Botim Periodik i Shoqatës Atdhetare “Dukagjini”, Viti i XIV i botimit, nr. 158, Dhjetor 2016 Nr. Llog. UNIONBANK 510367047020112, Shkodër - Albania, Tel. 00355692465784, internet: www.shoqatadukagjini.com, Kryeredaktor: Luigj Shyti, Çmimi 30 lekë / 1.5 euro + + Gëzuar Krishtlindjen! Viti i Ri 2017 me faqe të bardhë! Arilena Ara, njëj KOLONEL PETRIT ÇUNI,Ç Zanë e Këngësg NDERI I SHOQATES Magjike ATDHETARE DUKAGJINI 12 Petri n e njoha në vi n 1998, në detyrën e koman- Arilena Ara, vajza e Luigj e Mira Ara, dan t të kompanisë së tankeve dhe me gradën kapiten nga lagja Boks, fsha Gjuraj, krahinë e i I-re, në Brigadën e Tankeve, me vendvendosje në ra- Pul t, por e lindur dhe e rritur ne qyte n jonin e Melgushës. Një djalë i gjalle, që respektohesh e Shkodres, tashme është një këngëtare nga të gjithë koleget, eprorët dhe vartësit. E pyeta: shumë e njohur. Prinderit e saj, të mrekul- Nga jeni i nderuari Kapiten i I-re? Ai, me atë krenarinë lueshëm, kanë arritur të daltojnë në form- prej nga ishte, mu përgjigje: Jam nga Dukagjini, fsha imin e saj dashurin për jetën dhe ar n. Gimaj, i komunës Shale. Eh, atëherë paskemi se, pse të Kujtojmë këtu përqafi min, që Arilena i bëri komunikojmë më shumë e përherë! Dhe unë jam nga babit të saj, të ndjerit Luigj, në momen n Dukagjini, fsha Gjuraj-i them unë. Kështu fi lloi njohja, kur ajo u shpall fi tuese, tek Gjeniu i vogël. fi lloj shikimi me një sy tjetër në shërbim të funksionit Një përqafi mi Falënderimi për babin, i cili të j dhe të min në atë kohe. Dhe vërtete ishte për tu sakrifi koi shumë ta sjelltë deri tek fi torja. pare ndryshe! Në të gjithë veprimtarinë e j refl ektonte Ai vazhdon të kundroj nga qielli suksesin e kulture qytetare dhe ushtarake, korrektësi shembul- vajzës së j, Arilënës. lore, përkush m ndaj detyrës, ... + cmyk + PROBLEMATIKË nr. 158, DHEJTOR 2016 2 100 VJETET ARSIMAR DHE KULTURË NË DUKAGJIN i Thethit At Marjan Prela i dërgonte nën- kemi në shkresën e datës 1 tetor 1921 me atë prefekturës së Dukagjinit me 26.2.1921. Në të së cilës At Luigj Busha emërohet mësues mes të tjerash në të thuhet: “ Populli i The- në shkollë të Kirit. KLERI KATOLIK DHEE thit nëpërmjet meje, famullitarit të vet, me Me 30 shtator 1921 At Marjan Prela lago- këtë shkresë paraqet dëshirin që ka me pa het nga Thethi si famullitar dhe si mësues dhe të ngritun sa ma parë prej Drejtorisë së Ar- zëvendësohet në të dy detyrat nga At Dedë SHKOLLAT SHQIPEQ NË simit, nji shkollë fi llestare në këtë krahinë.” Berdica. Ai sqaron se fsha kishte 115 shtëpi dhe janë Pas disa kërkesash te banorëve dhe te të gatshëm për të ndjekë shkollën, por fam- famullitarëve për hapjen e dy shkollave, më DUKAGJIN ullitari sqaron edhe anën poli ke, “... gjen- 17 nëntor 1921 drejtori i Arsimit të Shkodrës Gjeçovi transferohet nё Prekal nё verёn e vi t dja poli ke lypë me rritë ma fort njerzinë sqaronte se njëra shkollë do të hapej në Cur- 1917, dhe atje hap shkollёn nё shtator tё po komtare për shkak që ka për bri Jugosllavin raj dhe do të jepte mësim At Nikollë Kaloji a vi , pёr tё cilёn ka edhe dokumente. e e bajnë edhe ma të nevojshme ndërtesën që ishte