7 TWIRRE 1,1990,3 Cornelis Brakman Een Zeeuw bestudeerde honderd jaar geleden de flora van Friesland, aflevering 2 Douwe +T.E. van der Ploeg zijn In Twirre 1 (2) is in het kort de levensloop van Cornelis Brakman en de tot standkoming van Friesland heeft ”Flora Frisica” beschreven. Tevens is verslag gedaan van plantenexcursies die hij in het Brakman-verbaal we de gehouden van 1886 tot 1895. In deze tweede aflevering van volgen excursies 1896 tot 1906 wordt de betekenis Brakman de kennis de van en ingegaan op van voor van Friese plantenwereld. is veranderd en de flora sterk is verarmd, 1896 stemt het toch tot tevredenheid dat genoemde Ook thans blijkt weer Brakmans belangstelling soorten in een afgelegen beschermd terrelntje voor de stinzenflora. Op 18 april bezoekt hij nog aanwezig zijn. Dekema State bij Jelsum en Martena State in 23 30 mei constateert Brakman dat noteert de Op en Cornjum, Merkwaardigerwijze hij op Senecio "zeer veel Hartena State rijkelijk voorkomende soorten Moeraaandljvie congestus (voorkomt) in de Vorkumermeer daaromheen". Voorjaarshelmbloem Corydalis solida en Holwor- en Na reis stoomboot Sloten 12 tel C. bulbosa met een vraagteken. een per naar op Op 13 mei blijkt dat de stadsgrachten in Sneek Juli, volgt weer een onderbreking in de schoon dat drie soorten aantekeningen tot 8 nog zo zijn er september. Fonteinkruid kunnen worden aangetekend. De worden niet 26 kleistreken verwaarloosd; op mei wordt er gewandeld van station Dronrljp naar station Delnum via Menaldum, Beetgum, Beetgumermolen en Marssum. O.a. worden Zee- Carex flacca groene zegge en Valse voszegge C. cuprina vermeld. De laatste wordt abusie- velijk genoteerd als C. vulpina (Voszegge). Spoorwegterreinen hebben ook de belangstelling van Brakman. Zo bezoekt hij geregeld het emplacement te Sneek en de spoorlijn naar IJlst. Veel soorten die hij aantreft zijn nog aanwezig. Het voorkomen aldaar van Vreemde ereprijs Veronica peregrina en Kandelaartje Saxifraga tridactylitis is niet vermeld in het aantekenboekje. Dit dateert van later tijd. Wel vond Brakman 13 de Koudumer op juni op Slaperdijk Trilgras Briza media, een voor Friesland zeldzame soort, die evenwel in de buurt van Koudum en Hlndelopen ook in onze tijd nog is gevonden. Op 13 en 14 Juli bezoekt Brakman een voor hem nieuw de klei in de gebied, noordelijke omge- ving van Holwerd. Langs de kust worden hier gevonden Dunstaart Farapyolis strigosa en Ge- wone zoutmelde Halimione portulacolides. Aardig is ook dat Paarse morgenster Tragopogon porri- folius reeds in Brakmans tijd aldaar aanwezig was. De laatste tocht voerde opnieuw naar de Zuiderzeekust bij Laaxum en het Rode Klif. De reeds bij Brulnsma genoemde Absintalsem Arte- misia absinthium wordt ook nu vermeld. Overi- gens zijn ook de aantekeningen over Laaxum, Rode Klif en station Staveren zeer waardevol. 1897 IJsbrechtum verzameld 6 october Opnieuw een stlnzenplantentochtje. Grijskruid, bij Golnga op (Epema State), Bolsward (bolwerk) en Deersum 1886, foto Rijksherbarium (pastorletuln) blijken Bostulp Tulipa sylvestris te leveren. 