Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Ruda Śląska do 2030 roku Urząd Miasta Ruda Śląska grudzień 2014 2 Spis treści Streszczenie ............................................................................................................................................. 4 1. Założenia metodologiczne ............................................................................................................... 7 2. Kontekst strategiczny Lokalnego Programu Rewitalizacji ............................................................. 12 2.1. Rewitalizacja w krajowych i regionalnych dokumentach strategicznych .............................. 12 2.2. Rewitalizacja w Regionalnym Programie Operacyjnym ........................................................ 20 3. Diagnoza sytuacji kryzysowych w Rudzie Śląskiej ......................................................................... 27 3.1. Rewitalizacja miasta Ruda Śląska w Strategii Rozwoju Miasta Ruda Śląska na lata 2014-2030 27 3.2. Analiza przyczyn degradacji i charakterystyka sytuacji w podsystemie społeczno- gospodarczym ................................................................................................................................... 31 3.3. Rewitalizacja miasta Ruda Śląska w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Edycja 2014 ............................................................................................................. 47 3.4. Analiza przyczyn degradacji i charakterystyka sytuacji w podsystemie urbanistycznym ..... 50 3.5. Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Ruda Śląska na lata 2007-2015 ................................. 54 4. Delimitacja obszarów zdegradowanych, przeznaczonych do rewitalizacji ................................... 56 4.1. Strategiczny obszar rewitalizacji Nowy Bytom-Wirek ........................................................... 59 4.2. Strategiczny obszar rewitalizacji Ruda-Orzegów-Godula ...................................................... 61 4.3. Strategiczny obszar rewitalizacji Chebzie-Nowy Bytom (Kaufhaus)...................................... 63 4.4. Strategiczny obszar rewitalizacji Stara Bykowina-Kochłowice (Nowy Wirek) ....................... 65 4.5. Strategiczne obiekty rewitalizacji miasta Ruda Śląska .......................................................... 67 5. Cele Lokalnego Programu Rewitalizacji miasta Ruda Śląska ......................................................... 69 5.1. Cel generalny rewitalizacji miasta ......................................................................................... 69 5.2. Strategiczne cele rewitalizacji zgodne z celami „Strategii rozwoju miasta Ruda Śląska na lata 2014-2030” ........................................................................................................................................ 70 5.3. Cele operacyjne w strategicznych obszarach rewitalizacji miasta ........................................ 76 6. Potencjały i bariery rewitalizacji Rudy Śląskiej – podsumowanie diagnozy, pracy warsztatowej i wizyt studyjnych .................................................................................................................................... 80 6.1.1. Potencjały i bariery rewitalizacji miasta w podsystemie społeczno-gospodarczym ..... 80 6.1.2. Potencjały i bariery rewitalizacji miasta w podsystemie urbanistycznym .................... 83 6.1.3. Zakres tematyczny rewitalizacji miasta w podsystemie społeczno-gospodarczym i podsystemie urbanistycznym ........................................................................................................ 86 7. Priorytety tematyczne i projekty dla strategicznych obszarów rewitalizacji ................................ 90 3 7.1. Projekty rewitalizacji i ich pakietyzacja w poszczególnych obszarach .................................. 90 7.2. Plan rzeczowo – finansowy ................................................................................................... 98 8. System zarządzania procesem rewitalizacji w tym monitoring, ewaluacja i komunikacja społeczna programu ............................................................................................................................ 103 8.1. Grupy interesariuszy według siły wpływu i poziomu zainteresowania uczestnictwem w procesie rewitalizacji ....................................................................................................................... 103 8.1.1. Podmioty sektorowe jako interesariusze lokalnego programu rewitalizacji .............. 103 8.1.2. Instytucje lokalne jako interesariusze lokalnego programu rewitalizacji.................... 107 8.2. Zarządzanie procesem rewitalizacji w Rudzie Śląskiej ........................................................ 