MAGAZYN FILMOWY DLA NAUCZYCIELI PRZEDMIOTÓW HUMANISTYCZNYCH „Kamienie na szaniec” na lekcjach Gotowe scenariusze zajęć do wykorzystania w szkole Adaptacja, czyli o związkach literatury i fi lmulmu O roli adaptacji fi lmowejlmowej w edukacji szkolnej Wywiad z Robertem Glińskim Reżyser o pracy nad fi lmemlmem „Kamienie na szaniec” Kamienie na szaniec_v5_11.indd 1 2014-02-12 10:04:12 Nowa Era patronem programu szkolnego do fi lmu Wydawnictwo Nowa Era od lat z dużym sposobem opowiadania. To fi lm trudny i przejmujący, zaangażowaniem stara się propagować edukację fi lmową lecz w tym tkwi jego siła – skłania odbiorcę w szkołach, a także upowszechniać fi lmy stawiające do myślenia, jest też ważnym głosem w dyskusji nie tylko „Kamienie na szaniec” odbiorcom ambitne i mądre pytania. Tym razem o czasach minionych, lecz także o Polsce współczesnej, patronatem szkolnym objęliśmy najnowszą realizację o patriotyzmie i przyjaźni. Roberta Glińskiego „Kamienie na szaniec”. Wchodzący Mamy nadzieję, że obraz Roberta Glińskiego będzie na ekrany obraz zainspirował nas również do przygotowania źródłem wielu cennych przeżyć dla Państwa i uczniów, dla Państwa kolejnego magazynu fi lmowego. a zawarte w magazynie artykuły omawiające rolę Na początku była książka, ważna książka – powieść Aleksandra ekranizacji fi lmowych w edukacji szkolnej, teksty Kamińskiego od samego początku zajmowała szczególną przybliżające tło historyczne wydarzeń z czasów pozycję w kanonie lektur. Przywołując bowiem tragiczne II wojny światowej oraz gotowe scenariusze zajęć wydarzenia z historii Polski, stawia czytelnika wobec trudnych przyczynią się do jeszcze pełniejszej analizy pytań, m.in. o gotowość do walki w obronie ojczyzny, problematyki „Kamieni na szaniec” na lekcjach języka o zapłacenie najwyższej ceny za wolność kraju. polskiego, historii, wiedzy o społeczeństwie czy Przeniesiona na ekran poruszająca opowieść sprzed na godzinie wychowawczej. 70 lat o losach Rudego, Zośki i Alka charakteryzuje się zaskakująco nowoczesną narracją i czytelnym dla widza Twoja Nowa Era Kamienie na szaniec_v5_11.indd 2 2014-02-12 10:04:34 Kamienie na szaniec_v5_11.indd 3 2014-02-12 10:04:34 Spis treści Scenariusze lekcji do fi lmu „Kamienie na szaniec” Gimnazjum 6 30 Każdy fi lm jest pewnego rodzaju eksperymentem... Warszawa w czasie okupacji niemieckiej Język polski Wywiad z Robertem Glińskim na temat powstawania O codziennych zmaganiach warszawiaków 60 Rozważania o tęsknotach pokolenia Kolumbów fi lmu „Kamienie na szaniec” z niemieckim terrorem i współczesnej młodzieży na podstawie „Kamieni na szaniec” 65 Bohater w fi lmie i aktor na planie – rozważania na podstawie adaptacji 38 fi lmowej „Kamieni na szaniec” Szare Szeregi – 12 AdaptacAdaptacja,ja czyli o związkach nie cofnąć się lliteraturyiteratury i fi lmu przed ofi arą życia Wiedza o społeczeństwie O roli adaadaptacjip i ekranizacji fi lmowej Działalność Szarych Patriotyzm wczoraj i dziś w eedukacjidukacji szkolnej Szeregów w czasie 69 II wojny światowej Szkoły ponadgimnazjalne Godzina wychowawcza Historia 73 Wszyscy oni [...] wychowywali się przez wzajemne 76 Działalność Szarych Szeregów oddziaływanie – „Kamienie na szaniec” w okresie okupacji na