DERDE JAARGANG Harold Lloyd, geveltoerist ‘Citizen’ Tjitte Filmnieuws Columns: Meng, Pim Oktober 2016 1 Tekst en foto’s: Thys Ockersen/Still-photo Film Fun Gastredacteuren: Thomas Leeflang, Ruud den Drijver, Pim de la Parra, Jan Meng Vormgeving: Hille Tymstra Film Fun is een tijdschrift van Thys Ockersen Thys Ockersen Films dat maandelijksverschijnt Wilhelminaweg 54 en geleverd wordt aan een 2042NR ZANDVOORT select gezelschap Tel: 0611599953 geïnteresseerden. thysockersenfilms.com [email protected] Dit is nummer 34 3e jaargang - oktober 2016 De Film Fun-uitgaven kunnen hier worden gedownload. ©2016: Thys Ockersen Films/Film Fun INHOUD Harold Lloyd | Meng | Citizen Tjitte | Filmnieuws | Pim | IM Harold Lloyd hing natuurlijk niet echt tientallen meters boven de grond aan de wijzers van de klok. Dit is een werk­ opname van de beroemde scène uir Safety Last. Film Fun #34 Harold Lloyd | Meng | Citizen Tjitte | Filmnieuws | Pim | IM die met het brilletje ‘De beste kloofhangers aller tijden zijn gemaakt door Harold Lloyd, de Amerikaan die als filmkomiek bekend staat, maar in wiens werk een compendium van de angst en het absurdisme verborgen is.’ door Henk J.A. Hofland inNRC Handelsblad van 4 juni 1993 Thomas Leeflang AROLD CLAYTON LLOYD (1893- tv-portret uit van Lloyd: The Third Genius 1971) maakte 165 korte films en acht- (Het derde genie). De Britse filmhistoricus Htien hoofdfilms, waarvan er elf ‘zwij- Kevin Brownlow en Thames tv-producent gend’ waren. Humor met een scheutje huiver, David Gill verwezen met die titel naar Cha- een combinatie die Lloyds hanelsmerk bleef plin en Keaton als respectievelijk het eerste en en hem promoveerde tot ‘King of Daredevil het tweede genie. Comedy’. Als komiek was en is hij onverge- Althans, die rangorde kwam Brownlow en lijkbaar met moderne comedians als Woody Gill goed uit want ze tekenden eerder voor de Allen (‘Droeg God een bril?’) of Chevy Chase tv-documentaires The Unknown Chaplinen A (‘Hallo, ik ben Chevy Chase en jij niet!’). Even- Hard Act to Follow rond Keaton. Uit The Third min met generatiegenoten als Charles Cha- Genius, gemaakt volgens het beproefde pro- plin of Buster Keaton. cédé filmfoto’s, interviews en filmfragmenten Achter de naam van Chaplin stond in de rees hetzelfde beeld van Lloyd op als uit de jaren twintig ‘The Balletic Tramp’ (De Bal- twaalf levensbeschrijvingen in boekvorm die letdansende Zwerver), achter die van Keaton alleen al in de VS over hem uitkwamen. ‘The Saintly Acrobat’ (De Heilige Acrobaat). In zijn films was hij over het algemeen een Terwijl Harold Lloyd het moest doen met de charmante onhandige kleinsteedse doorzet- minder hoogdravende titel ‘That Glasses Cha- ter die uiteindelijk met succes probeerde zijn racter’ (Die met dat brilletje). In tweemaal 52 keurig gekapte hoofd boven water te houden. minuten zond de VPRO in augustus 1992 een Van 1915 tot ver in de jaren zestig van de vo- Oktober 2016 3 rige eeuw was Lloyd in Nederland onder de naam Kareltje (bedacht door directeur Tjep- kema van het Amsterdamse Scala Theater, het latere Rex) heel populair. Eind november 1932 bezocht hij zelfs Nederland, waarvan in het Polygoon journaal opgetogen verslag werd gedaan. Ansichtkaarten van hem werden goed ver- kocht, artikelen over Kareltje knipte men uit