2. Turcja (neutralna, nie wykluczone wystąpienie po stronie wietrznych. Ze względu na objętość materiału (ok. 500 stron) aliantów), Grecja (neutralna, sprzyjająca aliantom). ograniczono się do omówienia dokumentów, nieliczne tylko II. Inne państwa: fragmenty – zdaniem autora najważniejsze – zostały przetłu- 3. USA – przyjazna neutralność, niewykluczona modyfikacja maczone i zacytowane. ustaw o neutralności na korzyść aliantów, mało prawdopo- dobne aktywne wystąpienie, chyba że w późniejszej fazie. 3 AFC(J) 1st Meeting. 4 AFC (J) 2 i AFC (J) 3. 5 AFC(J) 1st Meeting, s. 3, pkt (a). 1 AFC(J) 1st Meeting, s. 2. 6 AFC(J) 1st Meeting, s. 3, pkt (c). 2 Francuski attache wojskowy w Londynie. 7 AFC(J) 1st Meeting, s. 3, pkt (d). numer 7 – zima 2010 3 BIULETYN DWS.org.pl 4. ZSRR – prawdopodobnie niechętnie będzie interwenio- do pkt. 5: Na Dalekim Wschodzie mogą być – jak się wydaje wał bezpośrednio. Wyjątek – bezpośrednie zagrożenie. Po- – zagrożone także interesy Francji. wstrzymujące oddziaływanie na Japonię. do pkt. 7: Nastawienie Polski może się zmienić na tyle, że 5. Japonia – mało prawdopodobne wystąpienie od począt- można przynajmniej rozważyć przyjęcie przez nią postawy ku, ale stałe działanie wbrew interesom aliantów na Dale- obronnej w odniesieniu do jej terytorium. To samo można kim Wschodzie. Prawdopodobnie nawet wtedy, gdy alianci prawdopodobnie powiedzieć o Rumunii. będą zagrożeni porażką, nie wystąpi w obawie przed reak- do pkt. 8: Węgry – jak się wydaje – można zaliczyć do prze- cją USA i ZSRR. ciwników. 6. Hiszpania – jej podejście może mieć daleko idący wpływ na przebieg wojny. W interesie aliantów przynajmniej neu- W przypadku AFC (J) poprosili o wyjaśnienie kilku szcze- tralność. Nie można wykluczyć nieprzyjaznego podejścia gółów dotyczących mobilizacji brytyjskiej i potwierdzili, że na nacjonalistów hiszpańskich i udzielenia Niemcom i Wło- dzień Z+18 Francja może zmobilizować ekwiwalent 100 dywi- chom zgody na bazy lotnicze i morskie. zji. 7. Polska (dosłownie): „Byłoby niemądre/nieroztropne po- W konkluzji nr 2 obie strony zaaprobowały treść memoran- kładać duże zaufanie w pomocy, aktywnej lub pasywnej, dów 4–8 z uwzględnieniem uwag zawartych w AFC (J) 18. z Polski.”8 8. Inne kraje – będą się skłaniać ku aliantom i spróbują Następnym omawianym zagadnieniem była anglo-francu- pozostać neutralne. Jednak będą podlegać dużej presji ska reakcja na niemiecki atak skoncentrowany na Francji. Pod- politycznej lub gospodarczej by zapobiec przyłączeniu się stawą dyskusji był raport AFC (J) 11, w którym ten problem po- lub pomocy aliantom albo by zmusić je do dostarczania za- zostawiono do rozważenia stronie francuskiej15 oraz francuska opatrzenia Niemcom. odpowiedź AFC (J) 20. To dokument na tyle ważny, że zasługuje na przedstawie- W dokumencie AFC(J) 6 na uwagę zasługują wątpliwości nie w całości. Brytyjczyków, co do możliwości mobilizacyjnych Francji. Na Aliancka odpowiedź na niemiecko-włoską ofensywę przeciw dzień Z+18 mobilizacji przyjęto w nim mianowicie 76 dywi- Francji zji francuskich, w tym 28 aktywnych i 20 rezerwowych (Serie (Dot. AFC (J) 11, d, pkt 10) A). Jednocześnie (pkt