przykładziedzie lekcją szacunku i zaufania dla współczesnej losów bohaterów fi lmu młodzieży „Kamienie na szaniec” 46 81 Życie codzienne Szlakiem Rudego, Alka i Zośki w okupowanej Warszawie Odkrywanie w Warszawie miejsc ważnych w świetle dokumentów dla bohaterów „Kamieni na szaniec” i filmu „Kamienie na szaniec” Historia i społeczeństwotwo 85 „Kamienie na szaniec” – ponadpokoleniowydpokoleniowy świat wspólnych wartości 20 Powieść „Kamienie na szaniec” i jej fi lmowe Wiedza o społeczeństwie adaptacje 89 W stronę nowego patriotyzmu Legenda pokolenia Kolumbów w ujęciu 48 Mogliśmy sobie pozwolić na swobodę literackim i fi lmowym w kreowaniu postaci... Rozmowa z odtwórcami ról Rudego, Zośki i Alka 24 54 Rok 1943 „Kamienie na szaniec” – Przybliżenie tła historycznego działań wspomnienia z planu fi lmowego wojennych w Europie tego okresu Garść aktorskich refl eksji 4 5 Kamienie na szaniec_v5_11.indd 4 2014-02-12 10:04:41 Kamienie na szaniec_v5_11.indd 5 2014-02-12 10:05:03 KażdyKażdy fi lm..lm.... Rozmowa z odtwórcami ról Rudego, Alka i Zośki dała mi pewne wyobrażenie o tym, jak musiała wyglądać praca na planie... R.G.: O, Pani miała ich tylko trzech, a ja na planie – piętna- stu. Rozrabiali jak pijane zające. Po prostu młodzi, utalento- wani aktorzy pełni energii i wyobraźni. Do tej pory kojarzył się Pan głównie z kinem autorskim. Dla- czego zdecydował się Pan na realizację lektury szkolnej? R.G.: Historia zawsze mnie interesowała. Zrobiłem kilka fi lmów, które zahaczają o historię – „Niedzielne igraszki”, „Wszystko, co najważniejsze...”, „Wróżby kumaka”. Były jesz- cze inne, których nie udało się zrealizować... Czy na Pana decyzję miały wpływ historie rodzinne? R.G.: Tak, moja mama była w batalionie „Zośka”. Walczyła w powstaniu, była ranna. Podobno znała Rudego i Zośkę. Co prawda nie koleżeńsko, bo była młodsza, a tam dwa, trzy lata różnicy to było bardzo dużo. Była harcerką, a oni hufcowymi, więc musieli na siebie wpadać na zbiórkach. Każdy fi lm jest pewnego rodzaju eksperymentem... Z Robertem Glińskim, reżyserem fi lmu „Kamienie na szaniec”, rozmawia Ada Bogdziewicz „Kamienie na szaniec”, fot. Marcin Makowski, Monolith Films 6 7 Kamienie na szaniec_v5_11.indd 6 2014-02-12 10:05:51 Kamienie na szaniec_v5_11.indd 7 2014-02-12 10:05:59 Każdy fi lm... „Kamienie na szaniec”, fot. Marcin Makowski, Monolith Films „Kamienie na szaniec”, fot. Marcin Makowski, Monolith Films W Szarych Szeregach ciągle panowały Wyzwanie musiało być tym trudniejsze, że „Kamienie że powodowały one odwet Niemców, czyli śmierć. W fi lmie „Kamienie na szaniec” są fi lmem na szaniec” zostały już raz przeniesione na ekran, jakieś dotykamy więc spraw etycznych. spory. Harcerze nie byli potulni antywojennym. Mówią, że zabijanie jest trzydzieści lat temu. i zdyscyplinowani jak żołnierze Armii R.G.: Film Jana Łomnickiego skupiał się, podobnie jak książ- Dla Pana ten fi lm ma bardziej wymiar historyczny czy najgorszym wyborem, bo jeśli się na nie Krajowej. Tam ciągle toczyły się dyskusje. ka autorstwa Orszy, czyli Stanisława Broniewskiego, na akcji autorski? Chłopcy twierdzili, że jest eksperymentem zdecydujemy, obojętnie w jakiej sytuacji, pod Arsenałem. w pańskim dorobku. Zresztą