CZŁOWIEK BEZ PRZESZŁOŚCI Mies vailla menneisyyttä / The Man Without a Past RE ŻYSERIA AKI KAURISMÄKI W KINACH OD 21 MARCA 2003 DYSTRYBUCJA W POLSCE ul. Zamenhofa 1, 00-153 Warszawa tel.: (+4822) 636 25 00, 636 25 02, fax: (+4822) 635 20 01 e-mail: [email protected] http://www.gutekfilm.com.p CZŁOWIEK BEZ PRZESZŁOŚCI scenariusz i re żyseria Aki Kaurismäki zdj ęcia Timo Salminen monta ż Timo Linnasalo dźwi ęk Jouko Lumme Tero Malmberg scenografia Markku Pätilä Jukka Salmi kostiumy Outi Harjupatana efekty wizualne Robert Lang wyst ępuj ą Markku Peltola M (nomen nescio) Kati Outinen Irma Juhani Niemelä Nieminen Kaija Pakarinen Kaisa Sakari Kuosmanen Anttila Esko Nikkari człowiek, który napadł na bank Outi Mäenpää urz ędniczka w banku Pertti Sveholm policjant Aino Seppo była żona M Janne Hyytiäinen Ovaskainen oraz Annikki Tähti, Elina Salo, Anneli Sauli, Marko Haavisto, Joona Karastie, Aarre Karén, Risto Korhonen, Vesa Mäkelä, Liisa Mustonen, Matti Pellonpää, Anton Peltola, Sulevi Peltola, Antti Reini, Jouni Saarnio, Silu Seppälä, Jukka Teerisaari, Jyrki Telilä, Panu Vauhkonen, Peter von Bagh, Tom Wahlroos, Matti Wuori producent Aki Kaurismäki kierownik produkcji Ilkka Mertsola film wyprodukowany przez Sputnik Oy z udziałem YLE TV-1 współprodukcja Pandora Film Pyramide Productions ZDF/ARTE Network Movie Arte France Cinema Canal+ Centre National de la Cinématographie w filmie wykorzystano utwory Do the Shake wyk. Salvation Army Choir & wyk. The Renegades Poutahaukat Bandoneon Serena wyk. Antero Jakoila wyk. Antero Jakoila Lokki Älä unhoita minua wyk. Tapio Rautavaara wyk. Tapio Rautavaara That Crawlin' Baby Blues On jumalan lähteessä wyk. Blind Lemon Jefferson wyk. Marko Haavisto & Poutahaukat Symphony n°3 in A major op.55 Pieni sydän wyk. Oulu Symphony Orchestra wyk. Annikki TäHti & Poutahaukat Paha vaanii Su Cara wyk. Marko Haavisto & Poutahaukat wyk. Antero Jakoila Hawaii No Yoru Via Vitae wyk. Crazy Ken Band wyk. Jousikvartetti Sputnik Veto Muistatko Monrepos'n wyk. Antero Jakoila wyk. Anniki Tähti & Poutahaukat Valkoiset linnut My Heart Must Do The Crying wyk. wyk. Markus Allan The Renegades Kansanlaulu Motto Wasabi wyk. Matti Rantanen wyk. Masao Onose Stay Mä ystävän löysin wyk. Marko Haavisto & Poutahaukat festiwale Cannes 2002 Moskwa 2002 Karlowe Vary 2002 Telluride 2002 Toronto 2002 San Sebastián 2002 Chicago 2002 Flanders 2002 Palm Springs 2003 nagrody MFF Cannes 2002 – Grand Prix, nagroda jury ekumenicznego i nagroda dla najlepszej aktorki (Kati Outinen) MFF Flanders 2002 – nagroda Golden Spur dla Aki Kaurismäkiego Dni Filmów Nordyckich Lubeka 2002 – nagroda publiczno ści dla Aki Kaurismäkiego MFF San Sebastián 2002 – nagroda FIPRESCI Nagrody fi ńskiego przemysłu filmowego Jussi 2003 dla najlepszego filmu, za najlepsz ą re żyseri ę i scenariusz, dla najlepszego aktora (Markku Peltola) i aktorki (Kati Outinen), za zdj ęcia i monta ż MFF Palm Springs 2003 – nagroda FIPRESCI Finlandia/Niemcy/Francja rok produkcji: 2002 czas trwania: 97 minut kolor – Dolby Digital – 1: 1,85 Człowiek bez przeszło ści to najnowsze dzieło Aki Kaurismäkiego – nazywanego fi ńskim Jarmuschem – twórcy Leningrad Cowboys jad ą do Ameryki i Total Balalajka Show . Film zyskał du że uznanie na mi ędzynarodowych festiwalach, zdobywaj ąc liczne nagrody, w śród których znalazły si ę m.in. nagroda FIPRESCI na mi ędzynarodowym festiwalu w San Sebastián 2002 i Palm Springs 2003 oraz 6 