Rapportnr .173 3 Debodemgesteldhei d enbodemgeschikthei d vanhe t landinrichtingsgebied Roden-Norg STICHTINGVOO RBODEMKARTERIN G Projectnr .61.214 1 Postbus9 8 6700 AB Wageningen Tel. 08370-19100 Rapport nr. 1733 DE BODEMGESTELDHEID EN BODEMGESCHIKTHEID VAN HET LANDINRICHTINGSGEBIED RODEN-NORG H. Makken G. Rutten ISBN 90 327 0210 6 Wageningen, 1985 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm en op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Stichting voor Bodemkartering en de Landinrichtingsdienst. INHOUD Biz. WOORDVOORA F 9 SAMENVATTING 11 1 INLEIDING 17 1.1 Doelva nd ekarterin g 17 1.2 Presentatieva nd eonderzoekresultate n 17 1.2.1 Hetrappor tme taanhangsel s 17 1.2.2 Dekaarte n 18 1.2.3 Gebruikva nkaarte n 19 1.2.4 Hetprogrammapakke t omdigital ebodemkundig e 19 gegevens teververke n 1.2.4.1Inleidin g 19 1.2.4.2D edigital ebodemkaar t 20 1.2.4.3He tdigital ebestan d vanboorstate n 20 1.2.4.4D ebestande nme taanvullend egegeven s 21 1.2.4.5Indelin gva nhe tgebie d inblokke ne nLD-vakke n 21 1.2.4.6Programma' s inBOPA K 22 2 FYSIOGRAFIE 23 2.1 Ligginge noppervlakt e 23 2.2 Geologie 23 2.2.1 HetPleistocee n 26 2.2.1.1Afzettinge nui the tElsterie n 26 2.2.1.2Afzettinge nui the tHolsteinie n 26 2.2.1.3Afzettinge nui the t Saalien 28 2.2.1.4He tEemie n 28 2.2.1.5Afzettinge nui the tWeichselie n 28 2.2.2 HetHolocee n 30 2.3 Bodeme nLandscha p 30 2.3.1 Bodemvorming 30 2.3.1.1Podzolerin g 31 2.3.1.2Vormin gva nd ehumushoudend ebovengron d 32 (Al-horizont) 2.3.1.3Bodemvormin g invee n 32 2.3.1.4Bodemvormin g inzeekleigronde n 33 2.3.2 Ontginning enbewonin g 34 2.3.2.1Prehistori e (tot50 0n.Chr. ) 34 2.3.2.2Middeleeuwe n (500-1500n.Chr. ) 35 2.3.2.3Nieuw e tijd (1500-heden) 36 2.3.3 Bodemgeografie 40 2.3.3.1Inleidin g 40 2.3.3.2Esse n 43 2.3.3.3Stroomdale n 45 2.3.3.4Woldgebie d 46 2.3.3.5Noordelij kveengebie d 47 2.3.3.6Ontginninge n 49 2.3.3.7Stuifzande n 50 2.3.3.8Veenkolonial e gebieden 51 Biz. 3 BODEMKARTERINGE NINDELIN G 53 3.1 Kartering 53 3.2 Indelingva nd elegend a 54 3.3 Eenhedene nkaarteenhede n 56 4 BODEMGESTELDHEID 59 4.1 Beschrijvingva nd egronde n 59 4.1.1 Veengronden 59 4.1.1.1Eerdveengronde n 61 4.1.1.2Rauwveengronde n 64 4.1.2 Moerigegronde n 69 4.1.2.1Moerig epodzolgronde n 70 4.1.2.2Moerig e eerdgronden 75 4.1.3 Zandgronden 80 4.1.3.1Humuspodzolgronde n 81 4.1.3.2Moderpodzolgronde n 91 4.1.3.3Eerdgronde n 93 4.1.3.4Vaaggronde n 103 4.1.4 Oudekleigronde n 106 4.1.5 Overigegronde n 108 4.2 Toevoegingen 110 4.3 Overigeonderscheidinge n 112 4.4 Beschrijvingva nd egrondwatertrappe n 113 5 DEMAAIVELDLIGGIN G 117 6 BODEMGESCHIKTHEID VOORAKKER -E NWEIDEBOU W 119 6.1 Inleiding 119 6.2 Hetinterpretatiesystee m 119 6.3 Debeoordelingsfactore n 122 6.3.1 Ontwateringstoestand 122 6.3.2 Vochtleverend vermogen 123 6.3.3 Stevigheidva nd ebovengron d 123 6.3.4 Verkruimelbaarheid 124 6.3.5 Structuurstabiliteit inverban dme tverstuive n 125 6.4 Bodemgeschiktheidsclassificatie 125 6.4.1 Bodemgeschiktheidsclassificatievoo rakkerbou w 125 6.4.2 Bodemgeschiktheidsclassificatie voorweidebou w 127 6.5 Geschiktheidva nd egronde nvoo rakker -e n 127 weidebouw LITERATUUR 155 AANHANGSELS 1 Profielschetsen 163 2 Hetverzamele nva nd egrondwaterstandsgegeven s 195 3 Hetgrondmonsteronderzoe k 199 4 Hetdoorlatendheidsonderzoe k 203 5 Metingva nd ezuurgraa d inhe tvee n 205 6 Deoppervlakt eva nd eeenhede no pd ebodemkaar t 207 (bijlage 1)e nd egrondwatertrappenkaar t (bij­ lage2 ) Biz. 7 Vergelijkingva nd ecoderin gva nd eeenhede n 211 opd ebodemkaart ,schaa l 1: 1 000 