Madde ve Mananın Fethi T.C. Eskişehir Valiliği Şehir ve Değer Araştırmaları Dergisi Nisan 2021 - Yıl: 01 - Sayı: 02 ISSN: 2757-5306 Erenler nefesidir devletimiz Onun için fitneden olduk selamet Yunus Emre Madde ve Mananın Fethi T.C. Eskişehir Valiliği Şehir ve Değer Araştırmaları Dergisi Nisan 2021 - Yıl: 01 - Sayı: 02 T.C. ESKİŞEHİR VALİLİĞİ ADINA SAHİBİ Erol AYYILDIZ Vali DERGİ YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ Mehmet KOCABIÇAKOĞLU İl Basın ve Halkla İlişkiler Müdürü GENEL YAYIN YÖNETMENİ Feride TURAN BİLİM DANIŞMA KURULU Prof. Dr. Osman KÖKSAL Prof. Dr. Mehmet Erol ALTINSAPAN Prof. Dr. Mehmet Mahur TULUM Prof. Dr. Haşim ŞAHİN Prof. Dr. Kemal YAKUT Doç. Dr. Adem KOÇ Dr. Öğretim Üyesi Hasan YILMAZYAŞAR Dr. Cezmi KARASU YAYIN KURULU Şennur AZADE Mustafa ÖZÇELİK Ahmet URFALI Adem YEŞİL Feride TURAN Burcu COŞGUN OVALI Ali Samet KARAKOÇ YUNUS EMRE SAYISI EDİTÖRLERİ Prof. Dr. Haşim ŞAHİN Feride TURAN Burcu COŞGUN OVALI GRAFİK TASARIMI VE DÜZENLEME Burcu COŞGUN OVALI İLETİŞİM Eskişehir Valiliği, [email protected] / Tel: 0 222 214 2778 BASKI Sistem Ofset, Ankara FOTOĞRAF VE MİNYATÜRLER Eskişehir Valiliği Arşivi, Ahmet EFE KAPAK FOTOĞRAFI Ali Samet KARAKOÇ Yayınlanan yazıların sorumluluğu imza sahiplerine aittir. Yazara telif ücreti ödenmez. YAYIN TÜRÜ: 3 Aylık Yerel Süreli Yayın ISSN: 2757-5306 İÇİNDEKİLER NİSAN 2021 ERENLER NEFESİDİR DEVLETİMİZ YUNUS EMRE’NİN ŞİİRLERİNDE ULEMA-MEŞAYİH İLİŞKİLERİ YUNUS EMRE PERSPEKTİFİNDEN KORKU VE UMUT / YUNUS’UN ÇAĞINDA ANADOLU: 04 eROL ayyıldız Rauf Kahraman ÜRKMEZ 70 146 MODERN İNSAN KİŞİLİĞİNİN ELEŞTİRİSİ SELÇUKLULAR, MOĞOLLAR VE SUFİLER 206 F. Arzu BEYRİBEY Kemal Ramazan HAYKIRAN OSMANLI DEVLETİ YUNUS EMRE DİVANI’NDA TÜRKÇE İSLAMİ TERİMLER TÜRKİYE SELÇUKLU, BEYLİKLER VE TÜRKÇEYİ RESMÎ DİL VE BİLİM DİLİ YAPTI EMEK ÜŞENMEZ 78 YUNUS EMRE VE MODERN İNSAN OLGUSUNA 08 ERKEN OSMANLI DÖNEMİ’NDE AHİLER Erhan AFYONCU 152 YÖNELİK PSİKODİLBİLİMSEL BİR YAKLAŞIM Haşİm Şahİn 222 YUNUS EMRE DİVANI’NIN DİLİ Zeynep Z. Sonkaya YuNUS EMRE (BİR ALINTISI ÖGESİ OLAN TAMLAMALAR AÇISINDAN BAKIŞ) 10 Mustafa Tatcı Erdoğan BOZ 96 ESKİŞEHİR SEMASINDA ÜÇ YILDIZ: 156 MANEVİ DANIŞMANLIK İLKELERİ BAĞLAMINDA MEVLANA Yunus Emre, Nasreddİn Hoca, Battal Gazİ 246 YUNUS EMRE VE RİSÂLETÜ’N-NUSHİYYE YUNUSÇA YAŞAMAK, SEVMEK, ÖĞRENMEK… VE YUNUS EMRE DÜŞÜNCESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Mustafa ÖZÇELİK ADLI ESERİNE GENEL BİR BAKIŞ Leyla