T.C. EGE ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH ANAİLİM DALI ORTAÇAĞ TARİHİ BİLİM DALI BİZANS İMPARATORLUĞUNDA İSYANLAR VE İÇ SAVAŞLAR (976-1204) YÜKSEK LİSANS TEZİ Hazırlayan Uğur EROL Danışman Prof. Dr. Yusuf AYÖNÜ İZMİR 2018 T.C. EGE ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH ANAİLİM DALI ORTAÇAĞ TARİHİ BİLİM DALI BİZANS İMPARATORLUĞUNDA İSYANLAR VE İÇ SAVAŞLAR (976-1204) YÜKSEK LİSANS TEZİ Hazırlayan Uğur EROL JÜRİ ÜYELERİ Prof. Dr. Yusuf AYÖNÜ Prof. Dr. Mustafa DAŞ Dr. Öğretim Üyesi Abdullah ÜSTÜN İZMİR 2018 Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğüne sunduğum Bizans İmparatorluğunda İsyanlar ve İç Savaşlar (976-1204) adlı yüksek lisans tezinin tarafımdan bilimsel, ahlak ve normlara uygun bir şekilde hazırlandığını, tezimde yararlandığım kaynakları bibliyografyada ve dipnotlarda gösterdiğimi onurumla doğrularım. Uğur EROL İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ ............................................................................................................................ vi KAYNAKLARA DAİR ................................................................................................. viii 1. Bizans Kaynakları .............................................................................................. viii 2. Ermeni Kaynakları ............................................................................................... xi 3. Latin Kaynakları................................................................................................. xiii 4. Arap ve Rus Kaynakları ..................................................................................... xiii GİRİŞ ................................................................................................................................ 1 BİRİNCİ BÖLÜM ............................................................................................................ 8 II. BASİLEİOS’UN İKTİDARINDAN MALAZGİRT SAVAŞINA KADAR OLAN DÖNEMDE ÇIKAN İSYNALAR .................................................................................... 8 A. II. BASİLEİOS (976-1025) ................................................................................... 8 1. Bardas Skleros’un İlk İsyanı (976-979) ............................................................. 8 2. Hadım Basileios’un Komplosu (985) ............................................................... 11 3. Bardas Phokas ve Basileios Skleros ikinci isyan (987-989) ............................ 12 4. Nikephoros Xifias ve Nikephoros Phokas Barytrachelos İsyanları ve VIII. Konstantin Dönemindeki Yansımaları (1022) ......................................................... 15 B. ROMANOS III (1028-1034) ............................................................................... 17 1. Prousianos İsyanı (1028) .................................................................................. 17 2. Konstantinos Diogenes İsyanı (1029) .............................................................. 17 3. Ordu tarafından çıkarılan isyan (1030) ............................................................ 18 4. Mikhail tahta çıkışı ve Romanos’un şüpheli ölümü (1034) ............................. 18 C. MİKHAİL IV. (1034-1041) ................................................................................ 21 1. Mikhail’in İktidarına Karşı İsyanlar (1034) ..................................................... 21 D. V. MİKHAİL (1041-1042).................................................................................. 22 1. Mikhail’in sonu (1041-1042) ........................................................................... 22 E. IX. KONSTANTİNOS MONOMAKHOS (1042-1055) .................................... 25 1. Theofilos Erotikos İsyanı (1042-1043) ............................................................ 25 2. Georgios Maniakes İsyanı (1042) .................................................................... 25 3. Leon Tornikes isyanı (1047) ............................................................................ 27 F. VI. MİKHAİL (1056-1057) ................................................................................ 29 1. Theodosios Monomakhos İsyanı (1056) .......................................................... 29 ii 2. Nikephoros Bryennios İsyanı (1056) ............................................................... 29 3. Hervé Frankopoulos İsyanı (1057) ................................................................... 29 4. Isaakios Komnenos İsyanı (1057) .................................................................... 30 G. ISAAKIOS KOMNENOS (1057-1059) ............................................................. 32 1. Kerularios’un sürülmesi (1058) ........................................................................ 32 H. X. KONSTANTİNOS (1059-1067) .................................................................... 