W NUMERZE Dwumiesięcznik Vol. XXVII, Nr 3/2017 (143) ISSN‑1231‑014X, Indeks 386138 Maciej S. Sobański Krążowniki typu „Bajan”, część II 7 Redaktor naczelny Jarosław Malinowski Kolegium redakcyjne Rafał Ciechanowski, Krzysztof Dąbrowski, Maciej S. Sobański Karl Schrott 8 Pływające doki austro-węgierskiej Cesarsko Współpracownicy w kraju Królewskiej Marynarki Wojennej Andrzej S. Bartelski, Stanisław Biela, Andrzej Danilewicz, Maciej K. Franz, Jarosław Jastrzębski, Jerzy Lewandowski, Wojciech Mazurek, Oskar Myszor, Krzysztof Dąbrowski Andrzej Nitka, Piotr Nykiel, Powrót Mayflower, czyli destroyery kontra 14 Jarosław Palasek, Jan Radziemski, U-booty Marcin Schiele, Kazimierz Zygadło Współpracownicy zagraniczni BELGIA Michał Glock Leo Van Ginderen 19 CZECHY Samoloty na pancernikach – początki Ota Janeček FRANCJA Luc Feron, Gérard Garier, Jean Guiglini, Marc Saibène GRECJA Nikołaj Mitiukow Aris Bilalis Czy działa Fubuki były najlepsze na świecie? 26 HISZPANIA Alejandro Anca Alamillo LITWA Aleksandr Mitrofanov NIEMCY Richard Dybko, Hartmut Ehlers, Siergiej Patianin Jürgen Eichardt, Christoph Fatz, 29 „Wiatry”, „Poeci” i „Żołnierze” - niszczyciele Zvonimir Freivogel, Reinhard Kramer typów „Maestrale”, „Oriani” i „Soldati”, część III ROSJA Siergiej Bałakin, Nikołaj Mitiukow, Siergiej Patianin, Konstantin Strielbickij STANY ZJEDNOCZONE. A.P. David Irving Arthur D. Baker III UKRAINA Pogrom konwoju PQ-17, część II 38 Anatolij Odajnik, Władimir Zabłockij WIELKA BRYTANIA John Jordan, Richard Osborne, Ian Sturton Hartmut Ehlers Adres redakcji 47 Niszczyciele typu „Fletcher”, część IVb Wydawnictwo „Okręty Wojenne” Krzywoustego 16, 42‑605 Tarnowskie Góry Polska/Poland tel: +48 32 384‑48‑61 www.okretywojenne.pl e‑mail: [email protected] Maciej Chodnicki Skład, druk i oprawa Ostatni krążownik liniowy świata – HMS 62 DRUKPOL sp. j. Kochanowskiego 27, 42‑600 Tarnowskie Góry Vanguard, część III tel. 32 285 40 35, www.drukpoltg.pl © by Wydawnictwo „Okręty Wojenne” 2017 Daniel Kowalczuk Wszelkie prawa zastrzeżone. All rights reserved. 77 Przedruk i kopiowanie jedynie za zgodą „Marynarka Brunatnej Wody” – flota śródlą- wydawnictwa. Redakcja zastrzega sobie prawo dowa Francuskiego Korpusu Ekspedycyjnego skracania i adjustacji tekstów. Materiałów nie w Indochinach 1945-1954, część III zamówionych nie zwracamy. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść publikowanych artykułów, które prezentują Krzysztof Dąbrowski wyłącznie opinie i punkt widzenia ich autorów. Izraelskie siły podwodne. Druga generacja – 87 Nakład: 1500 egz. okręty podwodne typu „T” Roman Kochnowski I strona okładki: 93 Niemiecka fregata rakietowa Hessen Deutsche Marine. w ujęciu z 12 marca 2007 roku. Flota Zjednoczonych Niemiec Fot. zbiory Leo Van Ginderena Krążownik Admirał Makarow w początkowym okresie Maciej S. Sobański służby. Fot. zbiory Borysa Lemaczko Krążowniki typu „Bajan” część II Francuski następca Bajana parametrach, co sprawiło, że decyden- Równocześnie Rosjanie zwróci- Przebieg wojny japońsko-rosyjskiej, ci postanowili szybko zasilić marynar- li się do stoczni Forges et Chantiers de tak na lądzie jak i morzu, był daleki od kę wojenną kilkoma analogicznymi la Méditerranée o ofertę