DUCHOWOŚĆ KLASZTORÓW POLSKICH: PRZEKAZ I KS. STEFAN PAWLICKI CR: CZŁOWIEK NAUKI I WIARY W SŁUŻBIE ODNOWY SPOŁECZNEJ I DUCHOWEJ KOMUNIKACJA XIV DUCHOWOŚĆ KLASZTORÓW POLSKICH: PRZEKAZ I redaktor serii ks. Wojciech Misztal KS. STEFAN PAWLICKI CR: na okładce: Portret księdza prof. Stefana Pawlickiego CR (mal. Marceli Krajewski, Rzym 1882) znajdujący CZŁOWIEK NAUKI I WIARY się w Sali Senackiej Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie W SŁUŻBIE ODNOWY (reprodukcja dzięki życzliwości Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego) SPOŁECZNEJ I DUCHOWEJ KOMUNIKACJA REDAKCJA z prac ks. dr Wojciech Mleczko CR Katedry Duchowości Mediów i Relacji Społecznych Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie Wydawnictwo św. Jana Pawła II XIV Kraków 2016 Copyright © 2016 by ks. Wojciech Misztal, Wojciech Mleczko CR Rada naukowa serii „Duchowość klasztorów polskich: przekaz i komunikacja” przewodniczący: ks. prof. dr hab. Wojciech Misztal, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, redaktor serii Spis treści członkowie: 1. ks. bp prof. dr hab. Henryk Wejman, Uniwersytet Szczeciński 2. o. bp prof. dr hab. Jacek Kiciński, Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu BERNARD HYLLA CR 3. ks. prof. dr James Donohue CR, Mount St. Mary’s University Emmitsburg (USA) Wprowadzenie ................................................................................ 7 4. ks. prof. UPJPII Michał Drożdż, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie 5. ks. prof. dr Andrzej Gieniusz CR , Pontificia Università Urbaniana (Włochy) Mirosław Mylik 6. dr hab. Krzysztof Gurba, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Życie i dorobek naukowy 7. doc. PhDr. Irena Kamanová, Uniwersytet Katolicki Ružomberok (Słowacja) ks. Stefana Pawlickiego CR (1839 – 1916) ................................... 11 8. ks. dr hab. Piotr Łabuda, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie 9. ks. prof. dr hab. Janusz Mastalski, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Maciej Gawlik cr 10. ks. prof. PWST Janusz Mierzwa, Państwowa Wyższa Szkoła Techniczno-Ekono- Rzymsko-polskie przypadki z dziennika miczna w Jarosławiu ks. Stefana Pawlickiego (1875 – 1878) ......................................... 49 11. ks. dr hab. Robert Nęcek, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie 12. ks. prof. dr Paul Sims CR, Concordia University Chicago (USA) artur kardaś cr 13. ks. prof. dr hab. Stanisław Urbański, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego Ks. prof. Pawlicki na krakowskich salonach 14. ks. prof. dr hab. Wojciech Zyzak, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie i w kawiarniach .............................................................................. 93 sekretarz: ks. dr Wojciech Mleczko CR, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie leon Miodoński Recenzja wydawnicza Ks. prof. Stefan Pawlicki wobec ks. prof. dr hab. Michał Drożdż ideologicznych wyzwań współczesności: Redakcja językowa socjalizm – materializm – krytyka Kościoła .............................. 105 Katarzyna Kastelik Redakcja techniczna, projekt okładki serii stefan konstańczak Justyna Kastelik Historia filozofii greckiejw polemicznym zwierciadle Adama Mahrburga .................................................. 127 Wydawnictwo św. Jana Pawła II ks. janusz królikowski 41-208 Sosnowiec, ul. A. Śliwki 20a/12 Sokrates w interpretacji ks. Stefana Pawlickiego ..................... 155 email: [email protected] www.swietyjanpawel2.pl ISBN 978-83-64613-11-1 6 Spis treści joanna Barcik Koniec scholastyki? Kilka uwag po lekturze Teologii naturalnej według wykładów ks. Pr.[of] dr. [S.] Pawlickiego 1890 [r.] .......................................... 171 Wprowadzenie ks. Miłosz Hołda „Rozbieranie niedorzeczności”. Księdza Stefana Pawlickiego obrona dualizmu antropologicznego .................. 187 Nie z obowiązku wynikającego z pełnienia urzędu przełożo- nego, lecz z autentycznej potrzeby serca pragnę podziękować ks. wojciecH Misztal organizatorom sympozjum i autorom niniejszej książki na temat Znaleźć i przekazać prawdę jako zadanie życia i twórczości Stefana Zachariasza Pawlickiego, wybitnego w świetle internetowego O początkach chrześcijaństwa zmartwychwstańca i naukowca. Wyrażam radość, że wracamy ks. prof. Stefana Pawlickiego ....................................................... 207 do jego postaci i myśli, ponieważ należy on do pokolenia, które miało przywilej nie tylko „otrzeć się” o Współzałożycieli Zgro- ks. roBert nęcek madzenia, ale także otrzymać od nich formację duchową, zakonną Rola mądrości i obowiązkowości i intelektualną. w komunikacji akademickiej w świetle wypowiedzi Dla Stefana Pawlickiego spotkanie w rogalińskim dworze księdza Stefana Pawlickiego ........................................................ 