nnvpmbpr 19R7 f18 nnvpmbpr 19R7 f18 Zwarte Zuidafrikaanse Literal it, e (t> a- f 1,80 Elfde jaargang, nummer 11 november 1987 Redactieadres: Oudezijds Achterburgwal 173, 1012 DJ Amsterdam Telefoon: (020) 23 22 29 Uitgave van: - Boycot Outspan Aktie, Oude Vest 79, 2312 XT Leiden, tel. (071) 14 21 24 - Komitee Zuidelijk Afrika (Angola Comité), Oudezijds Achterburgwal 173, 1012 DJ Amsterdam, tel. (020) 27 08 01 - Werkgroep Kairos, Kromme Nieuwegracht 10, 3512 HG Utrecht, tel. (030) 31 97 14 Een jaarabonnement kost f 15,-; buitenland f 25,-; per luchtpost buiten Europa f 40,-. Voor wijzevan abonneren en doorgeven van adreswijzigingen zie pagina 28. Druk: Mebo-Print Lay-out: Maarten Messie Eind- en bureauredactie: Hans van Velzen Redactie: Sietse Bosgra, Erica Meijers, Hanne Obbink, Rob Rozenburg en Carla Schuddeboom. Verder werkten aan dit nummer mee: Sanni Djuly, Robert Dorsman, Mafika Gwala en Keith Pieterse. Inhoud Perscensuur 3 Korte inleiding Zuidafrikaanse literatuur 6 Interview met Ezekiel Mphahlele 8 Kort verhaal: De geest van twee werelden 11 Recensie: Lewis Nkosi's Paringsvlucht 14 Bibliografie zwarte Zuidafrikaanse literatuur 17 Interview met Chris van Wyk van Ravan Press 22 Nederlandse uitgevers over Zuidafrikaanse boeken 25 Illustratie voorpagina:,George Hallett REDACTIONEEL Lancet of botte bijl? Doorbreekt Amandla de culturele boycot door verhalen en gedichten van Zuidafrikaanse schrijvers en schrijfsters af te drukken? Moet de grote culturele manifestatie van Zuidafrikaanse kunstenaars (CASA) die in december in Amsterdam wordt georganiseerd, worden beschouwd als een flagrante schending van die culturele boycot? In december 1986 schreven we nog in een Amandla-redactioneel dat de culturele boycot steun verdient en dat, al geeft dit nummer misschien een andere indruk, vinden we nog steeds. De discussie over de toepassing van de culturele boycot is de afgelopen maanden echter aangescherpt. Vooral de stem van de kunstenaars uit Zuid-Afrika zelf heeft daarbij een belangrijke rol gespeeld. "Waarom", zo vroegen zij zich ons af, "kunnen wij onze werken voordragen op bijeenkomsten van het UDF, van COSA TU en andere verzetsorganisaties terwijl we tegelijkertijd in het buitenland worden getroffen door een boycot die is gericht tegen het blanke regime?" De culturele boycot heeft altijd als doel gehad het blanke bewind ook in cultureel opzicht van de wereldgemeenschap te isoleren. Maar hoe groot is het gevaar dat de culturele boycot de zwarte verzetscultuur harder gaat treffen dan de laatste restanten van de blanke apartheidscultuur? Het ANC, bij monde van voorzitter Oliver Tambo, haakte deze zomer op de discussie in. Hij verklaarde dat het ANC blijft streven naar een culturele boycot, zelfs naar een verscherping er van, maar het zal selectiever worden in de keuze van de doelen. Met andere woorden, niet langer zal iedere culturele uiting uit Zuid-Afrika door een boycot worden getroffen, er zal onderscheid worden gemaakt tussen 'de cultuur van de apartheid' en de cultuur die 'de democratische verlangens van de bevolking uitdrukt'. Heeft daarmee de botte bijl als wapen van de culturele boycot plaats gemaakt voor het lancet dat vlijmscherp de rotte apartheidsplekken uit de Zuidafrikaanse cultuur zal snijden? Was het maar zo eenvoudig. Op de eerste plaats is de botte bijl de afgelopen jaren al behoorlijk aangescherpt. Regelmatig worden optredens en boeken van Zuidafrikaanse artiesten en schrijvers door het ANC en de verschillende anti-apartheidsorganisaties toegelaten. Vaak is het afhankelijk van het toeval welk boek, film of toneelstuk door een boycot wordt getroffen en welke niet. Deze willekeur doet de zaak uiteraard geen goed. Dergelijke problemen worden opgelost als wordt overgegaan tot het instellen van een selectieve boycot, maar dan is de grote vraag: 'Wie hanteert het lancet?' De selectieve boycot impliceert een instantie die artiesten en hun organisaties moet beoordelen op hun politieke merites. Moeten de Zuidafrikaanse kunstenaars naast de censuurinstanties van het regime, ook nog worden geconfronteerd met een beoordelingscommissie van anti-apartheidsorganisaties? In Zuid-Afrika hebben de bonden van musici en schrijvers de uitdaging aangenomen en zij proberen zelf criteria vast te leggen. Een uitweg zou op die manier gevonden kunnen worden. Het ANC zou in samenspraak met vertegenwoordigende organisaties van binnen Zuid-Afrika kunnen bepalen wat wel en wat niet door de beugel kan. Uit de praktijk zal moeten blijken of een dergelijke opzet kans van slagen heeft. Misschien zal de culturele manifestatie CASA ons leren of de daar gehanteerde criteria - wie wordt wel en wie wordt niet uitgenodigd - voldoen en of een riskant wapen als een selectieve boycot te hanteren is. 0 Geknevelde alternatieve pers vogelvrij