słuszne i to mi się w Szarych R.G.: Każdy fi lm jest pewnego rodzaju eksperymentem... śmierć zawsze nas dopadnie. Szeregach szalenie podoba. Pana w historii Zośki i Rudego zainteresowało jednak Chociaż pod pewnym względem rzeczywiście będzie ekspe- coś innego, prawda? rymentem – to będzie fi lm kasowy. W swoim dorobku nie z książki Aleksandra Kamińskiego i historia, i postacie, i re- R.G.: W Szarych Szeregach ciągle panowały spory. Harce- mam fi lmu, który zebrałby milion widzów. lacje między nimi byłyby uproszczone i zmitologizowane. Odkąd pamiętam, chodziliśmy na Powązki, na ich groby. rze nie byli potulni i zdyscyplinowani jak żołnierze Armii Chcieliśmy, żeby to byli fajni młodzi chłopcy, prawdziwi, żeby To był zawsze bliski mi temat. Kiedy przyszła propozycja Krajowej. Tam ciągle toczyły się dyskusje. Zresztą słuszne Naprawdę?! A „Cześć, Tereska”? każdy miał jakąś dodatkową cechę osobowości. Chcieliśmy, od producentów, abym kręcił „Kamienie na szaniec”, zgo- i to mi się w Szarych Szeregach szalenie podoba. Nauczeni R.G.: Ten fi lm w kinach miał tylko dwieście tysięcy widzów. żeby zmieniali się w trakcie opowieści, a widzowie patrzyli dziłem się z wielką ochotą. Mimo że terminy były bardzo byli, że o trudnych sprawach się rozmawia, ma się do nich Co prawda w telewizji, przy pierwszej emisji, zebrał ich po- na nich z zainteresowaniem. Staraliśmy się być jak najdalsi krótkie, a w scenariuszu trzeba było dokonać wielu zmian. własny stosunek. Jedną z takich wątpliwości była kwestia: nad sześć milionów, ale to jednak nie to samo. od budowania pomników nadętego patriotyzmu. Myślę, że Kiedy go dostałem, był szalenie rozbudowany – nie sposób strzelać do Niemca czy nie strzelać? Zabijać czy nie zabi- to się udało. Częściowo wykorzystałem schemat „wester- przenieść na ekran „Kamieni na szaniec” w stosunku jeden jać? Była grupa harcmistrzów, którzy uważali, że nie wolno Ale to raczej wina słabego momentu – wtedy nie cho- nowski” – szczególnie w wątku, w którym Rudy jest więziony do jednego – za długi czas akcji, zbyt wiele i wydarzeń, strzelać, bo zabijanie człowieka, nawet wroga, deprawuje dzono do kina. A wracając do „Kamieni na szaniec” przez Gestapo. Zośka chce go odbić, ale nikt z dowództwa się i postaci. Trzeba było się na coś zdecydować – wybrać wąt- charakter, jest destrukcyjne. Wykształciła się za to postawa – jakoś nie wierzę, że tak do reszty wziął się Pan za kino na to nie zgadza. Zośka, jak samotny szeryf, walczy o to, by ki i bohaterów, o których chcemy opowiedzieć, zrobić dużo pracy na rzecz przyszłej Polski. A do tego nie trzeba było komercyjne. wyrwać kumpla z rąk bandytów-gestapowców. skrótów. Zapaliłem się do tego! Ktoś nawet powiedział, latać z pistoletem. Zakaz przeprowadzania akcji zbrojnych R.G.: Rzeczywiście „Kamienie na szaniec” nie opierają się wy- Ostatnia część, począwszy od odbicia Rudego, dotyczy że „zajarałem się jak głupi”. w trakcie dwóch pierwszych lat okupacji wynikał też stąd, łącznie na akcji i historyjce. Jeśli chcielibyśmy czerpać wprost śmierci. Ma wymiar etyczny. Chcieliśmy pokazać, czym była 8 9 Kamienie na szaniec_v5_11.indd 8 2014-02-12 10:06:02Kamienie na szaniec_v5_11.indd 9 2014-02-12 10:06:16 Każdy fi lm..