P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz Gryfice (116) Warszawa 2009 Autorzy: Sławomir Dominiak*, Witold Korona*, Jerzy Król**, Aleksander Cwinarowicz**, Anna Pasieczna***, Paweł Kwecko***, Hanna Tomassi-Morawiec*** Główny koordynator MG śP: Małgorzata Sikorska-Maykowska*** Redaktor regionalny: Katarzyna Strzemi ńska*** Redaktor regionalny planszy B: Redaktor tekstu: Przemysław Karcz*** * – Cz ęstochowskie Przedsi ębiorstwo Geologiczne Spółka z o.o., ul. Wolno ści 77/79, 42-200 Cz ęstochowa ** – Przedsi ębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu „Proxima” SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław ***– Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp – S. Dominiak ......................................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – S. Dominiak ............................................ 4 III. Budowa geologiczna – S. Dominiak ................................................................................. 5 IV. Zło Ŝa kopalin – S. Dominiak, W. Korona ........................................................................ 8 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – S. Dominiak .......................................................... 10 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin – S. Dominiak ..................................... 10 VII. Warunki wodne – S. Dominiak, W. Korona ................................................................... 11 1. Wody powierzchniowe........................................................................................... 11 2. Wody podziemne.................................................................................................... 12 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................... 13 1. Gleby – A. Pasieczna, P. Kwecko .......................................................................... 13 2. Pierwiastki promieniotwórcze w glebach – H. Tomassi-Morawiec ....................... 16 IX. Składowanie odpadów – J. Król, A. Cwinarowicz .......................................................... 19 X. Warunki podło Ŝa budowlanego – S. Dominiak ............................................................... 25 1. Warunki korzystne ................................................................................................. 26 2. Warunki niekorzystne ............................................................................................ 26 XI. Ochrona przyrody – W. Korona ...................................................................................... 27 XII. Zabytki kultury – S. Dominiak ........................................................................................ 31 XIII. Podsumowanie – S. Dominiak ......................................................................................... 32 XIV. Literatura ......................................................................................................................... 34 I. Wst ęp Arkusz Gryfice Mapy geo środowiskowej w skali 1:50 000 (MG śP) został wykonany w 2008 r. w Cz ęstochowskim Przedsi ębiorstwie Geologicznym oraz Przedsi ębiorstwie Geo- logicznym „Proxima” SA we Wrocławiu. Przy jego opracowaniu wykorzystano materiały archiwalne i informacje zamieszczone na arkuszu Gryfice Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000”, (MGGP) wykonanym w 2003 r. w Przedsi ębiorstwie Geologicznym „Polgeol” SA w Warszawie (Bujakowska i in. 2003). Niniejsze opracowanie powstało zgod- nie z Instrukcj ą opracowania i aktualizacji MGsP (Instrukcja... 2005). Mapa geo środowiskowa Polski zawiera dane zgrupowane w sze ściu warstwach infor- macyjnych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, ochrona powierzchni ziemi (warstwy tematyczne: geochemia środowiska, składowanie odpa- dów), warunki podło Ŝa budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Mapa adre- sowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ń- stwowej zajmuj ącej si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospodarowaniu prze- strzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mog ą by ć wykorzysty- wane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju województwa oraz pro- jektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak Ŝe w opracowaniach ekofizjogra- ficznych. Przedstawione na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc w wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Do opracowania mapy wykorzystano materiały zgromadzone w archiwach: Pa ństwo- wego Instytutu Geologicznego w Warszawie (Centralne Archiwum Geologiczne), Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego, Zachodniopomorskiego Urz ędu Wojewódzkiego, Wojewódzkiego Urz ędu Ochrony Zabytków w Szczecinie, Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Szczecinie oraz Regionalnym Zarz ądzie Gospodarki Wodnej w Szczecinie. Wykorzystano równie Ŝ materiały uzyskane w urz ędach gmin i powia- tów znajduj ących si ę na obszarze arkusza. We wrze śniu 2008 roku dokonano wizji lokalnej złó Ŝ i punktów wyst ępowania kopa- lin. Dane dotycz ące złó Ŝ kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych opracowa- nych dla komputerowej bazy o zło Ŝach. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar arkusza Gryfice poło Ŝony jest pomi ędzy 15 °00’00” a 15 °15’00” długo ści geo- graficznej wschodniej oraz 53 °50’00” a 54 °00’00” szeroko ści geograficznej północnej. Pod wzgl ędem administracyjnym jest to województwo zachodniopomorskie. Centralną i wschodni ą cz ęść obszaru zajmuje miasto i gmina Gryfice, natomiast cz ęść północno-zachod- ni ą fragmenty gmin Karnice i Świeszewo, a południow ą gminy Płoty i Golczewo. Nale Ŝą one do powiatów kamie ńskiego i gryfickiego. Pod wzgl ędem geograficznym omawiany obszar nale Ŝy do prowincji Ni Ŝu Środkowo- europejskiego, podprowincji Pobrze Ŝy Południowobałtyckich. Jednostkami ni Ŝszego rz ędu s ą tutaj makroregion Pobrze Ŝa Szczeci ńskiego i mezoregion Równiny Gryfickiej (Kondracki, 2001) (fig.1). Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Gryfice na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2001) 1 – granice makroregionów 2 – granice mezoregionów Mezoregiony Pobrze Ŝa Szczeci ńskiego Mezoregiony Pojezierza Zachodniopomorskiego 313.22 – Wybrze Ŝe Trzebiatowskie 314.44 – Wysoczyzna Łobeska 313.25 – Równina Goleniowska 313.32 – Równina Nowogardzka 313.33 – Równina Gryficka 4 Równina Gryficka ma charakter wysoczyzny morenowej i przewa Ŝnie zaj ęta jest przez pola uprawne, w mniejszym stopniu przez lasy. Rze źba obszaru arkusza charakteryzuje si ę znacznym urozmaiceniem. Cz ęść północna jest bardziej równinna i wznosi si ę na wysoko ść 12–20 m n.p.m., natomiast cz ęść centralna i południowa jest pofalowana i wznosi si ę na wysoko ści 30–60 m n.p.m. Najni Ŝej poło Ŝone s ą okolice miejscowo ści Kale ń w północno-zachodniej cz ęś ci obszaru (13,3 m n.p.m.), natomiast najwy Ŝej – rejon miejscowo ści Świeszewo (Góra Wy Ŝynka osi ągaj ąca 62,3 m n.p.m.). Obszar arkusza poło Ŝony jest w strefie klimatu l ądowego z wpływami oceanicznymi. Średnia roczna temperatura powietrza waha si ę od 7,5 do 8,0 °C. Lata s ą krótkie, słoneczne i niezbyt upalne, natomiast zimy równie Ŝ niezbyt długie, z mał ą ilo ści ą śniegu. Średnia tem- peratura stycznia wynosi od 0 do –1,5 °C, a średnia temperatura lipca od 16,5 do 17,5 °C. W ci ągu roku wyst ępuje przeci ętnie 170 dni z opadem, a średnia roczna suma opadów wynosi przeci ętnie 550–650 mm. Korzystne warunki glebowo-klimatyczne sprawiaj ą, Ŝe obszar arkusza ma charakter rolniczy. Jedynym o środkiem miejskim s ą Gryfice, które licz ą 18 tys. mieszka ńców. Pełni ą one rol ę głównego o środka przemysłowego i usługowego w regionie. W mie ście funkcjonuje cu- krownia „Gryfice” oraz zakłady przemysłu rolno-spo Ŝywczego, drzewnego i materiałów bu- dowlanych. W miejscowo ściach Gryfice. Stuchowo, Prusinowo, Rz ęsin, Brodnik, Trzygłów, Gr ębocin i Barkowo funkcjonuj ą oczyszczalnie ścieków. Najcz ęś ciej s ą to instalacje typu mechaniczno-biologicznego o przepustowo ści od kilkudziesi ęciu do kilkuset m 3/dob ę. W Smol ęcinie znajduje si ę wysypisko odpadów komunalnych, natomiast w okolicach tej miejscowo ści, na rzece Redze, zbudowano elektrowni ę wodn ą. Obszar arkusza ma korzystne poło Ŝenie w układzie poł ącze ń komunikacyjnych. Prze- biegaj ą t ędy drogi wojewódzkie: nr 105, relacji Świerzno – Skrzydłowo, nr 109 Płoty – Mrze- Ŝyno, nr 110 Gryfice – L ędzin. Dobrze rozwini ęta jest równie Ŝ sie ć dróg powiatowych i gminnych. We wschodniej cz ęś ci obszaru przebiega linia kolejowa ł ącz ąca Trzebiatów z Drawskiem Pomorskim. III. Budowa geologiczna Budow ę geologiczn ą obszaru arkusza przedstawiono na podstawie Mapy geologicznej Polski w skali 1:200 000, arkusz Świdwin (Butrymowicz, Nosek, 1975). Pod wzgl ędem tektonicznym omawiany obszar poło Ŝony jest w północnej cz ęś ci wału pomorskiego, w zasi ęgu antykliny Gryfic i synkliny Trzebiatowa. Granica mi ędzy antyklin ą 5 i synklin ą biegnie w przybli Ŝeniu wzdłu Ŝ linii przechodz ącej przez rejon miejscowo ści Pa- protno i Prusinowo. Powierzchni ę podczwartorz ędow ą buduj ą osady jury i kredy. Strop tych utworów za-