dag- en weekblad om in albums te plakken. In tegenstelling tot veel andere filmsterren viel Lloyd ‘in werkelijkheid’ niet tegen. Hij zag er met zijn bril ‘model Dienstfiets’ exact zo uit als in zijn films, een vriendelijke innemende man ‘met een confectiepakkie an’. In augustus 1964 reden door Amsterdam, Den Haag en Rotterdam kleurige reclame- wagens om de aandacht te vestigen op Lachen is Verboden (The Funny Side of Life). Die film bestond uit door Lloyd zelf geselecteerde frag- menten uit zijn dan al circa vier decennia oude kluchten. C.B. Doolaard besloot een recensie met: ‘Voor deze Harold Lloyd-bloemlezing geef ik graag het complete oeuvre van filmko- mieken als Jerry Lewis en Norman Wisdom cadeau!’ De vaderlandse filmpers was het er over eens: films met zo’n opeenstapeling van hilarische momenten, waarvan Lloyd het ef- fect nog eens extra verhoogde door de bijna ondragelijke spanning die hij kon oproepen, zulke films werden anno 1964 niet meer ge- maakt. Verrassend aan Harold Lloyd was en is dat hij, ondanks zijn zorgvuldig opgebouwde ima- Safety Last (1923). Van de klok klimt Kareltje op de vlaggestok en vandaar naar de rand van het dak om uiteindelijk zijn meisje in de armen te sluiten. Het meisje is Mildred Davies, met wie Harold Lloyd was getrouwd. 4 Film Fun #34 Harold Lloyd | Meng | Citizen Tjitte | Filmnieuws | Pim | IM go van bedeesde alledaagse kantoorbediende, heel spectaculaire stunts uithaalde. In High and Dizzy uit 1920, Never Weaken uit1921, Safety Last uit 1923 (coverfoto en hiernaast) en Feet First uit 1930 demonstreerde Lloyd zijn behendigheid in geklauter langs gevels en flats in aanbouw, waarmee hij zich terecht de titel ‘Master of High and Dizzy Routines’ ver- wierf. Het publiek brulde van het lachen en van angst. Die scènes zijn, zelfs op tv-formaat, nog steeds imposant. Spiderman is een stum- per vergeleken met geveltoerist Harold, die na 1930 in advertenties werd aangeduid als ‘menselijke vlieg’ en niet langer als ‘uilenbril’. Het is fascinerend de burgerman te zien spar- telen aan de wijzers van een grote gevelklok, het beeld is een Hollywood-icoon geworden, Advertentie uit de Delftsche Courant van 22 oktober 1925. Lloyds ‘carte d’idenité’. Ronduit eng is het hem tientallen meters bo- Op 24 augustus 1919, in een opnamepauze ven de begane grond te zien hangen aan een van Haunted Spooks, leek het de fotograaf gammel zonnescherm of balancerend op een leuk als Lloyd een sigaret zou aansteken met kozijn of een dakrand terwijl het verkeer als een ronde zwarte ‘gag’-bom. Hij kreeg het at- dinkytoys geruisloos onder hem door glijdt. tribuut met brandende lont aangereikt door Volgens de overleveringen zou Harold Lloyd een requisiteur en gaf er zichzelf ‘een vuurtje’ zulke capriolen zelf hebben uitgevoerd omdat mee. De ‘still man’ maakte een foto, en nog hij het als ex-amateurbokser en -atletiekbeoe- een, en nog een. Het duurde even, daarna ont- fenaar toch beter deed dan de voor dat stunt- plofte het nepprojectiel toch nog heel realis- werk beschikbare ‘doubles’. tisch. Lloyd verloor een duim en een wijsvin- Bij het door cameraman Walter Lundin vast- ger van zijn rechterhand en ruim een maand leggen van die scènes werd onder hem steeds zag hij slecht. een platvorm en een vangnet aangebracht. Eenmaal