P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz DOBROWO (120) Warszawa 2009 Autor: Alina Jasi ńska*, Krzysztof Bujnowski*, Anna Pasieczna**, Paweł Kwecko**, Hanna Tomassi-Morawiec**, J. Król*** Główny koordynator MG śP: Małgorzata Sikorska-Maykowska** Redaktor regionalny planszy A: Katarzyna Strzemi ńska** Redaktor regionalny planszy B: Dariusz Grabowski we współpracy z Joann ą Szyborsk ą-Kaszyck ą * Redaktor tekstu: Joanna Szyborska-Kaszycka** *- Kancelaria-Środowiska sp. z o. o., ul. Turowska 12, 05-230 Kobyłka ** - Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa *** - Przedsi ębiorstwo Geologiczne PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław Copyright by PIG and M Ś Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp(A. Jasi ńska, K. Bujnowski).................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza(A. Jasi ńska, K. Bujnowski)....................... 4 III. Budowa geologiczna(A. Jasi ńska, K. Bujnowski) ............................................................ 6 IV. Zło Ŝa kopalin(A. Jasi ńska, K. Bujnowski)........................................................................ 9 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin(A. Jasi ńska, K. Bujnowski)..................................... 10 VI. Perspektywy i prognozy wst ępowania kopalin(A. Jasi ńska, K. Bujnowski).................. 10 VII. Warunki wodne(A. Jasi ńska, K. Bujnowski) .................................................................. 12 1. Wody powierzchniowe........................................................................................... 12 2. Wody podziemne.................................................................................................... 13 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................... 17 1. Gleby (A. Pasieczna, P. Kwecko) .......................................................................... 17 2. Pierwiastki promieniotwórcze (H. Tomassi-Morawiec) ........................................ 19 IX. Składowanie odpadów (J. Król)...................................................................................... 22 X. Warunki podło Ŝa budowlanego(A. Jasi ńska, K. Bujnowski).......................................... 29 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu(A. Jasi ńska, K. Bujnowski) .......................................... 30 XII. Zabytki kultury(A. Jasi ńska, K. Bujnowski)................................................................... 36 XIII. Podsumowanie(A. Jasi ńska, K. Bujnowski) ................................................................... 36 XIV. Literatura ......................................................................................................................... 38 I. Wst ęp Arkusz Dobrowo Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MGsP) został wy- konany w 2008 roku w Kancelarii-Środowiska sp. z o. o. – plansza A oraz w Pa ństwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie i Przedsi ębiorstwie Geologicznym PROXIMA SA we Wrocławiu – Plansza B. Przy jego opracowywaniu wykorzystano materiały archiwalne i in- formacje zamieszczone na arkuszu Dobrowo Mapy geologiczno-gospodarczej Polski, w skali 1:50 000 (MGGP), wykonanym w 2003 roku w Przedsi ębiorstwie Geologicznym SA w Kra- kowie (Bajorek, 2003). Niniejsze opracowanie powstało w oparciu o „Instrukcj ę opracowania Mapy geo środowiskowej Polski” (Instrukcja..., 2005). Mapa geo środowiskowa Polski zawiera dane zgrupowane w sze ściu warstwach infor- macyjnych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, ochrona powierzchni ziemi (warstwy tematyczne: geochemia środowiska, składowanie odpa- dów), warunki podło Ŝa budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Mapa adre- sowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ń- stwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospodarowaniu prze- strzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mog ą by ć wykorzysty- wane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju województwa oraz projek- tów i planów zagospodarowania przestrzennego, a takŜe w opracowaniach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykony- waniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Materiały do wykonania mapy zebrano w Zachodniopomorskim Urz ędzie Wojewódzkim w Szczecinie, Urz ędzie Marszałkowskim Województwa Zachodniopomorskiego w Szczecinie, Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Szczecinie, starostwach powiatowych w Białogardzie, Świdwinie i w Szczecinku, w urz ędach gmin, w Centralnym Archiwum Geo- logicznym w Warszawie oraz w Instytucie Uprawy NawoŜenia i Gleboznawstwa w Puławach. Zebrane informacje uzupełniono zwiadem terenowym przeprowadzonym w pa ździerniku 2008 roku. Informacje dotycz ące złó Ŝ kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych opracowanych dla potrzeb komputerowej bazy danych o zło Ŝach i wyst ąpieniach kopalin. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar obj ęty arkuszem Dobrowo wyznaczaj ą współrz ędne od 16 o00’ do 16 o15’ długo- ści geograficznej wschodniej i od 53 o50’ do 54 o00’ szeroko ści geograficznej północnej. Administracyjnie omawiany teren poło Ŝony jest w obr ębie województwa zachodniopo- morskiego i obejmuje fragment miasta Białogard i gmin: Białogard i Tychowo z powiatu bia- łogardzkiego, gmin R ąbino i Połczyn Zdrój z powiatu świdwi ńskiego oraz fragment gminy Barwice z powiatu szczecineckiego. W podziale na jednostki fizycznogeograficzne (Kondracki, 2002) obszar arkusza Sławo- borze znajduje si ę w podprowincji Pobrze Ŝe Południowobałtyckie, makroregionie Pobrze Ŝe Ko- szalińskie i mezoregionie Równina Białogardzka. Południowo-zachodnia i północno- wschodnia cz ęść terenu poło Ŝona jest w podprowincji Pojezierza Południowobałtyckie, makro- region Pojezierze Zachodniopomorskie. Cz ęść południowo-zachodnia le Ŝy w mezoregionie Wy- soczyzna Łobeska, a cz ęść północno-wschodnia w mezoregionie Pojezierze Drawskie (fig. 1). Równina Białogardzka zajmuje najwi ększ ą, centralnie poło Ŝon ą cz ęść obszaru arkusza Dobrowo wzdłu Ŝ doliny Pars ęty. Jest to lekko falisty obszar porozcinany przez Pars ętę i jej dopływy. Powierzchnia terenu wznosi si ę od około 20 m n.p.m w cz ęś ci północno-zachodniej arkusza do nieco ponad 100 m n.p.m. na wzgórzach kemowych na północ od Osówka. Naj- cz ęś ciej jednak nie przekracza 60 m n.p.m. Na obszarze równiny wyst ępuj ą małe jeziorka i obni Ŝenia bezodpływowe wypełnione torfami. Niewielka cz ęść omawianego obszaru, przy jego południowej granicy, nale Ŝy do Wyso- czyzny Łobeskiej. Rze źba terenu jest tu urozmaicona. Wysoko ść wzgórz kemowych dochodzi do 140 m n.p.m. (Góra D ębogórze). Do Pojezierza Drawskiego nale Ŝy niewielka północno-wschodnia cz ęść omawianego obszaru. Powierzchnia terenu jest tu mało urozmaicona i wznosi si ę do 103,9 m n.p.m. na północny wschód od Bukówka. Omawiany teren nale Ŝy do regionu klimatycznego pojezierze pomorskie. Wielko ść rocznych opadów atmosferycznych wynosi około 600–700 mm. Opad stały stanowi około 12–14% opadu rocznego. Średnia roczna temperatura to około 6,5–7,0°C. Temperatura równa lub mniejsza od 0 °C utrzymuje si ę 60–70 dni w roku (Stachy, red., 1987). Na obszarze obj ętym arkuszem Dobrowo przewa Ŝaj ą gleby bielicowe wykształcone na piaskach słabo gliniastych, osadach piaszczysto-Ŝwirowych i na glinach zwałowych. W mniej- szej ilo ści wyst ępuj ą gleby brunatne wytworzone z glin zwałowych, iłów i utworów pyla- 4 stych. Wi ększo ść gruntów ornych stanowi ą gleby lekkie, łatwe do uprawy. Znaczna cz ęść to gleby klas I–IVa podlegaj ące ochronie, wyst ępuj ące przewa Ŝnie na podło Ŝu glin zwałowych. Gospodarczo jest to rejon rolniczy. Rolnictwo w przewa Ŝaj ącej cz ęś ci oparte jest na drobnych gospodarstwach indywidualnych. Podstawow ą ich funkcj ą jest gospodarka Ŝywno- ściowa. Przewa Ŝa tu kierunek Ŝytnio-ziemniaczany i ł ąkowo-pastwiskowy, a w produkcji zwierz ęcej – mleczny. W strukturze zasiewów przewa Ŝaj ą zbo Ŝa, podrz ędnie ziemniaki i rze- pak. Słabo rozwini ęty przemysł jest zwi ązany z rolnictwem. Najwi ększym zakładem przemy- słowym w omawianym rejonie jest Przedsi ębiorstwo Zbo Ŝowo-Młynarskie „PZZ” i Okr ęgo- wa Spółdzielnia Mleczarska w Białogardzie. Działaj ą tu równie Ŝ małe zakłady handlowo- usługowe i handlowo-produkcyjne. Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Dobrowo na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 – granica podprowincji, 2 – granica makroregionu, 3 – granica mezoregionu Prowincja – Ni Ŝ Środkowoeuropejski Podprowincja – Pobrze Ŝe Południowobałtyckie; makroregion – Pobrze Ŝe Szczeci ńskie; mezoregion: 313.33 – Równina Gryficka; makroregion – Pobrze Ŝe Koszali ńskie; mezoregiony: 313.42 – Równina Białogardzka; 313.43 – Równina Słupska Podprowincja – Pojezierza Południowopomorskie: makroregion – Pojezierze Zachodniopomorskie; mezoregiony: 314.44 Wysoczyzna Łobeska, 314.45 – Pojezierze Drawskie, 314.46 – Wysoczyzna Po- lanowska 5 Białogard posiada now ą oczyszczalni ę ścieków i składowiskio odpadów komunalnych. W gminach rozwini ęta jest sie ć wodoci ągowa i telekomunikacyjna. Lasy zajmuj ą około 30% omawianego terenu. S ą to przede wszystkim bory