BIAŁY DOM W ŁAZIENKACH KRÓLEWSKICH W WARSZAWIE Biały Dom wybudowany w latach 1774–1777 jest pierwszym pa- wilonem na terenie Łazienek Królewskich wzniesionym od podstaw na zlecenie króla Stanisława Augusta. Architekt Dominik Merlini stworzył budowlę pełną wdzięku, kameralną w swym charakterze i harmonijnie wpisującą się w otaczający krajobraz. Pawilon zachował do dzisiaj swą pierwotną formę i przetrwał II wojnę światową wraz z historycznym wystrojem. Biały Dom stanowi unikatowy w skali kraju zachowany XVIII-wieczny zespół kompletnej dekoracji wnętrza rezydencjonalnego. Przez ostatnie dwa lata w zabytku realizowane były kompleksowe prace konserwatorskie i budowlane, których głównym założeniem było zachowanie oryginalnej materii i wyeksponowanie jej wyjątko- wej wartości artystycznej oraz przywrócenie historycznego wyglądu i wystroju wnętrz. Program przeprowadzonych prac remontowych objął m.in. wzmoc- nienie konstrukcji nośnej stropu na I piętrze i więźby dachowej wraz z wymianą poszycia dachu oraz konserwację elewacji, której przywrócono pierwotny wygląd boniowania i kolorystykę. Odkryto i odbudowano okalające budynek XVIII-wieczne kanały obwodowe. Wymieniono instalację elektryczną, wodnokanalizacyjną i grzewczą, dostosowując je do obowiązujących norm i zapewniając komfort termiczny w budynku zgodny z wymogami konserwatorskimi. Obiekt dostosowano do potrzeb osób niepełnosprawnych. Równolegle z pracami budowlanymi zespół doświadczonych konser- watorów przeprowadził kompleksową konserwację i restaurację de- koracji malarskich Jana Bogumiła Plerscha oraz Jana Ścisło zdobiących wnętrza Białego Domu. Po pełnym rozpoznaniu konserwatorskim stwierdzono, że XX-wieczne ingerencje konserwatorskie i przemalowania niekorzystnie zmieniły oryginalną kolorystykę oraz wyraz artystyczny malowideł i nie kwalifi - kują się do zachowania. Przyjęto zasadę usunięcia retuszy wykonanych w XX w., z poszanowaniem większości przemalowań z XIX w., które pokrywały oryginalne warstwy malowideł Jana Bogumiła Plerscha. W efekcie przeprowadzonych prac odsłonięto do tej pory ukryte pod warstwami współczesnych przemalowań oryginalne par e polichro- mii, w tym pozostałości sygnatury Jana Bogumiła Plerscha i zacho- wane w Sypialni oryginalne fragmenty malowideł znajdujące się na stolarce ściennej i na tynku we wnęce alkowy. Biały Dom zostanie udostępniony zwiedzającym jesienią 2019 r. Kamilla Pereta Marta Boguta Główny Konserwator Kierownik Działu Inwestycji Muzeum Łazienki Królewskie Muzeum Łazienki Królewskie 59/2019 Redaktor Naczelny • Editor In Chief Rada Naukowa – Scientifi c Board Prof. dr hab. Kazimierz Kuśnierz Prof. dr hab. Jerzy Jasieńko Redaktorzy Tematyczni • Topical Editors Politechnika Wrocławska (Polska) – przewodniczący Dr Łukasz Bednarz Wrocław University of Technology (Poland) – chairman (konstrukcje murowane / masonry structures), Politechnika Wrocławska Prof. Maria Teresa Bartoli Prof. dr hab. Jerzy Jasieńko Uniwersytet we Florencji (Włochy) / University of Florence (Italy) (konstrukcja i konserwacja / constructions and conservation) Prof. Mario Docci Politechnika Wrocławska Uniwerstet Sapienza w Rzymie (Włochy) / Sapienza University in Rome (Italy) Dr hab. Hanna Kóčka-Krenz, prof. Prof. Wolfram Jaeger (archeologia / archaeology), Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Uniwersytet w Dreźnie (Niemcy) / University of Dresden (Germany) Dr hab. Dominika Kuśnierz-Krupa, prof. Prof. dr hab. Andrzej Kadłuczka (urbanistyka, krajobraz kulturowy / urban planning, cultural landscape) Politechnika Krakowska (Polska) / Cracow University of Technology (Poland) Politechnika Krakowska Prof. Tatiana Kirova Prof. Andrzej Koss Politechnika w Turynie, Uniwersytet Uninettuno w Rzymie (Włochy) (konserwacja i restauracja dzieł sztuki Polytechnic University of Turin, University Uninettuno in Rome (Italy) conservation and restoration of works of art) Prof. Andrzej Koss Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie (Polska) Prof. dr hab. Czesław Miedziałowski Academy of Fine Arts in Warsaw (Poland) (konstrukcja / constructions), Politechnika Białostocka Prof. dr hab. Kazimierz Kuśnierz Dr Tomasz Nowak Politechnika Krakowska (Polska) / Cracow University of Technology (Poland) (konstrukcje drewniane / timber structures), Politechnika Wrocławska Dr hab. Jadwiga Łukaszewicz, prof. Prof. dr hab. Zdzisława Tołłoczko Uniwersytet Mikołaja Kopernika (Polska) (historia sztuki, kultury, estetyka / history of art and culture, aesthetics) Nicolaus Copernicus University in Toruń (Poland) Politechnika Krakowska Prof. Emma Mandelli Sekretarz Redakcji • Editorial Secretary Uniwersytet we Florencji (Włochy) / University of Florence (Italy) Dr hab. Michał Krupa Prof. dr hab. Czesław Miedziałowski e-mail: [email protected] Politechnika Białostocka (Polska) / Bialystok University of Technology (Poland) Biuro Redakcji – Koordynator • Editorial Offi ce – Coordinator Prof. Claudio Modena Mgr Jacek Rulewicz, Sekretarz Generalny SKZ Uniwersytet w Padwie (Włochy) / University of Padua (Italy) 00–464 Warszawa, ul. Szwoleżerów 9 Prof. Andre de Naeyer tel. 22–629–21–31, e-mail: [email protected], [email protected] Uniwersytet w Antwerpii (Belgia) / University of Antwerp (Belgium) Tłumaczenie • Translation Dr hab. inż. Piotr Rapp, prof. Mgr Violetta Marzec, Mgr Marta Serafi n Instytut Technologii Drewna (Polska) / Wood Technology Institute (Poland) Projekt okładki • Cover design Prof. Julia Iwaszko Dr hab. Dominika Kuśnierz-Krupa, prof. PK • Dr hab. Michał Krupa Kijowski Narodowy Uniwersytet Budownictwa i Architektury (Ukraina) W projekcie okładki wykorzystano zdjęcie autorstwa Kyiv National University of Construction and Architecture (Ukraine) Daniela Mikulskiego Prof. Angelo Di Tommaso Autor logotypu Uniwersytet w Bolonii (Włochy) / University of Bologna (Italy) Dr Maciej Konopka Prof. Calogero Bellanca Opracowanie grafi czne i DTP • Graphic design and DTP Uniwersytet Sapienza w Rzymie (Włochy) / Sapienza University in Rome (Italy) Sławomir Pęczek, EDITUS, tel. 71–793–15–00, 502 23–43–43 Prof. Susana Mora Alonso-Muñoyerro www.editus.pl Uniwersytet Techniczny w Madrycie (Hiszpania) / Technical University of Madrid (Spain) Redaktor techniczny • Technical Editor Czasopismo jest wydawane drukiem w formacie A4 (wersja pierwotna) oraz w wersji Zdzisław Majewski elektronicznej. Na stronie internetowej www.skz.pl dostępne są pełne wersje numerów Realizacja wydawnicza • Publishing czasopisma w formacie pdf. Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne The Journal is printed in A4 format (original version) and in the electronic version. Full versions 53–204 Wrocław, ul. Ojca Beyzyma 20/b of the journal issues are available in the pdf format on the Internet website www.skz.pl tel./fax 71–363–26–85, 71–345–19–44 www.dwe.wroc.pl Dofi nansowano ze środków Ministra Kultury Wydawca • Publisher i Dziedzictwa Narodowego pochodzących Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków z Funduszu Promocji Kultury. 00–464 Warszawa, ul. Szwoleżerów 9 tel. 22–621–54–77, fax 22–622–65–95 Financed by the Minister of Culture and National Heritage from the resources of the Cultural Promo- Nakład: 400 egz. Edition: 400 copies. tion Fund. Druk ukończono w 2019 r. Printed in 2019. Wiadomości Konserwatorskie są indeksowane przez POL-index (https://pbn.nauka.gov.pl/polindex-webapp/), Instrukcje dla autorów, podstawowe zasady recenzowania publikacji BazTech (http://baztech.icm.edu.pl), BazHum (http://czasopisma.bazhum.hist.pl) oraz lista recenzentów dostępne są na stronie internetowej Index Copernicus (www.indexcopernicus.com) oraz SCOPUS (od 2019 roku) www.wiadomoscikonserwatorskie.pl Journal of Heritage Conservation are indexed by Instructions for authors, basic criteria for reviewing the publications and a list of POL-index (https://pbn.nauka.gov.pl/polindex-webapp/) reviewers are available on the Internet website BazTech(http://baztech.icm.edu.pl), BazHum (http://czasopisma.bazhum.hist.pl) www.wiadomoscikonserwatorskie.pl Index Copernicus (www.indexcopernicus.com/) and SCOPUS (since 2019) Od redakcji From the Editor Oddajemy do Państwa rąk trzeci w tym roku numer We present you with the third issue of the quarterly kwartalnika „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of “Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Heritage Conservation”. Conservation” this year. W dziale Nauka publikujemy kilkanaście artykułów In the Science section we have published several naukowych, które dotyczą problematyki z zakresu scientifi c articles on the subjects concerning the history historii urbanistyki, historii architekury i konserwacji of urban planning, the history of architecture and monu- zabytków, ochrony krajobrazu kulturowego, prawa ment conservation, the cultural landscape protection, the w ochronie zabytków oraz historii sztuki. Podej- law in monument protection and the history of art. They mują one temat układu lokacyjnego miasta Bobowa present the following issues: the foundation layout of the w kontekście wielkości działki siedliskowej; wiatraka town of Bobowa in the context of the size of the settle- w Studziankach; pomnika historii; identyfi kacji i da- ment plot; the windmill in Studzianki; the Monument towania dworów i pałaców w II poł. XIX w. i I poł. of History; the identifi cation and dating of manors and XX w. w Wielkopolsce; sal rozrywkowo-teatralnych palaces in Greater Poland in the 2nd half of the 19th and the w XIX-wiecznych zakładach dla psychicznie chorych 1st half of the 20th c.; the entertainment-and-theatre rooms na Pomorzu i w Wielkopolsce; pieców hypokaustycz- in the 19th-century lunatic asylums in Pomerania and nych w klasztorach