VOL. 63 Z. 4 ISSN 0551-6846 WARSZAWA 2020 WNĘTRZE STELLARATORA Large Helical Device – LHD fot. Joe Nishizawa, czytaj na str. 2 INSTYTUT CHEMII I TECHNIKI JĄDROWEJ 4-2020 POLSKIE TOWARZYSTWO NUKLEONICZNE 2 PTJ SPIS TREŚCI NR4/2020 BADANIA TERMOJĄDROWE W POLSCE. CZĘŚĆ 2 Monika Kubkowska, Andrzej Gałkowski ........................................2 CO JEST PRZYCZYNĄ BIAŁACZEK U DZIECI MIESZKAJĄCYCH W POBLIŻU ELEKTROWNI Kwartalnik naukowo-informacyjny JĄDROWYCH? Postępy Techniki Jądrowej Marek K. Janiak ...........................................................................................10 Wydawca: Instytut Chemii i Techniki Jądrowej ul. Dorodna 16, 03-195 Warszawa, PROGRAM POLSKIEJ ENERGETYKI JĄDROWEJ A MAŁE REAKTORY MODUŁOWE Kontakt Telefoniczny: Tel. 22 504 12 48 Maciej Lipka .................................................................................................18 Fax.: 22 811 15 32 Redaktor naczelny: REALNA ALTERNATYWA DLA DUŻEGO Stanisław Latek REAKTORA W POLSCE [email protected] Andrzej Mikulski ........................................................................................24 Komitet redakcyjny: Wojciech Głuszewski Marek Rabiński PRZEGLĄD KONSTRUKCJI DOZYMETRÓW Łukasz Sawicki DO UŻYTKU AMATORSKIEGO – WADY I ZALETY Elżbieta Zalewska Łukasz Karolewski .....................................................................................27 Współpracują z nami: Andrzej Mikulski Małgorzata Nowina-Konopka KRÓTKA HISTORIA NAGRÓD NOBLA Małgorzata Sobieszczak-Marciniak Małgorzata Sobieszczak-Marciniak ................................................36 Redakcja: [email protected] WIADOMOŚCI Z KRAJU .......................................................................44 Adres strony internetowej PTJ: http://ptj.waw.pl Opracowanie graficzne: WIADOMOŚCI ZE ŚWIATA ..................................................................52 Daniel Jaskóła (Agencja Reklamowa TOP) Zastrzegamy sobie prawo skracania i adjustacji WYDARZENIA .............................................................................................57 tekstów oraz zmian tytułów. Recenzowanie artykułów WARTO WIEDZIEĆ ..................................................................................67 Większość manuskryptów przesyłana jest do recenzowania przez 1-2 ekspertów z dziedziny, której dotyczy artykuł. Na podstawie opinii recenzentów artykuły są akceptowane do INFORMACJE O KSIĄŻCE druku, kierowane do poprawy, lub odrzucane. „Z KAMERĄ WŚRÓD UCZONYCH” Prenumerata Wiktor Niedzicki .........................................................................................69 Zamówienia na prenumeratę kwartalnika POSTĘPY TECHNIKI JĄDROWEJ należy składać na adres redakcji jak wyżej. FELIETON Wpłaty proszę przekazać na konto: DOBRY CZAS DLA RODZIMYCH EKSPERTÓW Bank Pekao SA, 45 1240 3480 1111 0000 4278 2935 Marek Bielski ................................................................................................70 Koszt prenumeraty rocznej (4 zeszyty łącznie z kosztami przesyłki) wynosi 52 zł. Składając zamówienie należy podać adres osoby LISTY DO REDAKCJI ................................................................................73 lub instytucji zamawiającej, na który ma być przesłane czasopismo oraz numer NIP. IN MEMORIAM Skład i druk: DR RYSZARD GOKIELI (1947 – 2011) - WSPOMNIENIE Agencja Reklamowa TOP, Dariusz Witold Kulczyński ..................................................................75 ul. Toruńska 148, 87-800 Włocławek PTJ VOL. 63 Z. 4 2020 PTJ OD REDAKCJI 1 Szanowni Państwo W poprzednim numerze naszego czasopisma pisaliśmy o kon- cześnie obniżając ich koszty. Niestety w rzeczywistości, z dziesiątek sultacjach publicznych dotyczących zaktualizowanego „Programu istniejących na papierze projektów, realizowane są na świecie w tej polskiej energetyki jądrowej”. Donosiliśmy m.in. o tym, że na po- chwili dwa i oba mają znaczne opóźnienia, a ich koszty znacząco czątku sierpnia 2020 r. Ministerstwo Klimatu skierowało do konsul- rosną względem początkowych zapowiedzi. Oznacza to, że tech- tacji publicznych projekt uchwały Rady Ministrów w sprawie aktu- nologia ta nie będzie komercyjnie dostępna jeszcze przez dekady, alizacji wieloletniego „Programu polskiej energetyki jądrowej”. a w związku z tym nawoływanie do uwzględnienia tego rozwiąza- Dalsze wydarzenia miały miejsce w październiku 5 październi- nia w Programie Polskiej Energetyki Jądrowej oznacza w istocie od- ka br., opublikowany został Raport z konsultacji publicznych wspo- sunięcie jego realizacji na nieokreśloną przyszłość”. mnianego projektu, a kilka dni wcześniej poprawiony PPEJ został Innego zdania jest Andrzej Mikulski, który w tekście REALNA przyjęty Uchwałą Rady Ministrów (2 października br.) i opublikowa- ALTERNATYWA DLA REAKTORA DUŻEJ MOCY W POLSCE uzasadnia ny. postulat, by włączyć do rozważań nad przyszłością energetyki ją- Także w październiku miało miejsce inne ważne wydarzenie. drowej w Polsce sprawę reaktorów średniej mocy. 22 października br. Polska podpisała umowę atomową z USA. Kilka W bogato ilustrowanym tekście Łukasz Karolewski dokonuje dni wcześniej (19 października br.) umowę podpisał szef Departa- PRZEGLĄDU KONSTRUKCJI DOZYMETRÓW DO UŻYTKU AMATOR- mentu Energii USA Dan Brouillette. SKIEGO, podając ich wady i zalety. 