na krążow- oczekiwań Rosjan, wywołując spore okrętami. nik pancerny analogiczny do Bajana wewnętrzne zamieszanie w kraju. Nie- W tym miejscu warto wspomnieć, z drobnymi tylko zmianami42, wśród rozstrzygnięta tak naprawdę bitwa na że jeszcze w roku 1898, w momencie których podstawową było zastąpienie Morzu Żółtym w lipcu 1904 oznaczała, zawierania ze stocznią Forges et Chan- opancerzenia ze stali utwardzanej me- że gros uczestniczących w działaniach tiers de la Méditerranée (FCM) w La todą Harveya stalą Kruppa. wojennych sił morskich został odcięty Seyne-sur Mer umowy na dostawę Ba- Francuzi szybko skorzystali z nada- w Port Artur, co w konsekwencji wobec jana, ta ostatnia zaproponowała stro- rzającej się okazji proponując zgodnie kapitulacji twierdzy w grudniu 1904 nie rosyjskiej budowę drugiego iden- z sugestiami budowę odpowiednika doprowadziło do ich utraty. Wysłanie tycznego krążownika. Jego cena miała Bajana za kwotę 18 450 tys. franków na Daleki Wschód „ekspedycji karnej” być niższa o 200 tys. franków, a dosta- (6 918 750 rubli), czyli o 11,82% dro- zakończonej katastrofą pod Cuszimą wa nastąpić 6 miesięcy po prototypie. żej niż w przypadku zbudowanego kil- w maju 1905 ogołociło floty na Bałty- Rosjanie nie skorzystali wówczas z tej ka lat wcześniej prototypu. Uzasadnia- ku i Morzu Czarnym z niemal wszyst- oferty, ograniczając się jedynie do sa- no to tym, że ów został zaoferowany po kich nowoczesnych okrętów różnych mego Bajana41. zaniżonej, by nie rzec dumpingowej, klas. W tej sytuacji rosyjska marynarka Potrzeba pilnego wzmocnienia ro- cenie. Cena okrętu nie obejmowała tak wojenna potrzebowała pilnego, by nie syjskiej floty spowodowała, że już 10 jak poprzednio uzbrojenia, które do- powiedzieć natychmiastowego, choć- listopada 1904* minister marynar- starczała na swój koszt strona rosyjska. by częściowego uzupełnienia swych ki podjął decyzję o budowie w stocz- Kierujący ministerstwem marynar- stanów. Ta gorzka prawda dotarła do niach Sankt Petersburga 2 krążowni- ki adm. Fiodor Awiełan już 22 grud- świadomości decydentów jeszcze lub ków pancernych typu określanego jako nia 1904 zaakceptował zamówie- jak kto woli już jesienią roku 1904. „ulepszony Bajan”. Nie od rzeczy jest W toku działań wojennych w rejo- również wspomnieć, że państwowa 41. wg Kriestianinow WJ, Mołodcow SW, „Bronieno- snyje krejsera… nie Port Artur pozytywnie wyróżnił stocznia Admiraltiejskij zawod dyspo- 42. wg Winogradow S, Fiedieczkin A, Bronienosnyj się krążownik pancerny Bajan, nowo- nowała wówczas, po ukończeniu reali- krejser Bajan…Rosjanie w grudniu 1904 ogłosili kon- kurs pro forma by porównać Bajana z projektami złożo- czesna jednostka o zupełnie niespoty- zacji wcześniejszych zleceń, wolnymi nymi przez włoską firmę Ansaldo i duńską Burmeister kanych wcześniej we flocie rosyjskiej mocami wytwórczymi & Wain. 2 Nr 143 (3/2017) • OKRĘTY WOJENNE Krążowniki typu „Bajan” nie krążownika w La Seyne-sur-Mer. temu z dniem 14 kwietnia 1908* prze- już w Rosji MTK, czego konsekwencją Ostatecznie kontrakt na budowę jed- kazano okręt stronie rosyjskiej i pod- był fakt, że poszczególne krążowniki nostki z terminem dostawy do 1 wrze- niesiono banderę, a z dniem 13 maja z uwagi