HOLLAND FESTIVAL 2017 ENSEMBLE MODERN, SENYAWA, TAUFIK ADAM, DEWA ALIT, STEVIE J. SUTANTO, GEMA SWARATYAGITA, GATOT DANAR SULISTIYANTO, JOKO WINARKO met steun van with support by INFO KfW Stiftung (Duitsland) ZA 17.6 wereldpremière world premiere SAT 17.6 Frankfurt am Main, 6 oktober 2015 Misum Timur, Amsterdam, 17 juni 2017 aanvang starting time 20:30 8.30 pm locatie venue PROGRAMMA Muziekgebouw aan ’t IJ Taufik Adam (1975) Balayia (2015) duur running time 2 uur, inclusief een pauze Stevie J. Sutanto (1992) 2 hours, including one interval Mata dan Senar (2015) inleiding introduction Dewa Alit (1973) door by René van Peer Open My Door (2015) 19:45 7.45 pm pauze interval Gema Swaratyagita (1984) Da-Dha-Dah (2015) CREDITS Rully Shabara (1982), Wukir Suryadi (1977) muziek music Musim Timur (2017) Taufik Adam, Rully Shabara & Wukir Suryadi (Senyawa), Dewa wereldpremière world premiere Alit, Stevie J. Sutanto, Gema Swaratyagita, Gatot Danar Sulistiyanto, Joko Winarko Gatot Danar Sulistiyanto (1980) Mihrab (2015) dirigent conductor Bas Wiegers uitvoering muziek performed by Senyawa, Taufik Adam, Joko Winarko, Stevie J. Sutanto Ensemble Modern: Gregor Schulenburg, fluit flute Christian Hommel, hobo oboe Jaan Bossier, klarinet clarinet Udo Grimm, klarinet clarinet Johannes Schwarz, fagot bassoon Rune Brodahl, hoorn French horn Sava Stoianov, trompet trumpet Stoian Stoianov, trompet trumpet Uwe Dierksen, trombone trombone Ueli Wiget, piano piano Rumi Ogawa, slagwerk percussion Rainer Römer, slagwerk percussion Giorgos Panagiotidis, viool violin Ulrike Stortz, viool violin Megumi Kasakawa, altviool viola Michael M. Kasper, violoncello violoncello Paul Cannon, contrabas double bass geluidsontwerp sound design Norbert Ommer Hoofdbegunstiger / Patron productie production Ensemble Modern coproductie tussen het bekende en het onbekende, het zichtbare en het TOELICHTING onzichtbare, het gehoorde en het ongehoorde, het geleerde en het niet-geleerde. De indruk iemand te kennen, is nooit Ruang Suara (‘klankruimtes’) laat een nieuwe generatie zo eenvoudig als het kennen van de naam, het horen van de Indonesische componisten horen. De composities zijn het stem, het zien van het gezicht. Als componist heb ik steeds resultaat van een intensief uitwisselingstraject dat Ensem- iets nieuws voorafgaand aan of gedurende het werkproces ble Modern uit Frankfurt opzette om deze componisten een willen weten, zien en horen, want dat maakt mijn werk voor platform te bieden. In oktober 2014 wisselden Indonesische mij relevant. componisten in Jakarta ideeën uit met de Duitse componis- Stevie J. Sutanto ten Johannes Schöllhorn en Manfred Stahnke en leden van Ensemble Modern. Vervolgens reisden acht Indonesische Dewa Alit componisten naar Frankfurt in januari 2015. Op basis van die Open My Door (2015) bijeenkomst ontwikkelden ze ieder een compositie. Deze acht stukken werden vervolgens tijdens concerten in Frankfurt, Ik woon in en met de wereld van Balinese gamelanmuziek. Jakarta, Yogyakarta en Bandung uitgevoerd. In het Holland In de compositie voor Ensemble Modern onderzoek ik de Festival voert Ensemble Modern een aantal van deze werken ideeën die ontspringen aan mijn eigen achtergrond en mijn opnieuw uit. Tijdens het concert vindt ook een wereldpremiè- omgeving in de context van nieuwe media en westerse re plaats. Het akoestische noise-duo Senyawa (Wukir Suryadi instrumenten. Ik gaf dit werk de titel Open My Door. Ik wil & Rully Shabara) speelt samen met het ensemble een nieuw een deur open stoten, nieuwe ruimtes betreden. Ik ben op werk dat in opdracht van het Holland Festival gecreëerd is. zoek naar de verbinding tussen gamelanmuziek en westerse muziek. Eerst heb ik het concept bedacht, daarna gewerkt Taufik Adam aan motieven en patronen en vervolgens aan de notatie voor Balayia (2015) elk instrument. voor bansi, sarunai, zang en orkest Dewa Alit De titel van het werkm Balayia, betekent in de Minang- Gema Swaratyagita kabau-taal zoveel als ‘de zee kiezen’. Het is de muzikale Da-Dha-Dah (2015) beschrijving van een cultureel fenomeen uit de kustdorpen voor ensemble, stem en bamboe-instrumenten van West- Sumatra. Balayia is voor de bewoners een manier om in hun levensonderhoud te voorzien en heeft daarom een Het idee voor het werk Da-Dha-Dah is ontleend aan Kurt economische, sociale en culturele dimensie. De vier delen en Schwitters’ Ursonate, een gedicht dat inzet op klank. Ik tracht de coda verhalen over een stuk van de reis. het gedicht in muziek om te zetten door traditionele Indone- sische theatervormen te combineren met het ensemble en 1: Het vaarwel voor het afvaren enkele bamboe-instrumenten (zowel traditioneel als gemo- 2: De reis dificeerd). Evenals de poëtische klanken in de Ursonate kan 3: Heimwee muziek voor zich spreken, zonder een