P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz POŁCZYN ZDRÓJ (158) Warszawa 2009 Autor: Alina Jasi ńska*, Dorota Janica*, Anna Pasieczna**, Paweł Kwecko**, Hanna Tomassi-Morawiec**, Krystyna Wojciechowska*** Główny koordynator MG śP: Małgorzata Sikorska-Maykowska** Redaktor regionalny planszy A: Katarzyna Strzemi ńska** Redaktor regionalny planszy B: Anna Gabry ś-Godlewska** Redaktor tekstu: Przemysław Karcz** *- Kancelaria-Środowiska Sp. z o. o., ul. Turowska 12, 05-230 Kobyłka ** – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa *** – Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL SA, ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa ISBN Copyright by PIG and M Ś Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp (A. Jasi ńska, D. Janica).......................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (A. Jasi ńska, D. Janica) ............................. 4 III. Budowa geologiczna (A. Jasi ńska, D. Janica) .................................................................. 6 IV. Zło Ŝa kopalin (A. Jasi ńska, D. Janica).............................................................................. 9 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (A. Jasi ńska, D. Janica) ........................................... 11 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin (A. Jasi ńska, D. Janica) ...................... 12 VII. Warunki wodne (A. Jasi ńska, D. Janica) ........................................................................ 13 1. Wody powierzchniowe........................................................................................... 13 2. Wody podziemne.................................................................................................... 14 3. Wody lecznicze ...................................................................................................... 16 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................... 17 1. Gleby (A. Pasieczna, P. Kwecko) .......................................................................... 17 2. Pierwiastki promieniotwórcze (H. Tomassi-Morawiec) ........................................ 20 IX. Składowanie odpadów (K. Wojciechowska) .................................................................. 23 X. Warunki podło Ŝa budowlanego (A. Jasi ńska, D. Janica)................................................ 29 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (A. Jasi ńska, D. Janica)................................................. 31 XII. Zabytki kultury (A. Jasi ńska, D. Janica) ......................................................................... 44 XIII. Podsumowanie (A. Jasi ńska, D. Janica, K. Wojciechowska) ......................................... 45 XIV. Literatura ......................................................................................................................... 47 I. Wst ęp Arkusz Połczyn Zdrój Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MG śP) został wykonany w Kancelarii-Środowiska sp. z o.o. (plansza A) oraz w Pa ństwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie i Przedsi ębiorstwie Geologicznym POLGEOL SA w Warszawie (plansza B) w latach 2008-2009. Przy jego opracowywaniu wykorzystano materiały archi- walne i informacje zamieszczone na arkuszu Połczyn Zdrój Mapy geologiczno-gospodarczej Polski, w skali 1:50 000 (MGGP), wykonanym w 2003 roku w Oddziale Górno śląskim Pa ń- stwowego Instytutu Geologicznego w Sosnowcu (Ptak, 2003). Niniejsze opracowanie powsta- ło w oparciu o „Instrukcj ę opracowania Mapy geo środowiskowej Polski” (Instrukcja..., 2005). Mapa geo środowiskowa Polski zawiera dane zgrupowane w sze ściu warstwach infor- macyjnych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, ochrona powierzchni ziemi (warstwy tematyczne: geochemia środowiska, składowanie odpa- dów), warunki podło Ŝa budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Mapa adre- sowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ń- stwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospodarowaniu prze- strzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mog ą by ć wykorzysty- wane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju województwa oraz projek- tów i planów zagospodarowania przestrzennego, a takŜe w opracowaniach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykony- waniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Informacje niezb ędne do wykonania mapy zebrano w Zachodniopomorskim Urz ędzie Wojewódzkim w Szczecinie, Urz ędzie Marszałkowskim Województwa Zachodniopomor- skiego w Szczecinie, Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Szczecinie, staro- stwach powiatowych w Białogardzie, Szczecinku, Drawsku Pomorskim i w Świdwinie, w urz ędach gmin, w Centralnym Archiwum Geologicznym w Warszawie, Instytucie Uprawy Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa w Puławach oraz u u Ŝytkowników złó Ŝ. Zebrane informacje uzupełniono zwiadem terenowym przeprowadzonym w pa ździerniku 2008 roku. Informacje dotycz ące złó Ŝ kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych opracowanych dla potrzeb komputerowej bazy danych o zło Ŝach i wyst ąpieniach kopalin. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar obj ęty arkuszem Połczyn Zdrój okre ślaj ą współrz ędne od 16°00’ do 16°55’ dłu- go ści geograficznej wschodniej i od 53°40’ do 53°50’ szeroko ści geograficznej północnej. Administracyjnie omawiany teren poło Ŝony jest w obr ębie województwa zachodniopo- morskiego i obejmuje fragmenty gmin: Rąbino i Połczyn Zdrój z powiatu świdwi ńskiego, gminy Ostrowice i Czaplinek z powiatu drawskiego, gmin ę Barwice z powiatu szczecineckie- go oraz gmin ę Tychowo z powiatu białogardzkiego. W podziale na jednostki fizycznogeograficzne (Kondracki, 2002) obszar arkusza Po- łczyn Zdrój znajduje si ę w podprowincji Pojezierza Pomorskie, makroregionie Pojezierze Zachodniopomorskie oraz mezoregionach Wysoczyzna Łobeska i Pojezierze Drawskie. Jedy- nie północno-wschodni kraniec arkusza nale Ŝy do podprowincji Pobrze Ŝa Południowobałtyc- kie, makroregionu Pobrze Ŝe Szczeci ńskie i mezoregionu Równina Gryficka (fig. 1). Wysoczyzna Łobeska to równina falista ze wzgórzami morenowymi z okresu fazy po- morskiej, o rozci ągło ści jest równoległej do współczesnego wybrze Ŝa Bałtyku (Kondracki, 2002). Wzgórza morenowe w niewielu miejscach przekraczaj ą wysoko ść 200 m n.p.m. Licz- ne jeziora s ą na ogół małe. Najwi ększe z nich to Jezioro Radoniowieckie. Na południe od Wysoczyzny Łobeskiej rozci ąga si ę Pojezierze Drawskie, granicz ące od południa z sandrowymi równinami: Drawsk ą i Wałeck ą. W obr ębie Pojezierza Drawskiego wyró Ŝnia si ę trzy ci ągi moren czołowych fazy pomorskiej oraz zaznaczaj ące si ę mi ędzy nimi zagł ębienia wytopiskowe po martwym lodzie (Kondracki, 2002). Najwy Ŝszym wzniesieniem jest Wola Góra, przekraczaj ąca 219 m n.p.m. Na opisanym obszarze wyst ępuj ą liczne i nie- wielkie jeziora, z których najwi ększe to Jezioro Gawro ńcze. Północno-wschodni ą cz ęść obszaru arkusza rozcina D ębnica płyn ąca ze wschodu na północ. Przez cz ęść południow ą przepływa rzeka Drawa wykorzystuj ąca rynny jezior: Krzy- we, Kr ąg, Długie, Gł ębokie i Małe. Omawiany obszar nale Ŝy do regionu klimatycznego pojezierza pomorskiego. Wielko ść rocznych opadów atmosferycznych wynosi około 600–700 mm. Opad stały stanowi około 14–16% opadu rocznego. Średnia roczna temperatura to około 7–7,5°C. Temperatura równa lub mniejsza od 0 °C utrzymuje si ę 60-70 dni w roku (Stachy, red., 1987). Urodzajne gleby klas bonitacyjnych I–IVa, znajduj ą si ę głównie w zachodniej i połu- dniowej cz ęś ci arkusza. Niewielkie obszary ł ąk wykształconych na podło Ŝu organicznym wy- st ępuj ą głównie w dolinie rzeki D ębnicy. 4 Lasy zajmuj ą około 50% omawianego terenu i wyst ępuj ą w zwartych kompleksach. S ą to przede wszystkim bory sosnowe z nieznacznym udziałem świerku i buku. Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Połczyn Zdrój na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 – granica podprowincji, 2 – granica makroregionu, 3 – granica mezoregionu Prowincja: Ni Ŝ Środkowoeuropejski Podprowincja: Pobrze Ŝa Południowobałtyckie, makroregion: Pobrze Ŝe Szczeci ńskie: mezoregion: 313.33 – Równina Gryficka, makroregion: Pobrze Ŝe Koszali ńskie, mezoregion: 313.42 – Pojezierze Choszcze ńskie Podprowincja: Pojezierza Pomorskie: makroregion: Pojezierze Zachodniopomorskie, mezoregion: 314.44 – Wysoczyzna Łobeska, 314.45 – Pojezierze Drawskie, makroregion: Pojezierze Południowopomorskie, mezore- gion: 314.63 – Równina Drawska, 314.65 – Równina Wałecka, 314.66 – Pojezierze Szczecineckie Obszar arkusza Połczyn Zdrój nale Ŝy do słabo uprzemysłowionych (jeden z nielicznych obszarów kraju o mało zmienionym środowisku geograficzno-przyrodniczym) i ma zdecydo- wanie status regionu rolniczego, uzdrowiskowego i turystycznego. Głównym o środkiem administracyjnym, a jednocze śnie turystycznym, zdrojowym i usłu- gowym jest licz ący około 9 tys. mieszka ńców Połczyn Zdrój, usytuowany w kotlinie nad rzek ą Wogr ą. Jest to o środek z licznymi punktami usługowymi z zakresu handlu, rzemiosła i lecznic- twa, o zró Ŝnicowanej strukturze zawodowej, zatrudnionej głównie poza rolnictwem.