hersteld zou Lloyd voor de camera Zoals een testpiloot of een trapezeartiest een steeds een speciale handschoen dragen. Het gebroken been kan oplopen bij een fietstocht- publiek merkte eigenlijk nooit iets van zijn in- je langs de Vecht, zo overkwam Harold Lloyd validiteit, zelfs als er op wordt gelet zijn in zijn als getraind ‘hoogwerker’ op de begane grond films de vingerprotheses nauwelijks te zien. een ongeval tijdens het maken van een publi- Lloyd gedroeg zich heel natuurlijk en deed citeitsfoto. geen moeite zijn rechterhand ‘buiten beeld’ te Oktober 2016 5 houden. In 1971 bracht Time-Life veel technisch Dat het beklimmen van gevels niet van ge- ‘opgeknapte’ 35mm-films van Lloyd in Ame- vaar ontbloot was realiseerde het publiek zich rikaanse ‘art houses’ in roulatie en werden ze des te meer op de avond van de première van beschikbaar gehouden voor vertoning op aca- Safety Last op 1 april 1923. Om die voorstel- demies, universiteiten en uitzending via tele- ling feestelijk en stijlvol kracht bij te zetten visie. In 1992 kwam veel van Lloyds oeuvre huurde Lloyd een ‘human fly’ in, een acrobaat voor het grote publiek beschikbaar op dvd, in die zich in het kielzog van Lloyds succes aan- 2010 werden de films verder gedigitaliseerd bood om in films en voor reclamedoeleinden en zijn het ‘hoge resolutie bestanden’ gewor- langs gevels omhoog te klimmen. De man den die op ‘harde schijven’ en USB-sticks greep op de 32ste verdieping van een wolken- staan. Ze kunnen waar dan ook met profes- krabber mis, glipte van een richel en viel tus- sionele digitale ‘beamers’ op grote schermen sen de wegvluchtende kijkers te pletter op het worden geprojecteerd. trottoir. Omdat Harold Lloyd een rijk man was die tot het eind van zijn leven zelf de auteurs- en ver- Meer dan de helft van de 165 één- en twee- toningsrechten van zijn films beheerde, zijn akters van Harold Lloyd bestaat niet meer. Al- in de jaren vijftig en zestig over het algemeen thans niet in de VS. De films, opgenomen en weinig of geen films van hem te zien geweest gekopieerd op het vergankelijke nitraat mate- in Comedy Caper-achtige tv-uitzendingen. riaal, werden bij een brand in Lloyds filmkluis Zoals dat wel veelvuldig het geval is geweest in 1934 verwoest. Ruim een kwart van zijn met films van Chaplin, Langdon, Keaton, oeuvre is verloren gegaan. In Europese col- Laurel & Hardy, Semon, Arbuckle, et cetera. lecties en in filmmusea zullen misschien nog Lloyd verzette zich er steeds tegen dat frag- kopieën van Harold Lloyd-films aanwezig zijn menten van zijn films in verminkte vorm in die in Amerika ontbreken. compilatieprogramma’s vermengd zouden Hoewel de kans klein is, het brandbare cel- worden met die van andere komieken. Voor lulose-nitraat vernietigt zichzelf na circa zes- het geld dat hij ervoor zou ontvangen hoefde tig jaar, afhankelijk van de omstandigheden hij het niet te doen. Bovendien hield Lloyd waarin het wordt bewaard. Slechts met moei- er niet van te teren op oude roem, hij keek te is het Lloyd naderhand gelukt via Ameri- vooruit. Lloyd studeerde bijvoorbeeld kleu- kaanse distributeurs, die nog kopieën van zijn renleer, verdiepte zich in stereofotografie en films hadden liggen, weer een filmotheek op 3D-film en was vanaf 1954 voorzitter van de te zetten.