1898 op Op 15 mei wordt een bezoek gebracht aan het De eerste tocht is wederom gewijd aan Vorkumer Hleuwland. Hier worden o.a. Harlekijn stlnzenplanten. Genoteerd wordt o.a. Gele Orchis State morio, Breedbladige Orchis en Echte Anemoon op Epema in IJsbrechtum. karwlj Carum carvi gevonden. Hoewel hier veel Belangwekkend zijn de aantekeningen van 22 mei, 8 TW1RRE 1,1990,3 toen een excursie gehouden werd van Buitenpost een aantal soorten Raket Sisymbrium, die Veenwouden, het wordt Brakman niet naar Langs Wildpad op naam durft te brengen. Vrouwenmantel gevonden, nu nog altijd een specialiteit van dit gebied. Overigens wordt er 1900 minder dan in genoteerd andere jaren. Een Interessante aantekening betreft de vondst van Kievitsbloem Fritillaria meleagris op 30 mei "in welland NV van Sneek, ook bij de Brekken te vinden". De knlpklelwellanden in de omgeving van Sneek en IJlst zijn belangrijke vindplaatsen van deze soort geweest. Tot voor zelfs kort waren er nog enkele rijke vindplaatsen, die nu echter de een na de ander verloren zijn gegaan. Engels gras Armeria maritima en Harlekijn vindt Brakman opnieuw in de omgeving van Staveren, Het is thans reeds Jaren geleden dat de laatste exemplaren van de Harlekijn bij Staveren werden gezien. De omgeving van Oudehaske levert o.a. op Ondergedoken moerasscherm Aplum inundatum en Moerashertshool Hypericum elodes, die men thans waarschijnlijk hier ook vergeefs zal zoeken. 1901 Op 27 april opnieuw Kievitsbloem bij Sneek. Dit Jaar wordt weer het Rode Klif en omgeving bestudeerd, maar ook zijn er uitvoerige aantekeningen van tochten in de buurt van Heerenveen, bij Tytsjerk en SuwAld, in Gaas- Veenwouden terland, bij en bij Follega/Donlaga. de In zandstreken worden overal Korensla en Bleekgele hennepnetel aangetekend. 1902 In 1902 worden nogal wat grotere tochten ondernomen, naar diverse delen van Friesland, zowel in het zuiden (vanuit Volvega 3 x), als de klei op noordelijke (Holwerd/Ternaard en Arum/Achlum 2 x). Het eerste gebied levert als nieuwe vondst Groot springzaad Impatiens noli- tangere op en, in die tijd daar dikwijls Brakman Veldwaarnemingsboekje van aangetroffen, Hengel Melampyrum pratense en natuurlijk weer Korensla. Ook wordt in deze 1899 omgeving Welriekende nachtorchis Platanthera De blijven bifolia stlnzenplanten de aandacht van gevonden. Op de excursie van 15 Juli Brakman vasthouden. Reeds 19 februari vanaf bereikbaar op wordt Arum, per tram, wordt een Aytta State in Swichum bezocht, waar lange lijst van klel-akkeronkrulden opgesteld Wlnterakoniet die ook thans Eranthis hyemalis bij duizenden nog in dezelfde vorm zou kunnen worden bloeit. gemaakt. Het sortiment omvat Guichelheil 26 ziet Brakman Grote Op april Holwortel op een Anagallis arvensis, ereprijs Veronica boerenerf bij Scharnegoutum. Nog steeds is deze persica,.Veldereprljs V. arvensis, Tulnwolfsmelk soort ziet aldaar aanwezig. Tenslotte hij nog Euphorbia peplus, Kroontjeskruld E. helioscopia, Gewone Bostulp op Jongema State bij Rauwerd. duivekervel Fumaria officinalis, Ook vindbare Hoenderbeet Lamium moeilijk planten ontgaan Brakman amplexicaule en niet. 14 mei vindt Aethusa de Op hij Muizestaart Myosurus Hondspeterselle cynapium. Langs weg den tusschen toen reeds minimus "langs weg Oosterwierum was ook Heelblaadjes Pulicaria te en Mantgum op een plek, waar te voren