Universiteit Gent 2007-2008 “De avontuurlijke zoektocht naar de ideale samenleving” Utopische wereldbeelden in Heliodoros’ Aithiopika en Alexandros Soutsos’ De Banneling van 1831 Brecht Van den Bossche Masterproef ingediend bij de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte voor het verkrijgen van de graad van Master in de Taal- en Letterkunde: Latijn – Grieks Promotor: Dr. Pieter Borghart Copromotor: Dr. Koen De Temmerman Inhoudsopgave Inhoudsopgave ...........................................................................................................................i Woord vooraf ...........................................................................................................................iii Inleiding ..................................................................................................................................... 1 Hoofdstuk 1: Theoretisch kader ............................................................................................. 5 1.1. De Avonturenchronotoop................................................................................................ 5 1.1.1. Algemene karakteristieken....................................................................................... 5 1.1.2. De avonturenchronotoop, de basis van een traditie?................................................ 8 1.2. De Utopie ...................................................................................................................... 11 1.2.1. Inleiding ................................................................................................................. 11 1.2.2. De zoektocht naar een definitie.............................................................................. 12 1.2.2.1. De utopie sensu stricto .................................................................................... 14 1.2.2.2. De utopie sensu lato ........................................................................................ 15 1.2.3. Utopie en satire....................................................................................................... 16 1.2.4. “Utopie et roman: un paradoxe?” – De stelling van Trousson............................... 17 1.3. Een utopische avonturenroman ..................................................................................... 20 1.3.1. Utopische romans................................................................................................... 20 1.3.2. Avonturenroman en utopie..................................................................................... 20 1.3.2.1. De utopie sensu stricto en de avonturenroman................................................ 20 1.3.2.2. Een utopisch wereldbeeld................................................................................ 24 1.4. Conclusie....................................................................................................................... 25 Hoofdstuk 2: Twee casestudy’s ............................................................................................. 27 2.1. Inleiding ........................................................................................................................ 27 2.2. Heliodoros’ Aithiopika .................................................................................................. 27 2.2.1. Algemeen ............................................................................................................... 27 2.2.2. De Aithiopika , een avonturenroman....................................................................... 28 2.2.2.1. Synopsis .......................................................................................................... 28 2.2.2.2. Analyse van de avonturenchronotoop ............................................................. 31 2.2.3. Het utopische wereldbeeld van de Aithiopika ........................................................ 33 2.2.3.1. Algemeen ........................................................................................................ 33 2.2.3.2. Vier utopische bouwstenen ............................................................................. 34 2.2.3.2.1. Drie landen ............................................................................................... 35 2.2.3.2.2. Drie vaderlijke voogden voor Charikleia ................................................. 40 2.2.3.2.3. Drie belangrijke koppels .......................................................................... 44 2.2.3.2.4. Het belang van de huidskleur ................................................................... 48 2.2.4. Een utopische avonturenroman .............................................................................. 51 2.3. Alexandros Soutsos’ De Banneling van 1831 ............................................................... 54 2.3.1. Historische situering............................................................................................... 55 2.3.2. De Banneling van 1831 , een avonturenroman ....................................................... 60 i 2.3.2.1. Synopsis .......................................................................................................... 61 2.3.2.2. Analyse van de narratieve structuur ................................................................ 62 2.3.3. Het utopische wereldbeeld in Soutsos’ De Banneling van 1831 ............................ 66 2.3.3.1. Inleiding .......................................................................................................... 66 2.3.3.2. Saint-Simon, utopisch socialisme en de Soutsi............................................... 67 2.3.3.3. De uitwerking van het utopische wereldbeeld ................................................ 69 2.3.4. Een utopische avonturenroman .............................................................................. 78 2.4. Besluit............................................................................................................................ 82 Hoofdstuk 3: Heliodoros’ Aithiopika en Soutsos’ De Banneling van 1831: een comparatieve benadering ...................................................................................................... 84 3.1. Inleiding ........................................................................................................................ 84 3.2. Een draagvlak voor de vergelijking .............................................................................. 85 3.3. Tekstuele vergelijking................................................................................................... 87 3.3.1. Structurele gelijkenissen en verschillen ................................................................. 87 3.3.2. Thematische gelijkenissen en verschillen .............................................................. 92 3.3.3. Besluit................................................................................................................... 101 3.4. Een poging tot interpretatie ......................................................................................... 102 3.5. Besluit.......................................................................................................................... 106 4. Samenvattend besluit ....................................................................................................... 108 5. Bibliografie ........................................................................................................................ 110 5.1. Primaire literatuur ....................................................................................................... 110 5.2. Secundaire literatuur ................................................................................................... 110 ii Woord vooraf Het is intussen drie jaar geleden dat ik aan het eind van de eerste Bachelor Latijn en Grieks ervoor gekozen heb om het traject Nieuwgrieks te volgen. Nu ik bij het schrijven van dit voorwoord terugdenk aan ‘het waarom’ van deze keuze, dan blijkt mijn voornaamste drijfveer eigenlijk dezelfde te zijn als deze die me er aan het eind van het eerste jaar secundair onderwijs toe gebracht heeft om naast Latijn ook Grieks te gaan studeren. De enkele ‘proeflessen’ Grieks die we toen kregen, waren voldoende om mijn interesse te wekken voor een taal die me sindsdien is blijven boeien. Toen ik dan uiteindelijk de kans kreeg om naast Oudgrieks ook Nieuwgrieks te studeren, was – gelet op mijn groeiende fascinatie voor het Grieks – de keuze voor Nieuwgrieks dan ook een logische stap. Mijn deelname aan een meer dan geslaagde zomerschool in Agiokampos vormde voor mij de bevestiging dat ik de juiste keuze had gemaakt. Bovendien maakte de mogelijkheid om de studie van Nieuw- en Oudgrieks te combineren, de liefde voor die taal alleen maar groter. Wanneer een jaar geleden, tijdens de nabespreking van mijn onderzoekstaak, het voorstel kwam om een masterproef te schrijven waarbij ik me zowel op de Oudgriekse als de Nieuwgriekse literatuur kon toeleggen, heb ik dan ook niet lang getwijfeld. Het was (en dat is het eigenlijk nog steeds) het gedroomde onderwerp voor iemand die door de jaren heen geïntrigeerd geraakt is door de Griekse taal en cultuur. Een onderwerp dat je op het lijf geschreven is, biedt echter geen garantie op resultaat zonder een degelijke ondersteuning bij de uitwerking ervan. In de eerste plaats wil ik dan ook mijn promotoren, dr. Pieter Borghart en dr. Koen De Temmerman, bedanken voor hun ‘promotorschap’. Hun bedrevenheid in hun respectieve vakgebieden was van onschatbare