İPEKÇİ 100 Fatma Zehra ŞİMŞEK 28 Kemal YAVUZ NASREDDİN HOCA DESTANI Mehmet Mahur Tulum 250 YUNUS EMRE VE “SEVGİ” SÖZÜ YUNUS EMRE’NİN ESERLERİNDE YUNUS EMRE (ks) DİVANI KAHİRE (MISIR) NÜSHASI AHMET UrFALI 110 170 DEĞERLER EĞİTİMİ VE MANEVİ DANIŞMANLIK YUNUS’UN ÇAĞI’NDA SELÇUKLU KÜLTÜR VE MEDENİYETİ 42 EMEK ÜŞENMEZ Fatma Zehra YILDIZ Tülay METİN 256 YUNUS EMRE’Yİ ARAYIŞ: HALKIN DİLİYLE SESLENMEK: YUNUS EMRE’DE GÖÇ KAVRAMI “BİR SİNEK BİR KARTALI YERE VURDU Adem KOÇ 116 180 YUNUS EMRE ŞİİRLERİNDE GÖRSEL ARKA PLAN SİVRİHİSAR ULU CAMİİ YALAN DEĞİL GERÇEKTİR BEN DE GÖRDÜM TOZUNU” Burcu COŞGUN OVALI M. EROL ALTINSAPAN 262 48 Yunus Arİfoğlu YUNUS EMRE’YE ULUSLARARASI BAKIŞ (Dün-Bugün-Yarın) Emrah BEKÇİ 126 186 YUNUS’UN NAZMINDA TARİH OLGUSU VE TARİHÎ DERİNLİK ESKİŞEHİR’DE YUNUS ÇAĞINDA BİR ZAVİYE: FENÂDAN BEKÂYA EMSALLERİ VE MİSALLARİYLE Osman KÖKSAL Sultan Abdullah Bedevî (Ks) ZAvİyesİnİn Yerİ 268 52 KÂMİL BİR İNSAN MODELİ “YUNUS EMRE HAZRETLERİ” YUNUS EMRE VE MEHEMMED HÜSEYİN ŞEHRİYAR’IN NİZAMETTİN ARSLAN Talha SERT YARATICILIĞINDA “YALAN DÜNYA” KAVRAMI 134 YUNUS EMRE’NİN MESAJLARININ SOSYAL VE SİYASAL ARKA PLANI Tamİlla ABBASHANLI ALİYEVA Cezmİ KARASU MİHALIÇÇIK’TA BULUNAN YAŞAYAN YUNUS EMRE: Azerbaycan’da Düzenlenen 192 YUNUS EMRE MEZARININ NAKİLLERİ 272 62 Yaşayan Yunus Emre Uluslararası Konferansı’ndakİ ROMAN KAHRAMANI OLAN YUNUS EMRE’DE Çağhan Sarı İlmî Makaleler Hakkında İnceleme YAZARI GÖRMEK: DERTLİ DOLAP 142 YUNUS EMRE ZAMANINDA ANADOLU’NUN SİYASİ Tamİlla ABBASHANLI ALİYEVA Yasemİn ULUTÜRK SAKARYA 202 DURUMUNA KISA BAKIŞ (1220-1318) BİZİM DİLİMİZ KUŞ DİLİDİR Ayşe ATICI ARAYANCAN ferİde turan 288 Eli, halkı incitmekten; gönlü, hırs ve emelden; dili, boş sözlerden bağlayan; gözü, bütün insanlığı bir tarağın dişleri gibi eş gören bütün erenlerimizin nefesi; organların şahitlik edeceği bir gün için henüz vakit varken, henüz nefes alıp vermekteyken yüzü ak, kalbi pak; fütüvvette, mertlikte gözü pek olmak hususunda bizlere ahirete uzanan bir vizyon sunmaktadır. Ayrılıkların, çatışmanın, ölümlerin, bütünleyici olarak ele almaya gayret ettik. Zira EROL AYYILDIZ zulümlerin karanlığa boğduğu 13. Yüzyıl Ana- dönemin şartlarını anlamadan, ne Yunus’u ne de dolu’sunda birer ümit ışığı olan erenlerimiz; diğer erenlerimizi layıkıyla anlamış sayılamayız. Eskİşehİr Valİsİ gönülleri karanlıklardan aydınlığa çıkaracak İsmi ne olursa olsun Yunus Emre’nin “Ete sağlam bir manevi cepheyi tesis