De tijd dringt Kairos Palestina: een uitdaging tot vrede NO WAR NO WALL Want hij is onze vrede, hij die de twee tot één heeft gemaakt en de muur van vijandschap heeft afgebroken (naar Efeziërs 2:14) Student: Carla J.M. Borgers e-mail: [email protected] 13 februari 2019 Vrije Universiteit Amsterdam Faculteit der Godgeleerdheid Theology and Religious Studies Masterspecialisatie ‘Peace, Trauma, and Religion’ Begeleiders: Dr. Katja Tolstaja Prof. Dr. Fernando H.H. Enns VERKLARING 1 Hierbij verklaar ik dat deze scriptie een origineel werk is. De scriptie is het resultaat van mijn eigen onderzoek en is alleen door mijzelf geschreven, tenzij anders aangegeven. Als informatie en ideeën uit andere bronnen zijn overgenomen, wordt dat expliciet en volledig vermeld in de tekst of in de noten. Een bibliografie is bijgevoegd. Delden, 13 februari 2019 VERKLARING 2 Hierbij stem ik ermee in dat mijn scriptie na goedkeuring beschikbaar wordt gesteld voor vermenigvuldiging en interbibliothecair leenverkeer, en dat de titel en samenvatting beschikbaar worden gesteld voor externe organisaties en door de Vrije Universiteit mogen worden gepubliceerd. Delden, 13 februari 2019 2 Inhoudsopgave Motivatie ............................................................................................................................................6 1. Inleiding ......................................................................................................................................7 1.1. Relevantie van het onderzoek ..............................................................................................7 1.2. Onderzoeksvraag .................................................................................................................7 1.2.1. Toelichting bij de onderzoeksvraag ..............................................................................7 1.3. Deelvragen ..........................................................................................................................8 2.1. Historie in vogelvlucht .........................................................................................................9 2.2. De oorlogen ....................................................................................................................... 12 2.3. Een ander soort oorlog, genaamd ‘intifada’ ....................................................................... 13 3. Het Kairos Palestina document .................................................................................................. 18 3.1. Herkomst en geschiedenis ................................................................................................. 18 3.2. Een inhoudelijke analyse van het Kairos Palestina document op bijbels-theologische en socio-politieke uitgangspunten ..................................................................................................... 21 3.3. Conclusies ......................................................................................................................... 27 4. Reacties op het Kairos Palestina document, een analyse ........................................................... 28 4.1. Inleiding ............................................................................................................................ 28 4.2. Kairos Palestina in de geloofsgemeenschappen ................................................................. 28 4.2.1. Reacties vanuit Palestijns-Israëlische gemeenschappen ............................................. 28 4.2.2. Reacties van kerken en christelijke bewegingen buiten Israël-Palestina ..................... 29 4.3. Conclusie ........................................................................................................................... 32 5. De discoursen in het Israëlisch-Palestijns conflict ...................................................................... 33 5.1. Inleiding ............................................................................................................................ 33 5.2. Joods-Israëlische discoursen en narratieven ...................................................................... 36 5.2.1. David en Goliath: Who is who? .................................................................................. 36 5.2.2. Safety first! ................................................................................................................ 37 5.2.3. Het is ons land! .......................................................................................................... 38 5.3. Palestijnse narratieven ...................................................................................................... 40 5.3.1. De orale traditie ......................................................................................................... 41 5.3.2. Films .......................................................................................................................... 42 5.3.3. Beeldverhalen ............................................................................................................ 43 5.4. ‘De ander’ in leerboeken ................................................................................................... 45 5.5. De rol van theologieën in het conflict ................................................................................ 48 5.5.1. Klein tegen groot ....................................................................................................... 48 5.5.2. Het land ..................................................................................................................... 48 3 5.5.3. Een God van gerechtigheid en vrede? ........................................................................ 49 5.5.4. Een poging tot een hermeneutiek van bevrijding ....................................................... 49 5.5.5. De rol van Protestantse fundamentalisten en evangelicale stromingen ...................... 50 5.5.6. Hermeneutiek als wapen ........................................................................................... 51 5.6. Deconstructie van narratieven en theologieën die de bezetting van de Palestijnse gebieden rechtvaardigen .............................................................................................................................. 53 5.6.1. De mogelijke rol van Kairos Palestina in het deconstrueren van deze narratieven en theologieën ............................................................................................................................... 53 5.6.2. De theologische uitdagingen ...................................................................................... 55 6. De rol van trauma in het conflict ............................................................................................... 59 6.1 Inleiding ............................................................................................................................ 59 6.2. Soorten trauma’s die een rol spelen in het conflict ............................................................ 60 6.2.1. Van generatie op generatie: transgenerationeel trauma en ‘chosen’ trauma ............. 60 6.2.2. Ongoing of voortdurend trauma ................................................................................ 62 6.2.3. Herinneren of vergeten? ............................................................................................ 63 6.3. Enkele conclusies ............................................................................................................... 64 7. Naar een rechtvaardige vrede ................................................................................................... 65 7.1. Inleiding ............................................................................................................................ 65 7.2. Conflict transformatie ........................................................................................................ 65 7.3. Transitional justice ............................................................................................................ 66 8. Conclusies ................................................................................................................................. 70 8.1. Suggesties voor gebruik van deze scriptie .......................................................................... 72 Bibliografie ....................................................................................................................................... 73 Bijlagen ............................................................................................................................................. 79 Bijlage 1: Kaart UN Delingsplan voor Palestina 1947 ...................................................................... 79 Bijlage 2: Kaart Oslo II met de gebieden A, B en C .......................................................................... 80 Bijlage 3: Palestijns landverlies 1946-2014 .................................................................................... 81 4 Pagina met opzet blanco gelaten 5 Motivatie In september 2016 startte ik met de Masterspecialisatie Peace, Trauma & Religion, waarin de verhouding tussen religie, geweld en trauma bijna voortdurend aan de orde komt en tijdens de colleges vanuit vele perspectieven wordt benaderd. Ik heb voor deze Masterspecialisatie gekozen vanuit een speciale belangstelling voor deze onderwerpen. Mijn werk als predikant binnen twee Doopsgezinde gemeenten heeft daar zeker mee te maken. Immers, doopsgezinden