109 8.3. Monitoring i ocena programu ............................................................................................. 112 8.4. Instrumenty wdrażania programu i komunikacji społecznej .............................................. 113 8.4.1. Działania wspomagające i wzmacniające potencjały rewitalizacji w przekroju wymiarów .................................................................................................................................... 113 8.4.2. Działania osłabiające i eliminujące bariery rewitalizacji w przekroju wymiarów........ 119 9. Rekomendacje i wnioski .............................................................................................................. 124 Załączniki ............................................................................................................................................. 126 4 Streszczenie „Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Ruda Śląska do 2030 roku” jest dokumentem, którego treść, układ i sposób formułowania nawiązują do przyjętych w mieście standardów i praktyki przygotowania podobnych opracowań. Równocześnie, ze względu na przewidywane finansowanie realizacji Programu ze źródeł zewnętrznych, w tym programów operacyjnych w trakcie prac nad tym dokumentem uwzględnione zostały założenia do „Narodowego Planu Rewitalizacji” oraz „Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych” określone przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju. W drugim z wymienionych dokumentów zaznaczono, że „Narzędziem planowania, koordynowania i integrowania różnorodnych projektów z zakresu rewitalizacji są programy rewitalizacji opracowywane i przyjmowane przez samorządy gminne w drodze uchwały na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 6 ustawy o samorządzie gminnym”. W przywołanych dokumentach krajowych zostało także zdefiniowane pojęcie rewitalizacji, które uwzględniono w pracach nad Programem dla Rudy Śląskiej. Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Ruda Śląska składa się z dziewięciu części. Pierwsza część zawiera główne założenia metodologiczne w zakresie formułowania i wdrażania dokumentu. Wśród tych założeń za szczególnie istotne uznano: partnerski sposób pracy nad Programem oraz jego wdrażaniem, partycypację szerokiej grupy interesariuszy w procesach rewitalizacji, terytorialne podejście do rewitalizacji sprowadzające się do wyznaczenia strategicznych obszarów rewitalizacji, a także kompleksowość, komplementarność i koncentrację wypracowanych rozwiązań. Do podstawowych założeń należy także zaliczyć spójność Lokalnego Programu Rewitalizacji z innymi dokumentami strategicznymi w mieście oraz zachowanie ciągłości rewitalizacji poprzez nawiązanie do „Lokalnego Programu Rewitalizacji miasta Ruda Śląska na lata 2007-2015”. Druga część Programu zawiera wyciąg z krajowych i regionalnych dokumentów o kluczowym znaczeniu dla realizacji procesu rewitalizacji. Analizie zostały poddane: „Krajowa Polityka Miejska”, „Narodowy Plan Rewitalizacji” (założenia), „Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2014-2020”. Opis sytuacji miasta pod kątem problemów rewitalizacyjnych znalazł się w trzeciej i czwartej części Programu. W wykonanych analizach uwzględniono rozstrzygnięcia zawarte w lokalnych dokumentach strategicznych: „Strategii Rozwoju Miasta Ruda Śląska na lata 2014-2030”, „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Ruda Śląska. Edycja 2014” oraz „Lokalnym Programie Rewitalizacji miasta Ruda Śląska na lata 2007-2015”. Takie postępowanie było 5 niezbędne ze względu na konieczność zachowania spójności metodologicznej i treściowej oraz ciągłości między Lokalnym Programem Rewitalizacji Miasta Ruda Śląska do roku 2030 a dokumentami, które aktualnie obowiązują w mieście. Diagnoza sytuacji kryzysowej obszarów zawarta w trzeciej części Programu została ujęta w dwu podsystemach: społeczno-gospodarczym (wymiary społeczny i gospodarczy rewitalizacji) oraz urbanistycznym (wymiary: infrastrukturalny, ekologiczny i kulturowy rewitalizacji). W czwartej części dokumentu wyznaczone zostały strategiczne obszary rewitalizacji. Kryteria delimitacji obszarów rewitalizacji miasta Ruda Śląska zostały ustalone zgodnie z projektami wytycznych w zakresie przygotowywania programów rewitalizacji opracowanych zarówno przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju oraz Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego. Dla delimitacji obszarów wykorzystano właściwe dane statystyczne, wyniki badań ankietowych, wywiady pogłębione i wizyty studialne, zaś ostateczny zasięg przestrzenny obszarów rewitalizacji został uzgodniony w trakcie warsztatów strategicznych z interesariuszami procesu rewitalizacji w mieście. Piąta część dokumentu zawiera cele rewitalizacji miasta Ruda Śląska. Sformułowano cel główny rewitalizacji, pięć celów strategicznych oraz osiem celów operacyjnych. Dla celów strategicznych