33 1. Konstantinos Dukas’a Komplo (1061) ............................................................. 33 İ. IV. ROMANOS (1067-1071).............................................................................. 33 1. Romanos’un düşüşü (1071) .............................................................................. 33 İKİNCİ BÖLÜM ............................................................................................................. 38 MALAZGİRT SAVAŞININ ARDINDAN KOMNENOS HANEDANININ SONUNA KADAR OLAN DÖNEMDE ÇIKAN İSYANLAR ...................................................... 38 A. VII. MİKHAİL (1071-1078) ............................................................................... 38 1. Philaretos Brachamios İsyanı (1072-1073) ...................................................... 38 2. Roussel de Bailleul İsyanı (1073-1075) ........................................................... 38 3. Nikephoritzes’e İsyan (1074) ........................................................................... 40 4. Nikephoros Bryennios ve Nikephoros Botaniates İsyanları (1077-1078) ........ 40 B. NİKEPHOROS III. (1078-1081) ........................................................................ 42 1. Nikephoros Basilakios İsyanı (1078) ............................................................... 42 2. Pseudo Mikhael VII Dukas İsyanı (1079) ........................................................ 43 3. Konstantinos Dukas İsyanı (1079) ................................................................... 44 4. Aleksios Komnenos İsyanı (1081) ................................................................... 44 5. Nikephoros Melissenos İsyanı (1081) .............................................................. 46 C. ALEKSİOS KOMNENOS (1081-1118) ............................................................. 46 1. Georgios Monomakhatos İsyanı (1081) ........................................................... 46 2. Karikes ve Rhapsomates isyanları (1092) ........................................................ 47 3. Nikephoros Diogenes İsyanı (1094) ................................................................. 48 4. Pseudo Konstantinos Diogenes İsyanı (1095) .................................................. 49 5. Anemasların İsyanı (1100-1101) ...................................................................... 49 6. Gregorios Taronites İsyanı (1103-1104) .......................................................... 50 D. IOANNES KOMNENOS (1118-1143) .............................................................. 51 1. Anna’nın Taht için Komplosu (1118) .............................................................. 51 iii 2. Isaakios Komnenos sorunu (1130-1135) .......................................................... 52 E. MANUEL KOMNENOS (1143-1180) ............................................................... 53 1. Andronikos Komnenos İsyanı (1154) .............................................................. 53 2. Aleksios Aksukhos İsyanı (1167) ..................................................................... 54 F. II. ALEKSİOS (1180-1183) ................................................................................ 55 1. Manuel’in kızı Maria Komnena’nın İsyanı (1181) .......................................... 55 2. Andronikos isyanı (1182) ................................................................................. 56 3. Andronikos Angelos’un İsyanı (1182) ............................................................. 57 4. Ioannes Komnenos Vatatzes (1182) ................................................................. 58 5. Manuel’in karısı Antakyalı Maria’nın idamı (1183) ........................................ 58 6. Theodoros Angelos ve Theodoros Kantakuzenos İsyanları (1183) ................. 58 7. Andronikos Lapardas İsyanı (1183) ................................................................. 59 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ........................................................................................................ 61 IV. HAÇLI SEFERİNE KADAR DÖNEMDE ÇIKAN İSYANLAR ........................... 61 A. ANDRONİKOS (1183-1185) ............................................................................. 61 1. Isaakios Komnenos’un Kıbrıs İsyanı (1184) .................................................... 61 2. Isaakios Angelos İsyanı ve Andrnikos Komnenos’un Düşüşü (1185) ............. 61 B. ISAAKİOS ANGELOS (1185-1195) ................................................................. 64 1. Aleksios Branas isyanı (1187) .......................................................................... 64 2. Theodoros Mankaphas İsyanı (1188-89) .......................................................... 66 3. Pseudo Aleksios İsyanı (1191) ........................................................................