etmiştir. “Bir kemiğe büründüm Yunus diye göründüm” şeklinde olalım, iri olalım, diri olalım” diyen Hacı Bek- 2021 yılı münasebetiyle bu toprakların vatan kılınmasında, önce gönüllerin ifade ettiği gibi bütün erenlerimiz aynı ruh ve taş-ı Veli, damla değil umman olmayı öğütleyen manaya ses ve nefes olmuşlardır. Toplumda fethedildiği kurucu değerlerimize dair millî hafızamızı tazelemeyi bir fırsat Hz. Mevlana, “Gelin tanış olalım” diyen Yunus barışı ve huzuru tesis etmenin, herkesin kendi bilmekteyiz. Emre, Kuruluş’un manevi lideri Şeyh Edebali, içinde çıkacağı ve yol alacağı bir iç yolculukla akabinde İstanbul’un Fethi’nin manevi rehberi mümkün olduğuna dair ufuk çizmişlerdir. Yunus Akşemseddin Hazretleri ve daha nice erenlerin misali “Önümce kuyu kazanı Hak tahtın ağdırsın unus Emre bir şiirinde “Erenler nefesi- diğer bütün erenlerimiz; bu topraklara birlik aynı yönü işaret eden çağrısı asırlar boyunca gö- onu / Ardımca taşlar atanı güller nisâr olsun ona” dir devletimiz / Onun için fitneden olduk ruhunu ekmişlerdir. Gönlü akılla buluşturan, nül memleketinde yankılanmaktadır. diyerek iyiliğe iyiliğin her kişinin kârı; kötülü- selâmet” der. Burada “devlet” kavramını maddeyi mana ateşinde eriten; kapısı her türlü 2021 yılı münasebetiyle bir kez daha rahmet, ğe iyiliğin ise er kişinin, ancak gönül erinin kârı isterY siyasi bir yapı olarak isterse baht, talih, bü- sevgisizliğe, kötülüğe ve ötekileştirmeye kapalı şükran ve minnetle yâd ettiğimiz Yunus Emre, olduğunu; kerem sahibi olmayı bizatihi yaşantı- yük saadet, maddi-manevi mevki anlamlarıyla değerler dünyamızı yeşertmişlerdir. Tercih hak- Hacı Bektaş-ı Veli, Ahi Evran şahsında bu larıyla göstermişlerdir. “Kogıl ayruk sözü sen seni ele alalım, bizim “devlet”imiz; “Bizim Yunus”un kının gönlü kırıklardan yana kullanıldığı, ön- toprakların vatan kılınmasında, önce gönülle- gözle / Senin suçun ile sen seni yüzle” diyen Yu- da veciz bir şekilde ifade ettiği gibi “erenler ne- celiğin gariplere verildiği fütüvveti esas alarak rin fethedildiği kurucu değerlerimize dair millî nus gibi ayruğun, yani başkalarının kusurlarını fesi”dir. Kelime, her anlamıyla millî manevi de- savaşların, istilaların harap ettiği gönülleri ma- hafızamızı tazelemeyi bir fırsat bilmekteyiz. Eli, bırakıp kendi iç muhasebemizi yapmak, kendi ğerlerimize açılan bir kapıya çıkacaktır. Bunu mur etmiş; onanmış ve donanmış kılmış, gönül halkı incitmekten; gönlü, hırs