BOSNA I HERCEGOVINA MINISTARSTVO CIVILNIH POSLOVA KULTURNA I DRU[TVENA ISTORIJA NARODA BOSNE I HERCEGOVINE NASTAVNI PLAN I PROGRAM ZA PREDMETE DOPUNSKE NASTAVE U OSNOVNOJ I SREDWOJ [KOLI Za djecu u inostranstvu Srpski jezik Sarajevo, juni 2005. Izdava~: Ministarstvo civilnih poslova Bosne i Her- cegovine Za izdava~a: Dr. Safet Halilovi} Urednik: Esma Haxagi} Tehni~ki urednik: Nelmedin Kolubara Lektor: Dr. Mladenko Saxak Korektura: Nelmedin Kolubara [tampa: Prosperitet d.d. Sarajevo Za {tampariju: Sead Ramovi}, direktor Tira`: 1000 primjeraka U skladu sa ~lanom 33. Okvirnog zakona o osnovnom i sredwem obrazovawu u Bosni i Hercegovini, Savjet ministara Bosne i Her- cegovine je, na prijedlog Ministarstva civilnih poslova Bosne i Hercegovine, utvrdio Komisiju za izradu nastavnog plana i pro- grama za predmete dopunske nastave u osnovnoj i sredwoj {koli. Komisija, sastavqena od eksperata iz sva tri konstitutivna naro- da, sve je odluke donijela konsenzusom. Ministar civilnih poslova Bosne i Hercegovine odobrava ovaj nastavni plan i program za upotrebu u dopunskoj nastavi za na{u djecu u inostranstvu. Ovaj projekat je finansiralo Ministarstvo civilnih poslova Bo- sne i Hercegovine. SADR@AJ: Uvodno slovo Ministra civilnih poslova Bosne i Hercegovine ........................................................... 7 NASTAVNI PLAN I PROGRAM ZA PREDMETE DOPUNSKE NASTAVE U OSNOVNOJ [KOLI ........ 9 - Jezici i kwi`evnosti naroda Bosne i Hercegovine ... 10 - Muzi~ka kultura ............................................................... 28 - Likovna kultura ................................................................ 40 - Poznavawe prirode i dru{tva ........................................ 50 - Istorija .............................................................................. 55 - Geografija .......................................................................... 58 NASTAVNI PLAN I PROGRAM ZA PREDMETE DOPUNSKE NASTAVE U SREDWOJ [KOLI ........... 61 - Jezici i kwi`evnosti naroda Bosne i Hercegovine ... 62 - Muzi~ka kultura ............................................................... 71 - Likovna kultura ............................................................... 78 - Istorija ............................................................................. 81 - Geografija .......................................................................... 84 Uvodno slovo Ministra civilnih poslova Bosne i Hercegovine Pred vama je nastavni plan i program za predmete do- punske nastave za osnovnu i sredwu {kolu. Njegova je funkcija da bude orijentir nastavnicima i u~enicima dopunskih {kola za djecu, dr`avqane Bosne i Hercego- vine, koji `ive diqem svijeta, privremeno ili stalno, a `ele putem dopunskog obrazovawa ste}i osnovne infor- macije o kulturnoj i dru{tvenoj istoriji svoje domovi- ne, odnosno zemqi svoga porijekla. Ovaj plan i program tako|e mo`e poslu`iti i svima drugima koji su zainteresirani za izu~avawe kulturnog identiteta Bosne i Hercegovine. U ovim kurikulumima su nastavni sadr`aji prezenti- rani pojedina~no po predmetima, kojih je {est u osno- vnoj i pet u sredwoj {koli, ali se izu~avaju u okviru je- dnog predmeta kojeg smo nazvali “Kulturna i