Xxxxxxxxxxxxx 1 KOSZALIŃSKA BIBLIOTEKA PUBLICZNA ROCZNIK KOSZALIŃSKI NR 44 KOSZALIN 2016 2 Rocznik Koszaliński 2016 Publikacja powstała przy dofinansowaniu Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych Kolegium Redakcyjne Bogusław Polak – Przewodniczący Jerzy Banasiak – Sekretarz Joanna Chojecka, Rafał Janus, Leszek Laskowski, Wiesław Miller, Jerzy Rudzik, Andrzej Ziemiński Rada Naukowa Rocznika Koszalińskíego Prof. zw. dr hab. Bogusław Polak Prof. zw. dr hab. Lech Bończa-Bystrzycki (Politechnika Koszalińska) Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Danielewicz (Politechnika Koszalińska) Prof. zw. dr hab. Marek Jabłonowski (Uniwersytet Warszawski) Prof. zw. dr hab. Tadeusz Gatkowski (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) Prof. nadzw. dr hab. Czesław Partacz (Politechnika Koszalińska) Prof. zw. dr hab. Andrzej Pepłoński (Akademia Pomorska w Słupsku) Prof. nadzw. dr hab. Michał Polak (Politechnika Koszalińska) Prof. nadzw. dr hab. Andrzej Suszyński (Politechnika Koszalińska) Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Wawer (Politechnika Koszalińska, dyrektor Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie) Prof. zw. dr hab. Wiesław Wysocki (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie) Recenzje naukowe: prof. dr hab. Radosław Gaziński dr hab. Dariusz Rymar ISSN-01-37-5652 Wydawca: Koszalińska Biblioteka Publiczna im. Joachima Lelewela Plac Polonii 1, 75-415 Koszalin Wydanie I, Koszalin 2017 Opracowanie graficzne: Piotr Witkowski Druk: ZP Polimer, ul. Szczecińska 34, 75-137 Koszalin, www.drukarniapolimer.pl Wydawnictwo powstało przy współpracy z Archiwum Państwowym w Koszalinie Xxxxxxxxxxxxx 3 SPIS TREŚCI: Od redakcji ........................................................................................................................ 5 Leszek Laskowski, Kalendarium obchodów 750-lecia Koszalina .................................... 7 Andrzej Kuczkowski, Archeologia ad fontes... Najstarszy Koszalin w źródłach archeologicznych .......................................................... 15 Ewa Gwiazdowska, Glosa do ikonograficznych dziejów dawnego Koszalina ............... 25 Uwe Thiel, Królewskie Seminarium Nauczycielskie w Koszalinie. Z jego 109-letniej historii ................................................................................................. 29 Wojciech Rychterowicz, Sąd Wojewódzki w Koszalinie w latach 1955-1956 .............. 43 Jerzy Rudzik, 1966-2016. W Koszalinie przed pół wiekiem. Czym żyliśmy, o co się spieraliśmy? ................................................................................ 49 Krzysztof Urbanowicz, Centralne Dożynki w Koszalinie – wydarzenie, które odmieniło miasto .............................................................................. 79 Wojciech Rychterowicz, Formy i metody działalności opozycji solidarnościowej na Pomorzu Środkowym w okresie stanu wojennego .......................... 89 Wojciech Rychterowicz, Skargi i prośby internowanych w Ośrodkach Odosobnienia na terenie województwa koszalińskiego ............................. 97 Kalendarium Wiesław Miller, Kalendarium 2016. Wybrane subiektywnie z bogatego kalendarza wydarzeń. Taki był jubileuszowy rok 2016 ............................... 107 Miniatury Jerzy Rudzik: Fenomen Kulturwehr. Polska dusza-język niemiecki ................................................... 131 Symbole-dokumenty-pamiątki. Marszałek w żywej pamięci koszalinian ..................... 133 Londyńskie kwerendy prof. Michała Polaka. Referaty, monografie, słowniki .............. 136 Rozmowa z prof. Bogusławem Polakiem ...................................................................... 138 W koszalińskim Muzeum Obrony Przeciwlotniczej atrakcje: samoloty Jak i Iskra. Artyleria lufowa i rakiety ............................................................. 141 4 Rocznik Koszaliński 2016 Recenzje, omówienia, sprawozdania Jerzy Rudzik: 70-lecie urodzin, 45 lat pracy twórczej prof. zw. dr hab. Bogusława Polaka ................. 145 Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Koszalińscy historycy w krajowej debacie o naszych bohaterach ................................. 147 Jeszcze jedna wieczornica historyczna. Triumf Żołnierzy Wyklętych ........................... 149 Nasze początki. 1050 lat Chrześcijaństwa w Polsce ...................................................... 151 Ekstra wydawnictwa ....................................................................................................... 153 Jego Majestat Koszalin. Jubilat rozpoczął następne 750 lat ........................................... 154 Tysiąc dowodów Zygmunta Wujka. Miejsca pamięci narodowej w twórczości artysty .......................................................... 