29 października zachodnie portale doniosły, że spółka SYN- Ostatni tekst w części artykułowej bieżącego numeru nosi ty- THOS Green Energy (SGE) rozpoczęła rozmowy z polskim regulato- tuł: KRÓTKA HISTORIA NAGRÓD NOBLA. Nasza współpracowniczka rem jądrowym na temat potencjalnego projektu budowy małego i autorka Małgorzata Sobieszczak-Marciniak prezentuje kulisy po- reaktora modułowego (SMR) GE Hitachi Nuclear BWRX-300. SGE wstawania i przyznawania nagród Nobla oraz sylwetki niektórych zwraca się do regulatora, Państwowej Agencji Atomistyki (PAA), o opi- nagrodzonych. Artykuł ilustrowany jest wieloma zdjęciami. Zachę- nię ogólną, którą określiła jako pierwszy etap procedury poprzedza- cam też do obejrzenia ilustracji na okładce naszego czasopisma. jącej proces regulacyjny dotyczący planowanej budowy elektrowni Część informacyjną numeru otwiera tekst o konferencji NU- jądrowej w Polsce. TECH. Konferencja, która odbyła się w dniach 4-7 października 2020 r. O tych i innych pozytywnych wydarzeniach, które miały miej- w Instytucie Chemii i Techniki Jądrowej w Warszawie poświęco- sce w październiku pisze szczegółowo niżej podpisany w tekście na była rozwojowi i zastosowaniom technologii jądrowych. Mate- „Jądrowy październik”. Zachęcam naszych Czytelników do tej lek- riał o konferencji przygotowały panie Urszula Gryczka i Dagmara tury. Chmielewska – Śmietanko. Odnotujmy jeszcze, że podczas konferencji „High Temperatu- Jedno z kolejnych doniesień dotyczy XLVI NADZWYCZAJNEGO re Reactors for deep decarbonisation: the Polish example from the JUBILEUSZOWEGO ZJAZDU FIZYKÓW POLSKICH I OBCHODÓW Gemini+ research project towards demonstration”, która odbyła się ROKU FIZYKI. Zjazd odbył się w dniach 16-18 października 2020 r. 25 listopada 2020 r., minister klimatu i środowiska Michał Kurtyka w Warszawie z okazji setnej rocznicy powstania Polskiego Towa- oświadczył, że „obok innych technologii niskoemisyjnych energia rzystwa Fizycznego. Doniesienie przygotowała Małgorzata Nowi- jądrowa powinna być uważana za głównego gracza”. na-Konopka. Minister Kurtyka podkreślił też, że rozwój bezemisyjnej energe- Ważna informacja dotyczy KONKURSU POLSKIEGO TOWARZY- tyki jądrowej przyczyni się nie tylko do powstania w Polsce nowej STWA NUKLEONICZNEGO na najlepsze prace doktorskie, magister- gałęzi przemysłu o wysokim stopniu zaawansowania technologicz- skie, inżynierskie i licencjackie związane tematycznie z atomistyką. nego, ale przede wszystkim pozwoli na dalszą dywersyfikację źró- Do konkursu mogą być zgłaszane również prace obronione na deł energii, znaczną redukcję emisji i stabilną pracę systemu elek- humanistycznych kierunkach studiów (prawo, ekonomia, turysty- troenergetycznego integrującego energię odnawialną na masową ka, dziennikarstwo itd.) Warunkiem uczestnictwa w konkursie jest skalę. przesłanie do 15.05.2021 r. zgłoszenia i dokumentów w postaci Pierwszy artykuł w bieżącym numerze nie dotyczy jednak elektronicznej: • streszczenia pracy, • egzemplarza pracy, • recenzji energetyki jądrowej. Tytuł artykułu: „BADANIA TERMOJĄDROWE pracy lub opinii opiekuna naukowego, • oceny pracy przez Komisję W POLSCE. CZĘŚĆ 2”. Autorzy Monika Kubkowska i Andrzej Gałkow- Egzaminacyjną, • dokumentu potwierdzającego obronienie pracy. ski piszą w podsumowaniu: „Badania nad kontrolowaną syntezą W konkursie mogą wziąć udział prace obronione w latach 2019, jądrową realizowane są w Polsce w wielu ośrodkach naukowych. 2020 oraz 2021. Autorzy najlepszych prac otrzymają nagrody. Przekrój prowadzonych prac obejmuje szereg różnych dziedzin na- Jako bardzo ciekawe doniesienie z zagranicy polecamy PRZE- uki – od fizyki, chemii, energetyki, poprzez inżynierię materiałową, SŁANIE AGNETY RISING: MUSIMY PRZEKROCZYĆ DZIELĄCE NAS aż po elektronikę. W Polsce nie ma urządzenia fuzyjnego, duża więc MOSTY „Pod wieloma względami przyszłość energii jądrowej jest część doświadczenia zdobywana jest za granicą, poprzez uczest- o wiele jaśniejsza niż była dotychczas. Jesteśmy coraz bardziej roz- nictwo w eksperymentach na działających tokamakach czy stellara- poznawalni i cenieni za wyjątkowe usługi, jakie energia jądrowa torach. Opanowanie technologii energetyki termojądrowej będzie oferuje ludzkości, i jestem niezmiernie dumna, że służyłam i pro- niewątpliwie przełomowym wydarzeniem dla