immanente betekenis 4. Thuis komen over te brengen. Een verhaal zonder woorden, lyriek zonder Coda: Het resultaat betekenis, muziek zonder verhaal. Gema Swaratyagita Uitzeilende schepen associëren we met verhalen die levens- lessen bevatten, zoals het leren van geduld, loyaliteit jegens Senyawa vrienden of saamhorigheid. De compositie combineert twee Musim Timur (‘Season of the East’) (2017) wereldpremière te onderscheiden muzikale stijlen: traditionele Minang kabau- muziek (bansi, sarunai en zang) en orkestmuziek (strijkers, Senyawa, het duo van de Indonesische muzikanten Rully Sha- houtblazers, koperblazers en slagwerkers). Het stuk omvat bara en Wukir Suryadi, speelt op zelfgebouwde instrumenten verschillende compositorische elementen: het exploreren van nummers waarin metal, elektronische dansmuziek en rituelen instrumentale klanken, de ontwikkeling van dynamische en uit Sulawesi een kolkend mengsel vormen. Met Ensemble ritmische motieven, de combinatie van traditionele en wester- Modern brengen ze ‘drie stukken die in elkaar overgaan’, zegt se blaasinstrumenten en het overzetten van de traditionele Shabara. ‘Een bestaand stuk dat speciaal voor de gele- motieven in de westerse notatie. genheid bewerkt is, een improvisatie waarvoor we schetsen Taufik Adam gemaakt hebben, en een stuk met een open, vrije structuur.’ In hun muziek grijpen ze terug op de muziek van Sulawesi, het Stevie J. Sutanto geboorte-eiland van Shabara. Maar het is geen traditionele Mata dan Senar (2015) muziek of wereldmuziek, benadrukt hij. ‘Bij de traditie gaat voor rebab, viool, altviool, cello, piano, beeldscherm en meer- het om bepaalde instrumenten, melodieën en speeltechnie- kanaals luidsprekers ken. Wat wij doen, komt van binnenuit. Onze muziek brandt met de geest en de energie van het eiland. Dat kan alleen Mata (‘ogen’) en senar (‘snaren’) zijn de basiselementen van omdat we hier geboren en opgegroeid zijn. Je kunt er wel dit werk. Alle klanken worden door snaren opgewekt, terwijl iets van terug horen van de traditionele muziek van Sulawesi, de ogen de visuele aspecten op het scherm volgen. De klank maar ons werk lijkt daar verder niet op. Wij hebben meer van elk instrument is digitaal gemanipuleerd, waardoor een raakvlakken met avantgarde.’ klankresultaat ontstaat dat zich onderscheidt van wat men De instrumenten die ze zullen bespelen zijn de spatula en de verwacht van akoestische instrumenten. In dit werk onder- bambu wukir. Gemaakt van bamboe zijn beide een combina- zoek ik de mogelijke en van elkaar verschillende relaties tie van verschillende instrumenten, gekoppeld aan elektroni- ca. De bambu wukir is gebaseerd op een buisciter die in het Taufik Adam (1975) werd geboren in West-Sumatra en stu- oosten van Indonesië bespeeld wordt, een cilinder waarlangs deerde cello aan de Indonesische Gevorderde School voor snaren gespannen zijn. De spatula is gebaseerd op de gitaar, de Kunsten in Padang Panjang. Hoewel zijn formele opleiding maar Shabara kan er ook slagwerk mee spelen. Daarnaast vooral gericht is op moderne muziek, streeft Adam er wel gebruikt hij zijn stem voor diepe, grommende zang. ‘Zingen naar om traditionele Indonesische stijlen en technieken in kun je het eigenlijk niet noemen’, zegt hij. ‘Het is een instru- zijn composities te integreren. Tegenwoordig woont Adam in ment dat vervlochten is met mijn lichaam.’ Jakarta. Als multi-instrumentalist geeft hij regelmatig concer- René van Peer ten, zowel op nationale als op internationale podia. Hij werkt dikwijls samen met musici uit andere culturen. In veel van zijn composities gebruikt Adam elektronica. Hij laat zich inspire- Gatot Danar Sulistiyanto ren door new age en instrumentale en symfonische rock. In Mihrab (2015) 2011 zette Adam de groep Taufik Adam Minstrel op. Hierin voor suluk, rebab en zestien instrumenten verkent Adam de grenzen tussen traditie en heden, centrum en periferie, Oost en West en andere tegenstellingen. Mo- Mihrab is een werk voor suluk (zang), rebab (tweesnarige luit), menteel werkt Taufik Adam aan het new age-album Mysteri- blaasinstrumenten, slagwerk, piano en strijkinstrumenten. um Cosmographicum. Mihrab (letterlijk: ‘gebedsniche’) duidt op een rituele ruimte Dewa Alit (1973) wordt beschouwd als een van de belangrijk- met een communicatiepunt, waar begroetingen worden uit- ste Balinese componisten van zijn generatie. Hij is telg uit gewisseld tussen schepper en schepsels. In een dergelijke ritu- een muzikantenfamilie, en speelde vanaf zijn 13e ugal in het ele ruimte verbinden zich onze energie, ruimtetijd en lichaam gamelanensemble van zijn dorp Pengosekan. Tussen 1988 holistisch tot een spirituele ervaring. In dit stuk worden rebab en 1995 maakte hij deel uit van het internationaal vermaar- en suluk zij aan zij gepositioneerd met de andere instrumen-