156 Koszalińskie Archiwum Państwowe w jubileuszowych blaskach. Życzenia, gratulacje, rocznicowy tort ............................................................................ 158 Dysputy Sybiraków. W 70 rocznicę pierwszych powrotów z „nieludzkiej” ziemi do ojczyzny .................................................................................. 160 Nowy rok akademicki 2016 na Wydziale Humanistycznym Politechniki Koszalińskiej. Sukcesy i wyzwania ........................................................... 162 Po raz ósmy nagrody kardynała Ignacego Jeża. Uroczysta gala w Filharmonii Koszalińskiej .................................................................. 163 Historia w znaczkach, książkach, zdjęciach i plakatach ................................................ 165 Po raz XXYII Festiwal Pieśni Religijnej Cantate Domino. Finałowa gala w Koszalinie ............................................................................................. 167 Ekspozycja o polskim Koszalinie. Podróż przez dekady pełna wrażeń ......................... 169 Kolejny sukces koszalińskiej Civitas Christiana. Efektowny dom chrześcijański posłuży kościołowi, miastu, stowarzyszeniu .......................................... 171 Pożegnania Irena Boguszewska: Waldemar Libner, Stanisław Chałupnik, Wojciech Jabłoński, Wacław Dąbrowski, Anna Lewitowicz, Tadeusz Małecki, Józef Maciej Sprutta, Grzegorz Kozłowicz, Henryka Zwolakiewicz, Hanna Plucińska-Choińska, Mieczysław Pokora, Marian Kobierski, Zofia Janczyk, Jadwiga Tomas, Michał Ciuk, Stanisław Leszczyński, Mikołaj Krzysztof Borek, Leokadia Choińska, Andrzej Początek, Jerzy Kużel, Andrzej Karaczun, Zbigniew Juszkiewicz, Szczęsny Solczak, Krystyna Wojtas, Grzegorz Więckiewicz, Kazimiera Czechowska .................................................................................................................... 173 Bibliografia Anna Kowal, Bibliografia regionu koszalińskiego w wyborze (1 I 2015 r. – 31 XII 2015 r.) .......................................................................................... 185 Xxxxxxxxxxxxx 5 Od redakcji Dobiegły końca obchody jubileuszu 750-lecia Koszalina. W dwóch poprzednich nume- rach Rocznika poświęciliśmy tej tematyce wiele miejsca. Nie mogło jej zabraknąć także teraz, tym bardziej, że 2016 był rokiem jubileuszowym, w którym nastąpiła kumulacja wydarzeń rocznicowych. Nowy numer Rocznika otwiera Kalendarium obchodów 750-lecia Koszalina. Znajdu- jemy tu, imponującą różnorodnością, listę przedsięwzięć (wystawy, wernisaże, koncerty, spotkania, konkursy, wiele interesujących wydawnictw okolicznościowych i publikacji) zrealizowanych w ramach obchodów przez samorząd, instytucje, organizacje społeczne i samych mieszkańców. Historyczne wędrówki po Koszalinie rozpoczyna artykuł Andrzeja Kuczkowskiego pt. Archeologia ad fontes... Najstarszy Koszalin w źródłach archeologicznych, w którym autor przedstawia dzieje odkryć archeologicznych na terenie naszego miasta. O względno- ści historycznych ocen i postrzeganiu przeszłości w zmieniającej się perspektywie czasu i przestrzeni przeczytamy w Glosie do ikonograficznych dziejów dawnego Koszalina Ewy Gwiazdowskiej. Autorka odnosi się do zarzutów o nieścisłości w I tomie Dziejów Kosza- lina pod redakcją Edwarda Włodarczyka i Radosława Gazińskiego. Wyjaśnia rozbieżności pomiędzy optyką czytelnika a możliwościami badacza, który funkcjonuje w wielu war- stwach przeszłości. Losy pruskiego Królewskiego Seminarium Nauczycielskiego działa- jącego przez 109 lat w Koszalinie opisuje Uwe Thiel. Placówka funkcjonowała do 1930 roku stopniowo przekształcając się w gimnazjum, którego przebudowany obiekt stał się po wojnie siedzibą popularnego koszalińskiego „ekonoma”. O łaskawości władzy ludowej wobec swoich funkcjonariuszy w postępowaniach sądowych czytamy w artykule Woj- ciecha Rychterowicza pt. Sąd Wojewódzki w Koszalinie w latach 1955-1956. Jaki był Koszalin dziesięć lat później, w 1966 roku? Czym żyło miasto i jego mieszkańcy, a także dlaczego ten właśnie rok był tak ważny w jego najnowszej historii? Odpowiedzi na te i wie- le innych pytań odnajdziemy w publikacji Jerzego Rudzika pt. 1966-2016. W Koszalinie przed pół wiekiem. Czym żyliśmy, o co się spieraliśmy? Wydarzeniem, które zmieniło obli- cze współczesnego Koszalina były Centralne Dożynki w 1975 roku. O tym, co zyskaliśmy jako ośrodek miejski i co z tego zostało do dziś, pisze Krzysztof Urbanowicz w materiale pt. Centralne Dożynki w Koszalinie – wydarzenie, które odmieniło miasto. W publikacji Wojciecha Rychterowicza pt. Działalność opozycji solidarnościowej na Pomorzu Środko- wym w okresie stanu wojennego przedstawione zostały formy społecznego sprzeciwu oraz zorganizowane akcje protestacyjne środowisk opozycyjnych w latach 1981-82 przeciwko represyjnym działaniom ówczesnej władzy. Ten sam autor opisuje też sytuację osób inter- nowanych w stanie wojennym w artykule pt. Skargi i prośby internowanych