219 z o. Piotrem Semenenką stało się przełomowym wydarzeniem dla całego życia. Poznał bowiem nie tylko niezwykłego eru- dariusz taBor cr dytę, lecz przede wszystkim człowieka z bogatą duchowoś- Społeczeństwo i jego zjawiska: cią, który w Jezusie Chrystusie odnalazł prawdę i cel swego Stefana Pawlickiego myślenie o kulturze; życia. Rozmowy z o. Piotrem wpłynęły na przewartościowanie socjologia czy filozofia kultury? .................................................. 229 ideałów życiowych Pawlickiego, na jego nowe spojrzenie na Kościół i religię oraz na podjęcie decyzji o wstąpieniu do nowi- sławoMir MarcHel cjatu Zgromadzenia. W bardzo osobistym liście do Kazimierza Kultura intelektualna ks. Stefana Pawlickiego CR Kaszewskiego, swojego przyjaciela, a także mentora z okresu w działalności biskupa krakowskiego Jana Puzyny ................ 241 warszawskiego, nowicjusz Stefan tak pisze o podjętej decyzji i powołaniu zakonnym: autorzy ........................................................................................... 261 Pan więc zapytasz, czym szczęśliwy? Odpowiadam otwarcie, że zMartwycHwstańcy ....................................................................... 265 zupełnie! Dzisiaj przejrzałem i widzę przeszłość moją, w zupełnie innym świetle, aniżeli wówczas gdy jeszcze należałem do świata. GALERIA ............................................................................................ 269 Dzisiaj widzę, że dawne moje zmartwienia, kłopoty, przykre uspo- sobienie i zupełne na końcu znudzenie życia pochodziły jedynie ProGraM konferencji ...................................................................... 277 8 Bernard Hylla CR Wprowadzenie 9 stąd, że nie byłem we właściwym miejscu i nie szedłem właściwą znajdujemy wielokrotnie wzmianki o tych rozmowach: „Konfe- drogą. Dzisiaj wiem, że każdy człowiek ma od urodzenia przezna- rencje duchowne co dzień w nowicjacie, na które i całe niemal czony sobie cel od Najwyższego i wskazaną drogę; zostawiono Kolegium chodzi. Prócz tego trzy razy na tydzień lekcje filozofii. mu dowoli, czy nią pójść zechce, czy też samowolnie obrać sobie Mam doskonałego ucznia w Pawlickim, którego znasz, byłym nową. Otóż nie szedłem drogą mnie przeznaczoną, a Pan Bóg od docencie filozofii na Uniwersytecie Warszawskim. Wszedł od wielu lat odwracał mnie od niej, odstraszał nawet, rozmaitymi na- razu w całą teorię” (List do o. Juliana Felińskiego CR z 25 sierpnia pomnieniami. To co dawniej, gdy wzrok mój duchowy był przytę- 1868); „Rozmowa długa z bratem Stefanem (Pawlickim) i bratem piony brałem za igraszki losu, za wyniki stosunków doczesnych, Pawłem Smolikowskim o filozofii” (12 marca 1871); „Długa wie- lub kaprysy ludzkie okazało się zrządzeniem i jednolitym planem czorem rozmowa z o. Kalinką o Rzymie i o Galicji – o pedagogii Opatrzności (AGAD, nr 3057). i o roli o. Stefana (Pawlickiego) w pracach naukowych Zgroma- dzenia” (19 maja 1881). „Był u mnie o. Pawlicki i mieliśmy dobrą O. Piotr Semenenko, widząc w młodym (niespełna trzydzie- filozoficzną rozmowę” (10 maja 1878). stoletnim) Pawlickim otwartość na ideały, na życie duchowe Semenenko, dostrzegając niezwykły potencjał intelektualny i pragnienie „czegoś” więcej, stał się dla niego przewodnikiem Pawlickiego, angażował go chętnie do „posługi myślenia” i mo- w poszukiwaniu prawdy i mistrzem życia wewnętrznego. W za- tywował do współpracy w sferze naukowej na rzecz Zgroma- chowanej korespondencji oraz w zapiskach Dziennika widać też, dzenia. Na przykład: zaprosił go do uczestnictwa w „naradzie jak duże nadzieje wiązał o. Semenenko z Pawlickim, a także z in- pedagogicznej”, w sierpniu 1874 r., na której ustalono „funda- nymi zmartwychwstańcami młodego pokolenia: Pawłem Smo- ment” apostolatów wychowawczych, „a szczególniej co do tre- likowskim, Władysławem Felińskim i Leonem Zbyszewskim. ści i metody wychowania” (List do o. A. Jełowickiego CR z 13 W liście z 8 grudnia 1868 r. tak o nich pisze: „Ci czterej można sierpnia 1874). Semenenko był także jego tutorem i wspierał wy- powiedzieć, że są kwiatem ogródka naszego – i świeżym, i kraś- datnie karierę naukową: „Z rana o 10:00 u kardynała Bartolini nym, i pachnącym przed Panem. Niech za nich i w nich, i przez posiedzenie cenzorów Akademii Religii Katolickiej, w celu uło- nich pochwalony będzie nasz Pan Najłaskawszy” (ACRR 3676). żenia programu rozpraw na rok 1882. Z tego powodu zrobiłem Rzeczywiście dbał o te „kwiaty” nie tylko w okresie formacji wniosek przyjęcia na członka o. Stefana Pawlickiego, co przyjęto” podstawowej, ale – jak świadczą o tym zapiski w Dzienniku, do (15 stycznia 1881). Wysyłając go w 1882 r. z misją do Krakowa końca swego życia: „Byłem wieczorem o 4 1/2 w Monte Citorio, na profesurę „filozofii tomistycznej i teologii fundamentalnej”, żeby wyspowiadać Stefana Pawlickiego i Leona Zbyszewskiego” upatrywał