ve emelden; dili, hatalarımızla yüzleşmeye bir çağrıdır bu. Onlar Yunus Emre, Hacı Bektaş-ı Veli ve Ahi Evran yaralarına merhem olmuşlardır. boş sözlerden bağlayan; gözü, bütün insanlığı güzel ahlâkı süslü öğütten çıkararak yaşanır bir yılı ilan edilen, içinde bulunduğumuz yılda her Horasan erenlerinin ektiği fütüvvet tohum- bir tarağın dişleri gibi eş gören bütün erenleri- hâle getirmeye bütün insanlığı davet etmişlerdir. zamankinden dahi iyi idrak ediyoruz. ları Anadolu’da ahilik şeklinde boy vermiş; mizin nefesi; organların şahitlik edeceği bir gün Bu bağlamda Eskişehir, manevi bereketini or- Bilindiği üzere 2020-2021 Anma ve Kutla- “elini, belini, dilini korumak” şeklinde beliren için henüz vakit varken, henüz nefes alıp ver- taya koyan değerleriyle iyiliklerin, güzelliklerin ma Yıl Dönümleri UNESCO 40. Genel Kon- ahlâk ilkesi sosyal, ekonomik, siyasi boyutları mekteyken yüzü ak, kalbi pak; fütüvvette, mert- neşvünema bulduğu ve Kuruluş’un değerlerini feransı’nda Yunus Emre, Hacı Bektaş-ı Veli ile geniş perspektifte bir “yaşama edebi”ni inşa likte gözü pek olmak hususunda bizlere ahirete bağrına basmış bir şehirdir. Hikmetli nasihat- ve Ahi Evran’ın da isimleri mevcuttur. Yunus etmiştir. Vicdanını kendi üzerine gözcü ko- uzanan bir vizyon sunmaktadır. leriyle Nasreddin Hoca, huzurun mimarları Emre’nin Vefatının 700. Yıl Dönümü, Hacı yan; kalbi Allah’a, kapısı yetmiş iki millete açık Bu bakımdan gönüllerin fethedildiği bir Şeyh Şehabeddin Sühreverdi, Şeyh Şucaeddin Bektaş-ı Veli’nin Vefatının 750. Yıl Dönümü olan bu “yaşama edebi”nin gereği olarak sadece medeniyetin izinde, ikinci sayısını Yunus Em- Veli, Aziz Mahmud Hüdayi; destanlarla dolu ve Ahi Evran’ın Doğumunun 850. Yıl Dö- mesleki anlamda başarılı bireyler değil, aynı za- re’nin ruh iklimine doğru bir gönül yolculu- hayatıyla Seyyid Battal Gazi, davasının esası nümü olan 2021 yılının asıl önemi ise bizlere manda değerleriyle kuşanmış bir ruh güzelliği ğuna atfeden “Fetih ve Medeniyet” dergimiz- sevgi olan bir yönetim mirasının manevi lide- yaklaşık 13. yüzyılı işaret etmesidir. Kılıç ses- hedeflenmiştir. de Yunus’u sadece hayatı ve eserleri ile değil ri Şeyh Edebali ile birlikte Eskişehir dendi mi lerinin yükseldiği bir dönemde yaşayan bu ve içinde yaşadığı dönemin sosyal, siyasi şartlarını akla şüphesiz Yunus Emre gelmektedir. 4 FETİH VE MEDENİYET nİsan 2021 nİsan 2021 FETİH VE MEDENİYET 5 Bilindiği üzere