nominacji do Europejskich Nagród Filmowych. Film był równie ż do ostatniej chwili głównym faworytem do Złotej Palmy na zeszłorocznym festiwalu w Cannes. Ku zaskoczeniu wielu krytyków, rywalizacj ę przegrał z Pianist ą Pola ńskiego, zdobywaj ąc jednak Grand Prix, nagrod ę jury ekumenicznego i nagrod ę dla najlepszej aktorki, Kati Outinen. Człowiek bez przeszło ści jest równie ż fi ńskim kandydatem do Oscara, konkuruj ąc tym razem w kategorii najlepszy film zagraniczny z Edim Piotra Trzaskalskiego. Ta rywalizacja zapowiada si ę wyj ątkowo ciekawie, poniewa ż filmy te s ą do siebie pod wieloma wzgl ędami podobne. Film Aki Kaurismäkiego, który tworzy osobiste i oryginalne kino, to pełna surrealistycznego humoru, ironii, a zarazem melancholii opowie ść o szcz ęś ciu, jakie mo że przynie ść utrata pami ęci. Ta skromna, optymistyczna historia o łagodnych i dobrych ludziach jest niezwykle gł ębokim filmowym prze życiem, pokazuj ącym, że we współczesnym świecie jest miejsce na dobro ć i miło ść . Opis zwyczajno ści w filmie Kaurismäkiego jest pełen godno ści, dowcipu, wiary w człowieka, przywodz ącej na my śl nastrój niektórych filmów Chaplina. Ta wzruszaj ąca i zabawna historia, jest jednocze śnie powa żną refleksj ą na temat stosunków mi ędzyludzkich i społecznych. Męż czyzna, który przyjechał do Helsinek w poszukiwaniu pracy, pada ofiar ą bandyckiego napadu, na skutek którego traci pami ęć i ze strz ępków zapami ętanych informacji stara si ę zrekonstruowa ć swój świat. Rozpoczyna życie od pocz ątku, zakochuj ąc si ę i odkrywaj ąc najwa żniejsze warto ści. GŁOSY PRASY Był [na MFF Cannes 2002] jeden wa żny film – czarny ko ń tego festiwalu, nagrodzony Grand Prix – który pogodził gusty krytyki, publiczno ści i dał co ś, na co wszyscy czekali: Człowiek bez przeszło ści Aki Kaurismäkiego (…). Rys chaplinowski jest w tym filmie bardzo wyra źny. Człowiek bez Przeszłości, jak Chaplin, jest w tym świecie elementem zb ędnym, a zarazem zwyci ęskim, korzystaj ącym z łaski, zdobywaj ącym miło ść . W filmowej przypowie ści Kaurismäkiego jest wiele aluzji ewangelicznych, uj ętych w nawias lekkiej ironii, poniewa ż cytatami z ewangelii operuj ą zarówno dobrzy, jak i źli (…). Canne ński sukces Kaurismäkiego wskazuje, jak wielki potencjał kryje si ę w małych, niskobud żetowych filmach narodowych. I jak wielka jest ciekawo ść takiego kina. Tadeusz Sobolewski, „Gazeta Wyborcza” 27.05.2002 Kaurismäki mistrzowsko rysuje postaci rodem ze Steinbecka czy filmów Chaplina. Nie maj ą nic, a zarazem maj ą wszystko: wielkie serce i godno ść . Wra żenie robi surrealistyczne poczucie humoru fi ńskiego re żysera i oryginalno ść – w pewnym momencie to przeszło ść znajduje bohatera, a nie on j ą, co działa mocniej ni ż freudowska psychodrama. Kaurismäki (…) zrobił film z lirycznym happy endem. Gra żyna Torbicka, „Wprost” 2.06.2002 [Człowiek bez przeszło ści to] ciepły, pełen naiwnej wiary w odrodzenie duchowe człowieka upadłego, bajkowy film. Janusz Wróblewski, „ Życie Warszawy” 27.05.2002 W filmie Kaurismäkiego krytycy [na MFF Cannes 2002] wprost zakochali si ę (…). Jest to historia nieprawdopodobnie optymistyczna. Kaurismäki opowiada o podnoszeniu si ę z dna, budowaniu życia od nowa. Jego bohater, pobity przez chuliganów, nie ma niczego. Jest biedakiem bez pamięci, przeszło ści, nawet imienia. I w śród ludzi, którzy maj ą niewiele ni ż on – mozolnie pnie si ę w gór ę. Spotyka osoby żyj ące w n