dru{tvena istorija naroda Bosne i Hercegovine”. Razlog je u ~iwe- nici da savremeno vrednovawe obrazovawa po ishodima u~ewa i ste~enim vje{tinama, a ne po memorisawu ~iwe- nica, zahtijeva kreativnost i nastavnika i u~enika. Nau~ne spoznaje se isprepli}u, svako pojedina~no ot- kri}e ima op}e posqedice, tako da je danas obrazovawu neprimjeren bilo kakav oblik krutosti. Kurikulume su priredili i koncenzusom usvojili eksperti, izabrani od nadle`nih vlasti iz svih dijelo- va Bosne i Hercegovine. Kao polazni orijentir eksper- ti su imali Zajedni~ka jezgra nastavnih planova i pro- grama za osnovno i op}e sredwe obrazovawe u Bosni i Hercegovini, usvojena 2003. godine. Izrada Nastavnog plana i programa za predmete do- punske nastave je po~etni korak Bosne i Hercegovine u realizaciji `eqe da svojoj djeci u inostranstvu omogu- }i stabilan link sa vlastitom ili domovinom predaka, znaju}i da po{tivawe drugog i razli~itog uvijek podra- zumijeva dostojanstvo vlastitosti. Temeqno je qudsko pravo razvijawe i o~uvawe svoga identiteta i integri- 7 teta. Plan i program dopunske nastave je u tom smislu potrebno, ali ne i jedino sredstvo. Kao {to znamo, obrazovawe je nikada zavr{ena zada- }a. To je stalni `ivotni proces kojeg uslovqava qudska `eqa za odgovorima, inkorporirana u tokove savreme- nog dru{tva koje se stalno mijewa. Isto tako, i ovaj ku- rikulum nije trajan i treba biti dora|ivan u skladu sa rezultatima koje Bosna i Hercegovina bude postizala na putu utemeqewa efikasnog, odgovornog i u svijetu pri- znatog vlastitog obrazovnog sistema. Ministar civilnih poslova Bosne i Hercegovine Dr. Safet Halilovi} 8 KULTURNA I DRU[TVENA ISTORIJA NARODA BOSNE I HERCEGOVINE Nastavni plan i program za predmete dopunske nastave u osnovnoj {koli NASTAVNI PLAN Godi{wi broj ~asova po razredima Red. Nastavni predmeti br. I/ II/ III/ IV/ V/ VI/ VII/ VIII/ II III IV V VI VII VIII IX Jezici i kwi`evnosti 1. naroda Bosne i 46 46 46 46 46 46 46 46 Hercegovine 2. Muzi~ka kultura 10 10 10 10 6 6 6 6 3. Likovna kultura 88884444 Poznavawe prirode i 4. 8888---- dru{tva 5. Istorija - - - - 10 10 10 10 6. Geografija - - - -6666 S V E G A 7272727272727272 9 NASTAVNI PROGRAM ZA PREDMETE DOPUNSKE NASTAVE U OSNOVNOJ [KOLI U okvirima predmeta Kulturna i dru{tvena istorija naroda Bosne i Hercegovine, kroz programske sadr`aje iz jezika, knwi`evnosti, istorije, geografije, prirode i dru{tva te muzi~ke i likovne umjetnosti, u~enici sti~u temeqna saznawa iz su{tinskih, me|usobno uslovqenih i povezanih istorijskih procesa i pojava koji obiqe`a- vaju sveukupnu istoriju naroda, Srba, Hrvata i Bo{wa- ka, u Bosni i Hercegovini. Upoznavawe razli~itih kul- tura i tradicija, osnovnih pojmova iz umjetnosti, neza- obilaznih ~iwenica vezanih za tri nacionalne zajedni- ce, zadaci su koji }e se uz pomo} predlo`enih nastavnih sadr`aja lak{e i obuhvatnije savladavati i prihvatati. JEZICI I KWI@EVNOSTI NARODA BOSNE I HERCEGOVINE Po~etno Godi{wi Kultura Medijska Razred ~itawe i Kwi`evnost Jezik broj ~asova izra`avawa kultura pisawe I4634453- II 46 5 17 12 10 2 III 46 13 17 7 7 2 IV 46 7 20 10 7 2 V 46 - 23 11 10 2 VI 46 - 23 11 10 2 VII 46 - 23 14 7 2 VIII 46 - 23 11 10 2 IX 46 - 23 11 10 2 10 KWI@EVNOST - IZBOR