famullitar në këtë fshat, ndërsa për Edhe shkolla nё Plan, sipas kuj meve tё (hapjen) e një shkolle.” Me 23 mars 1921 shkollën tjetër përsëri nuk përcaktohet se At Jus n Rrotёs, me 13 qershor tё vi t 1919, Ministria e Arsimit lajmëron Drejtorinë e Ar- në cilin fshat të Shalës do të hapej, por në ditёn e Shna Ndout, ka 42 nxёnёs, tё cilёt simit në Shkodër se “... pëlqen hapjen e një këtë shkresë thuhet se mësues do të jenë At marrin pjesё edhe nё meshёn e krem mit tё shkolle në Theth tue i ngarkue detyrën e më- Bon Gjeçaj ( në origjinal Gjergji, por sqarohet kёsaj feste. suesisë z. At Marjan Prelës, famullitar në këtë në shkresa të tjera të mëvonshme se është Me formimin e Qeverisё tё dalё nga Kon- malësi. Në këtë shkresë, në një shkur në Gjeçaj) famullitar i a vendi. Duket se me gresi i Lushnjes, u krijua mundёsia pёr tё të saj shkruhet “ Mbi rihapjen e shkollës në emërimin Shalë kuptohej Kisha e Shalës që e shtrirё kёto shkolla mё shumё. Nё vi n 1921 Theth” Kjo ndihmon për të vërtetuar atë që ka qendrën e Abat. Kjo sqarohet në shkresën kemi njё numёr jo tё vogёl tё hapjes sё shkol- kemi thënë edhe më parë se në këtë fshat e 17 dhjetorit 1921 ku shkruhet nga At Bo- lave nё krahinёn e Dukagjinit. Kemi mundur ka pasur shkollë edhe më parë, dhe për këtë naventura Gjeçaj se “... me akt Nr 194 datë 13 tё gjejmё disa dokumente qё bёjnё alё pёr duket se ka njohuri edhe Ministria e Arsimit e k.m. na leçitët urdhnin e të çilunit të shkol- kёrkesa pёr hapje shkollash, pёr emrime asaj kohe, prandaj në shkur nën e shkresës lës në Shalë dhe emrimin tëm për mësues pri ёrinjёsh si mёsues tё kёtyre shkollave, e quan “rihapje”, çeljen e shkollës në Theth. të kësaj shkolle ... Shkolla asht çilë në Abat por edhe informacione qё fl asin pёr ecurinё Nё kuj met e veta At Jus n Rrota, ish fam- në qelë të Kishës së Shalës.” Dhe shtonte: “ e mёsimit dhe nevojat pёr mjete materiale ullitar nё Plan shkruan se me 13 qershor tё nëpërmjet mësimit po agon këta popullit dri- shkollore. vi t 1919 kishte 42 nxёnёs nё shkollёn e ha- ta e gjytetnimit.” Në këtë shkollë ishin regjis- Përveç shërbimeve fetare e shpirtërore, Dokumente qё kemi gjetur rastёsisht nё pur pranё qelёs sё j. truar 120 nxënës prej të cilëve 46 vajza. kleri katolik, kudo e kurdo, ёshtё përpjekur arkiva, janё interesante dhe sё pari tё bёjnё At Marjan Prela, njo onte Drejtorinë ar- Provinciali Françeskan At Pal Dodaj me 21 + dhe ka bёrё punё jashtёzakonisht tё madhe tё mendosh se si ka qenё e mundur qё tё mos simore në Shkodër për marrjen e emërimit nëntor 1921 përcillte kërkesën e At Zef Mos- + pёr edukimin e besimtarёve, pёr largimin nga pёrdoren dhe publikohen nё asnjё studim dhe shtonte: “ Shkollën e kena çilë me 10 prill it për të çelur një shkollë në fsha n Prekal. rruga e gabuar dhe lehtёsimin e vuajtjeve tё publik dhe pedagogjik, aq mё tepёr pasi kёto 1921. Deri në sot janë shkrue dhe e njekin Ndërsa në shkresën e datës 30 janar 1922 kohёs. shkolla janё tё pranuara nga shte i kohёs, me cenë 59 fëmijë.” Duke ndjekur kalendarin At Pal Dodaj kërkonte shkollë edhe për në Njё punё shumё e rёndёsishme ka qenё së dy , tё