ędzy, czasem nawet bezdomne, ale ciepłe, lojalne, godne szacunku (…). Kaurismäki pokazuje, że wierzy w sił ę życia i że z dna mo żna si ę wyrwa ć. Że w ka żdym momencie mo żna zacz ąć od nowa. I stworzy ć swój własny, warto ściowy świat. Mo że dlatego ta surowa przypowie ść tak bardzo si ę wszystkim spodobała? Barbara Hollender, „Rzeczpospolita” 24.05.2002 Człowiek bez przeszło ści nale ży znowu do dzieł fascynuj ących. Ma sił ę emocjonaln ą przenikaj ącą opis walki bezimiennego bohatera o zbudowanie sobie to żsamo ści. Jest optymistyczny w obrazie solidarno ści tych, którzy mu pomagaj ą. Ujmuje dyskretnym urokiem. Ludzie u Kaurismäkiego znajduj ą zadowolenie w czynieniu dobra. Stopniowo nabieraj ą przekonania, że jest to postawa skuteczna i zwyci ęska. W finale bohater, który odzyskał ju ż swoj ą przeszło ść i zaprojektował sobie przyszło ść , staje si ę znowu ofiar ą napadu. Ale natychmiast wokół zbiera si ę tłum przypadkowych przechodniów i z powodzeniem staje w jego obronie. Trudno o lepsze podsumowanie. Jerzy Pła żewski, „Kino”7/8/2002 (...) Kaurismäki to prorok rzeczywisto ści tu i teraz. Słycha ć tu echa Becketta i głos mówi ący: „upadłe ś, a za chwil ę ponownie upadniesz". I zawsze dla złagodzeniea cierpienia humor i zrozumienie dla niewygórowanych oczekiwa ń. Człowiek bez Przeszło ści pyta m ęż czyzn ę, który mu pomógł „Jak ci si ę mog ę odwdzi ęczy ć?" W odpowiedzi słyszy: „Kiedy mnie kiedy ś znajdziesz le żą cego twarz ą do ziemi w rynsztoku, odwró ć mnie na plecy". Czasami licz ą si ę nawet najmniejsze gesty. Simon Louvish, „Sight and Sound” 12/2002 Rozbrajaj ąco zabawna opowie ść Kaurismäkiego zdobyła nagrod ę jury na ostatnim festiwalu w Cannes. Cho ć niespieszne tempo oraz subtelne i absurdalne poczucie humoru z pewno ści ą nie trafi ą w gust masowej publiczno ści, to wielbiciele Jarmuscha z pewno ścia b ędą zachwyceni. Najwi ększe wra żenie, poza świetnymi kreacjami kreacjami aktorskiemi wywiera sposób opowiadania. Re żyser zupełnie zrezygnował z tradycyjnego wprowadzenia, pozwalaj ąc wszystkim, najmniejszym nawet szczegółom mówi ć za siebie. Człowiek bez przeszło ści zawiera oczywi ście komentarz społeczny. W żaden jednak sposób nie osłabia to siły i naturalno ści tej komedii, komedii opowiadanej tak śmiertelnie powa żnym tonem, że nawet Inaczej ni ż w raju Jarmuscha pozostaje daleko w tyle. Trudno oczekiwa ć czego ś wi ęcej od kina. Adam Nayman, Eye Weekly„ Eye Weekly” 9.05.2002 Kaurismäki, jako jeden z niewielu re żyserów na świecie potrafi w ciepły i pełen humoru sposób opowiada ć o ludziach z nizin społecznych. Film stanowi kontynuacj ę tematów podj ętych w Kauas pilvet karkaavat (ang. tytuł Drifting Clouds) - jednego z najlepszych europejskich filmów o bezrobotnych. Oglądamy histori ę człowieka, któremu odebrano pami ęć , a wraz z ni ą całe dotychczasowe życie. Musi on zacz ąć wszystko od pocz ątku, na nowo odnale źć miło ść , zbudowa ć szacunek do samego siebie i odnale źć własne miejsce w świecie. W Człowieku bez przeszło ści re żyser doskonale ł ączy elementy klasycznego melodramatu z charakterystycznym dla siebie śmiertelnie powa żnym, a przez to jak że zabawnym stylem (...). Niezwykle śmieszna, a tak że podnosz ąca na duchu historia bardzo wiele zawdzi ęcza odtwórcom głównych bohaterów - Marrkowi Peltoli, który po raz pierwszy pojawił si ę u Kaurismäkiego w niemym filmie Juha , i Kati Outinen która regularnie gra w jego filmach (...).