na miejsce powstania, różniły śnia 1907 (32 miesiące) podpisano 20 1908* Admirał Makarow rozpoczął się we wielu technicznych detalach. Co kwietnia 1905. W jego ramach strona oficjalnie służbę w rosyjskiej marynar- więcej wszystkie poprawki dotyczyły francuska miała również dostarczyć ce wojennej. tak naprawdę drugorzędnych szczegó- dokumentację roboczą umożliwia- W dniu 14 maja 1908* Admirał Ma- łów, takich przykładowo jak rozmiesz- jącą budowę kolejnej pary „ulepszo- karow opuścił Tulon z załogą liczącą czenie pomieszczeń czy detale wypo- nych Bajanów” przez rosyjskie stocznie 1/3 etatowej obsady i skierował się do sażenia. Nie naruszały jednak kwestii w Sankt Petersburgu. Rosji, by 29 maja* osiągnąć bazę Rewel napędu i uzbrojenia. Do budowy krążownika przystą- (Tallin). Zgodnie z zawartą umową koszt bu- piono w stoczni tak naprawdę jeszcze dowy kadłuba krążownika Pałłada przed oficjalnym podpisaniem przez Bałtyckie „Bajany” wynosiła 9 927 348 rubli, a Bajan (II) strony kontraktu, bo już 22 marca Podjęta jeszcze w dniu 10 listopa- odpowiednio 9 409 137 rubli. Układ 1905*. Tymczasem ostateczne zatwier- da 1904* przez ministra marynar- napędowy (maszyny parowe i ko- dzenie przez rosyjskie służby technicz- ki decyzja otwarła drogę do budowy tły) dla okrętów przygotowywało Ob- ne floty (MTK) specyfikacji nastąpiło w Sankt Petersburgu kolejnych 2 krą- szczestwo Franko-Russkich zawodow, dopiero 23 maja oraz 24 czerwca* tego żowników pancernych typu określo- zaś cena kompletu na pojedynczej jed- roku. W dniu 14 marca 1906* położo- nego jako „ulepszony Bajan”. Droga nostki w myśl podpisanego 10 sierpnia no oficjalnie stępkę pod okręt, które- do realizacji tego zamiaru była jednak 1905* kontraktu, wynosiła 3 035 000 mu nadano nazwę Admirał Makarow daleka i wyboista, mimo, że już 30 li- rubli44. Dostawy siłowni miały umoż- dla upamiętnienia adm. Stiepana Ma- stopada 1904* stocznia Admiraltiejskij liwić podjęcie przez krążowniki prób karowa, poległego w obronie twierdzy zawod otrzymała zlecenie na 2 okrę- na uwięzi wiosną 1908. Port Artur. ty, którym nadano nazwy krążowni- Początkowo prace stoczniowe nad 25 kwietnia 1906* krążownik uro- ków utraconych w Port Artur – Pałła- jednostkami przebiegały rzec można czyście spłynął z pochylni na wodę. da i Bajan (II). Zgodnie z pierwotnymi planowo i bez specjalnych utrudnień, W uroczystości uczestniczyła wielka planami krążowniki już we wrześniu oczywiście, o ile nie uznawać za tako- księżna Anastazja Michajłowna, któ- 1907 roku miały osiągnąć gotowość do we permanentnie dokonywane zmia- ra wcześniej, w roku 1900 brała także podjęcia prób. ny w projekcie i dokumentacji. W re- udział w wodowaniu prototypowego Do faktycznych prac w petersbur- zultacie w dniu 24 października 1907* Bajana. Prace stoczniowe przebiegały skim zakładzie Nowoje Admiraltiej- została wodowana Pałłada, a 2 sierp- płynnie bez specjalnych opóźnień, co stwo przystąpiono w kwietniu 1905, nia 1908* - Bajan (II). Wówczas jednak w przypadku rosyjskich okrętów stano- a na pochylniach miesiąc później, zaczęły się poważne problemy związa- wiło niewątpliwy chwalebny wyjątek. w maju tego roku. Należy w tym miej- ne z dostawami zarówno elementów si- Do