ndjejë respekt për pasardhësit qё e lëvizjes së Roza Lane nё Dukagjin, autore e fsha n Plan dhe përsëriste kërkesën për në edhe hapja e shkollave shqipe sa qe e mun- jetuan nё ato male, se, vërtetë nuk paskan librit “Majat e Shalës”, gjejmë se me datën 6 Prekal. Duket se shkolla vijonte por kërkohej dur qё herёt nё histori, por nё kёto rreshta qenë aq të prapambetur e të pashkolluar, pa prill, kur ajo viziton Thethin dhe shoqet e saj, që të mbështetej nga shte Ai njo onte se do tё ndalemi nё punёn qё bёnё pri ёrinjёt kulturë, pa lëvizje me drej m pozi v sa është pjesëtare të Kryqit të Kuq Amerikan i dhuro- famullitarët e këtyre fshatrave kishin fi lluar dhe motrat rregullare tё kishёs nga Dukagjini paraqitur për dekada nga kalemxhinj zyrash, jnë kësaj shkolle 3450 korona sermi, e gjetën për të dhënë mësim. Në Plan vijonin shkol- dhe pёr Dukagjinin. poli kan dhe qeveritar të kohës, dhe së tre shkollën të hapur me një numër të konsid- lën 30 fëmijë. Mësuesi i kësaj shkolle që je- Nё vi n 1859, Kushё Micja, qё ёshtё e të ndjejë edhe më shumë respekt për pu- erueshëm nxënësish. pte mёsim është At Hugolin Gosta kurse për para shkollё shqipe pёr femra, dhe rreth 10 nën e kishës dhe famullitarëve të saj në këtë Shumё kujdes tregohej edhe pёr tё njof- në Prekal nuk jepen të dhëna pёr numrin e vjet mё vonё edhe Tina e Nikёs çelё shkollё, krahinё, për zgjimin dhe ndriçimin e mendjes tuar mbi ecurinё mёsimore tё nxёnёsve. Me nxёnёsve, por mësuesi është At Zef Mosi. po pёr vajza nё Shkodёr. Kёto shkolla qenё së malësorëve të kësaj ane drejt pёrparimit. 7 maj 1921 mësuesi i Xhanit At Frano Gjura Ёshtё interesant dhe domethёnёs fak qe jetёgjata deri nё vitet njёzet tё shekullit tё Hapja e shkollave nё Dukagjin erdhi si i shkruante Drejtorit të Arsimit të Shkodrës: kёto shkolla qё u hapёn kishin shumё djem kaluar. bashkëpunim i popullsisë së kësaj zone dhe “Nxënës janë gjithsejtë 30 që njekin shkollën, dhe vajza qё vijonin sё bashku, edhe nё atё Pas Shpalljes sё Pavarёsisё dhe shkёputjes famullitarëve nga njëra anë dhe shte t të ko- shpresohet se me vje n e ri shkolluer numri vend qё banonin katolikё e musliman shkolla nga push mi Osman, dёshira pёr mё mirё, hës nga ana tjetër. i tyre ka me u shtue, pse edhe vendi asht tuj ishte e pёrbashkёt, pa çka se mёsuesi ishte por edhe pёr arsim dhe kulturё, nё veçan , Pri ërinjtë, duke qenë se ishin gjithnjë të e pa nevojën e mësimit”. Disa nxënës, shk- famullitari. erdhi gjithnjё nё rritje edhe nё Dukagjin. Nё shkolluar, me zemërgjerësinë e tyre morën ruan At Frano Gjura, “shkollën e patën njek Nё 100 vjetorin e fi llimit tё arsimit nё Du- fron n e parё u vu kisha katolike me pri ёrit përsipër organizimin dhe dhënien e mësimit edhe përparanej”, Kjo të jep për të kuptuar kagjin kujtojmё mё shumё respekt punёn e saj, me qёllim qё edhe kёtyre malёsorёve tu me përkush m, dhe për këtë komunikonin se edhe para njohjes zyrtare nga shte pri - e madhe qё ka bёrё kleri katolik pёr shtrir- hapej dera e qytetёrimit dhe pёrparimit Eu- herë pas herë me me nёnprefekturёn nё Du- ërinjtë që punuan në këto zona u përpoqën jen e arsimit nё kёto zona.