TEKSTOVA OD I - V RAZREDA PREPORU^UJU SE TEKSTOVI SQEDE]IH PISACA: Branko ]opi} Miroslav Anti} Stevan Rai~kovi} Ivo Andri} Dragan Kulixan Nasiha Kapixi}-Haxi} Enes Ki{evi} Ahmet Hromaxi} [ukrija Panxo Ismet Bekri} Luko Paqetak Zvonimir Balog Vesna Parun Mato Lovrak Ivana Brli} Ma`urani} Gustav Krklec Vladimir Nazor Narodne poslovice Narodne zagonetke Narodne pripovjetke Narodna basna Narodna bajka POSEBNO PROU^AVAWE SRPSKE KWI@EVNOSTI I - V RAZRED 1. Du{ko Radovi} 2. Grigor Vitez 3. Qubivoje R{umovi} 4. Mira Ale~kovi} 11 5. Miroslav Anti} 6. Stevan Rai~kovi} 7. Ivo Andri} 8. Stojanka Grozdanov 9. Dragan Kulixan 10. Branko ]opi} 11. Dragan Luki} 12. Stanko Rakita 13. Desanka Maksimovi} 14. Branko Radi~evi} 15. Jovan Jovanovi} Zmaj 16. Petar Ko~i} 17. Du{an Kosti} 18. Dobrica Eri} 19. Vojislav Ili} 20. Skender Kulenovi} 21. Dragan Kolunxija 22. Rajko Petrov Nogo POSEBNO PROU^AVAWE HRVATSKE KWI@EVNOSTI I - V RAZRED 1. Slavko Femini} 2. Zvonimir Balog 3. Grigor Vitez 4. Luko Paqetak 5. Ratko Zvrko 6. Dubravko Horvati} 7. Nada Iveqi} 8. Sun~ana [kriwari} 9. Vesna Parun 10. Mate Lovrak 11. Ivana Brli}-Ma`urani} 12. Vladimir Nazor 12 13. Ivan Vawa Rori} 14. Gustav Krklec 15. Ivan Ku{an 16. Slavko Kolar 17. Augustin Haramba{i} 18. Dobri{a Cesari} 19. Dragutin Domajni} 20. Fran Galovi} POSEBNO PROU^AVAWE BO[WA^KE KWI@EVNOSTI I - V RAZRED 1. Alija Dubo~anin 2. Ferida Durakovi} 3. Zej}ir Hasi} 4. Bisera Alikadi} 5. Enisa Osman~evi}-]uri} 6. Mirsad Be}irba{i} 7. Muhidin [ari} 8. Rizo Xafi} 9. Advan Hozi} 10. Azra Aliji~i} 11. Xemaludin Lati} 12. Kemal Mahmutefendi} 13. Alija Isakovi} 14. Skender Kulenovi} 15. Esma Smajilbegovi} 16. Irfan Horozovi} 17. Ibrahim Kajan 13 I razred PO^ETNO ^ITAWE I PISAWE Po~etno ~itawe: - Faza cjelovitog prepoznavawa - Razvijawe glasovne osjetqivosti - Od glasa do rije~i - izgovor po slogovima - Provo|ewe slova u glas - Po~etno ~itawe Razvijawe grafomotori~kih sposobnosti: - Razvijawe elasti~nosti pokreta ruke (slobodno crtawe u ograni~enom prostoru) - Pisawe razli~itih crta i linija - Usvajawe grafi~ke strukture velikih i malih {tampa- nih slova. KWI@EVNOST: Izbor tekstova: JEZIK Gramatika Re~enica - rije~; slog - glas - slovo (razlikovawe bez de- finicije) Ortoepija (Pravila ispravnog izgovora) Izgovor glasova, rije~i, re~enica. Pravopis / Ortografija (Pravila ispravnog pisawa) Veliko slovo na po~etku i ta~ka na kraju re~enice. KULTURA IZRA@AVAWA - Kultura govorewa - Pri~awe i prepri~avawe na osnovu niza slika ili postavqenih pitawa - Razgovor 14 II razred PO^ETNO ^ITAWE I PISAWE Usvajawe velikih i malih pisanih slova. Vje`bawe urednog pisawa i usavr{avawe rukopisa KWI@EVNOST Kwi`evnoteorijski termini: Upoznavawe s osnovnim kwi`evnoteorijskim pojmovima i terminima (radwa/fabula, lik, mjesto i vrijeme) ^itawe naglas i ~itawe u sebi Prepri~avawe Izbor tekstova Preporuka za lektiru: Branko ]opi}, Je`eva ku}ica Nasiha Kapixi} Haxi}, Sjenica Zvonimir Balog, Male pri~e o velikim slovima JEZIK Gramatika Re~enica (izjavna, upitna, uzvi~na - prepoznavawe) Rije~ Glas Imenice (prepoznavawe) Ortografija i Ortoepija / pravopis Osnovni interpunkcijski znaci Uzvi~na i upitna re~enica. KULTURA IZRA@AVAWA Prepri~avawe Pri~awe doga|aja na osnovu