grint dysenterica vinden. lag". Merkwaardig dat Brakman, die toch ook vroeg in het Jaar botaniseerde, deze soort in 1903 20 Jaar slechts 20 deze ene keer vond. Op en 21 mei wordt de omgeving van Een tochten paar grotere in dit Jaar leiden Donkerbroek, Oosterwolde en Oud-Appelscha naar de wat noordelijke "Wouden", naar de omgeving bezocht, o.a. Bosanemoon, Grootbloemlge muur van Oranjewoud, naar het Bildt en naar de Stellaria holostea, Witte klaverzuring, omgeving van Leeuwarden. Van 27 Juni tot 27 Heidekartelblad en Rozenkransje oplevert. De juli wordt aandacht besteed aan een terrein met beide laatste soorten zijn nu wel sterk aarde aangevoerde aan de Houkesloot en hier achteruitgegaan. worden diverse adventieven 7 gevonden, waaronder Juni wordt er weer een lange tocht in het TWIRRE 1, 1990,3 9 Bruinsina de vondsten noorden van en bijvoorbeeld van van de provincie beschreven van totaal D. en A.N. die in c. 12 km; "wandeling van Lieve Vrouwen Parochie Koopmans-Forstmann Koopmans, de jaren 1924 tot 1944 veel de flora noordwaarts, daarna links tot Stad Niks over van Friesland hebben terwijl er door (gehucht bij Oude Bildtdljk red.), daarna weer gepubliceerd, hen ook veel werden De Noordwaarts tot den zeedijk, langs den zeedijk streeplljsten Ingevuld. Zwarten aantekenboekjes van Brakman stellen ons in voorbij Den Haan tot aan den Boonweg staat in streken na te en daarop naar St. Jacobi Parochie". Ook hier bepaalde nauwkeurig gaan wat er de door hem routes te weer Heelblaadjes, verder o.a. Duist Alopecurus op afgelegde vinden myosuroides en voorts de bekende halophyten, was. die ook In het algemeen kan gesteld worden dat wij de thans, vooral buitendijks, nog aanwezig meeste heeft Brakman zowel soorten de aangedulde plaatsen zijn. Merkwaardigerwijze op op nog deze tocht als die kunnen vinden. Vel moet hierbij worden op van 1902 bij Arum, het terug dat de toch wel opvallende Smalbladig kruiskruid opgemerkt soorten die Brakman blijkbaar vlak de kon thans vaak Senecio erucifolius niet aangetroffen. nog langs weg vinden, slechts enkel te op een plekje terug vinden 1904 zijn. Ook in Friesland heeft de bermflora in die hier tot kort Een uitgestrekte tocht in de omgeving van agrarisch gebied, voor nog te Kollum-Bultenpost, met o.a. Vrouwenmantel en één vrij rijk was, enorm lijden gehad onder het in een ruim rond (klandestien) van drljfmest in gebied Beetsterzwaag op 22 en verspreiden 23 mei hebben de meeste soorten opgeleverd. bermen en langs taluds van de ook door Brakman Verder wordt 18 Zo op juni in Grou "bij 't gewaardeerde hem- en slaperdijken. zijn (NB hier wordt vaak Gewone veldsla Klein sterk statlonskoffiehuls graan en tasjeskruld zeer verladen)" aandacht geschonken aan adventieven achteruitgegaan. o.a. Stekelzaad Lappula squarrosa, Hongaarse Voorts blijkt overduidelijk dat ook anderszins raket Sisymbrium altissimum en Oosterse raket de algemene malaise die onze flora treft, nie£ Sisymbrium orientale. aan Friesland is voorbijgegaan. In Harllngen blijkt op 19 Juni Muurzandkool Diplotaxis muralis aanwezig te zijn. 1905 Het aantal excursies is vrij klein. In de omgeving van Langweer wordt enkele malen Ondergedoken moerasscherm aangetroffen. Op het