verklaard "Zuid-Afrika beschikt niet over genoeg geïnformeerde mensen om zich de luxe van een absolute persvrijheid te kunnen veroorloven." Deze uitspraak is in zijn schaamteloze onzinnigheid bijna typerend voor de manier waarop de Zuidafrikaanse regering de pers aanpakt. Ze is afkomstig van Andries Engelbrecht, de man die belast is met de uitvoering van de eind augustus afgekondigde verscherping van de censuurmaatregelen. Het eerste slachtoffer van deze maatregelen dreigt binnenkort te vallen: het kritische weekblad New Nation hangt een verschijningsverbod boven het hoofd. Het redactielokaal van de Sowetan, een links georiënteerde 'zwarte' krant. De steeds scherper wordende censuur maakt het werken voor journalisten steeds moeilijker. Foto: Paul Babeliowsky De New Nation is één van de bladen die in Zuid-Afrika als 'alternatief' worden bestempeld. Het blad, uitgegeven door de katholieke bisschoppenconferentie van Zuid-Afrika, bestaat nog maar een paar jaar, maar het groeit als kool. Het begon als een tweewekelijks verschijnend blad, sinds begin dit jaar is het een weekblad en het zou waarschijnlijk al lang een dagblad zijn geweest als de Zuidafrikaanse regering het niet op alle denkbare manieren het bestaan onmogelijk probeerde te maken. Desondanks groeit de oplage - nu ruim 40.000 - nog steeds. Het zwarte lezerspubliek herkent zich in het blad. De New Nation is de apartheidsregering altijd al een doorn in het oog geweest en het is dan ook niet verbazend dat juist dit blad als eerste te maken heeft gekregen met de eind augustus afgekondigde verscherping van de cènsuurmaatregelen. Begin oktober ontving de New Nation een schriftelijke waarschuwing van minister Stoffel Botha van Binnenlandse Zaken dat hij overwoog actie te ondernemen tegen het blad. Blijkbaar had de New Nation in zijn ogen "revolutie of opstand bevorderd" of "de afbraak van de openbare orde" of heeft het "gevoelens van haat opgeroepen tegen het plaatselijke bestuur of de veiligheidstroepen" of "bijgedragen aan de goede reputatie van een verboden organisatie", allemaal verboden onder de nieuwe maatregelen. De nieuwe censuurbepalingen geven de redactie van de New Nation twee weken de tijd een verweerschrift op te stellen. Als Botha daarmee geen genoegen neemt, zal hij een 'officiële waarschuwing' geven. Dat betekent dat de redactie drie weken heeft om haar beleid bij te stellen. Doet zij dat niet tot Botha's tevredenheid, dan kan Botha ofwel een censor op de redactie aanstellen ofwel het blad een verschijningsverbod van drie maanden opleggen. 'Volksjournalistiek' De maatregelen waarvan de New Nation het slachtoffer dreigt te worden zijn door de regering expliciet bedoeld als instrument om één bepaald deel van de pers aan te pakken. In Zuid-Afrika is het leeuwedeel van de dag- en weekbladpers in handen van vier mediamagnaten. Deze vier hebben zich verenigd in de Newspaper Press Union (NPU) en beheersen de markt. Desondanks zijn er de afgelopen jaren een groot aantal kranten en krantjes ontstaan waarop de NPU geen enkele greep heeft. Dit is wat men de 'alternatieve pers' noemt en op deze vaak zeer kritische pers heeft het apartheidsbewind het gemunt. De New Nation is het grootste alternatieve blad. Zwelakhe Sisulu, hoofdredacteur, heeft zijn blad ooit als volgt omschreven: "De New Nation probeert een krant te zijn die de dagelijkse strijd van de mensen weerspiegelt. We hebben een heel merkwaardig nieuwsgaringsnetwerk. We hebben weinig verslaggevers in volledige dienst. We werken nauw samen met verschillende vakbonden, gemeenschapsorganisaties en jeugdorganisaties en een groot deel van ons nieuws komt van ongekwalificeerde mensen, bij voorbeeld uit Bericht aan de abonnees In 1981 werd de abonnementsprijs van Amandla verhoogd van f 12,50 tot f 15,- per jaar. Zeven jaar lang is het ons gelukt de prijs van Amandla op dat niveau te handhaven. Helaas zijn we wegens de gestegen kosten met ingang van de jaargang 1988 gedwongen de abonnementsprijzen te verhogen tot f 18,50. Voor deze f 18,50 zult u minimaal tien nummers van 24 pagina's ontvangen, regelmatig zullen we, zoals in het verleden, met meer pagina's verschijnen om zodoende op een bepaald onderwerp dieper te kunnen ingaan. -ê 41, Zwelakhe Sisulu, hoofdredacteur van de New Nation, zit al sinds december 1986 gevanFoto: Hans Hoffman de afgelegen plattelandsgebieden. Bij gebrek aan beter woord zou ik het 'volksjournalistiek' willen noemen, omdat je de mensen en wat ze doen erbij betrekt. Je laat mensen over zichzelf schrijven en over de manier waarop zij de samenleving zien." Deze uitspraken deed Sisulu overigens al lang geleden, want al vanaf december vorig jaar zit hij gevangen. Rashid Seria is hoofdredacteur van South, een soort New Nation van de streek rond Kaapstad. Volgens hem bestaat er een verschil in