0 (bijlage1) , metdi eva nd elegend ava nd eBodemkaar tva n Nederland,schaa l 1: 5 000 0 8 Woordenlijst 213 AFBEELDINGEN DeMole nva nRoderwold e 10 1 Liggingva nhe tgebie d 24 2 Stratigrafischoverzich tva nd ebeschreve naf - 25 zettingen 3 Afzettingeni nee ngeu li nd epotkle ite nnoord - 27 westenva nLeutingewold e 4 Hunebedbi jWesterveld e 35 5 Restantva nee nwij k inhe tveenkolonial e ge- 38 bied tenweste nva nNieuw-Rode n 6 Bouwland inhe tstroomda lva nhe tOoster - 39 voortscheDiep ,te nooste nva nNor g 7 Bodemgeografie 41 8 Dee sva nPees t 42 9 Dee sva nWesterveld e 42 10 Dobbeo pd ee stusse nNor ge nWesterveld e 43 11 Hetvrijwe lboomloze ,bred estroomda l tussen 44 Norge nEe n 12 Het stroomdalva nhe tLieversch eDie p tussen 44 Lieveren enRode n 13 Opgaand elzehout langsee nperceelsgren s ten 46 zuidenva nRoderwold e 14 Noordelijkveengebie d 47 15 Goedonderhoude n houtwal 48 16 Slechtonderhoude nhoutwa l 48 17 Jongeontginninge n tenweste nva nEe n 50 18 Hetveenkolonial e gebied tenzuide nva nHui s 52 terHeid e 19 Grondwatertrappenindeling vanbodem -e ngrond - 55 watertrappenkaart 20 Schemava nd einterpretatieprocedur e 120 21 Liggingva nd egrondwaterstandsbuize n 197 22 Debemonsteringsplaate n 200 23 Plaatsva nd edoorlatendheids -e npH-metinge n 206 TABELLEN 1 Gradaties inontwateringstoestan d end edaarme e 122 overeenkomendegrondwatertrappe n engemiddel d hoogste grondwaterstanden 2 Gradatiesi nvochtleveren dvermoge n 123 3 Gradatiesi nstevighei dva nd ebovengron d 124 4 Gradatiesi nverkruimelbaarhei d 125 5 Bodemgeschiktheidsklassen voorakkerbou w 126 6 Bodemgeschiktheidsklassen voorweidebou w 128 7 Degeschikthei dva nd egronde nvoo rakkerbou w 129 8 Degeschikthei d vand egronde nvoo rweidebou w 143 Biz. 9 Grondwaterstandsbuizenwaarbi jd egrondwatertra p19 6 afgeleidui tgemete ngrondwaterstande nverschil t vand egrondwatertra p diei stoegeken d aanhe t betreffendekaartvla k 10 Degemete ngrondwaterstande n (inc m- mv. )i nd e19 8 periodemaar t 1983t/ m 1984 11 Analyseresultaten;textuur ,humusgehalt e en 201 pH-KClva nd egrondmonster s 12 Resultatenva nd edoorlatendheidsmetinge n 203 13 Resultatenva nd epH-metinge n 205 BIJLAGEN 1 Bodemkaart,schaa l 1: 1 000 0 2 Grondwatertrappenkaart,schaa l1 : 1 000 0 3 Maaiveldliggingskaart,schaa l 1: 1 000 0 4 Boorpuntenkaart,schaa l 1: 1 000 0 5 Blok-e nLD-vakindelingskaart ,schaa l 1: 5 000 0 WOORDVOORA F Inopdrach tva nd eLandinrichtingsdiens t teUtrech theef td e Stichtingvoo rBodemkarterin gi nd eperiod eapri l 1983- me i 1984ee nonderzoe kuitgevoer d naard ebodemgesteldhei d van hettoekomstig e landinrichtingsgebied Roden-Norg.Me td e verkregengegeven szij nd egronde nbeoordeel d ophu ngeschikt ­ heidvoo rakker -e nweidebouw . Aanhe tprojec twerkte nmee : - ir.M.W .va nde nBerg :wetenschappelijk ebegeleidin ggeolo ­ gie; - E.va nDodewaard :veldwerk ; -M .Geboer s (stagiaireRijk sHoger eLandbouwschool) : veldwerk; - E.H.J.Hooijdonk :veldwerk ; -G .Kamping :veldwerk ; - ing.E .Kiestra :veldwerk ; -W.H .Leenders :veldwerk ; -H .Makke n (projectleider):dagelijks e leidingveldwerk , rapportage; -G .Rutte n (hoofdprojectleider):coördinatie ; - C.Th.va nde rSchouw :landschapsfotografie ; -G.A .va nSoesbergen :wetenschappelijk ebegeleidin gbodem - geschiktheidsbeoordeling; - ir.J . Stolp:wetenschappelijk ebegeleiding ; - ing.G .va nde rVeen :veldwerk ; - drs.J.A.J .Vervloet :wetenschappelijk ebegeleidin g cul­ tuurhistorie. De stagiaireM .Geboer sheef tva nhaa rstag eee nversla gge ­ maakt. Deorganisatorisch e leidingva nhe tprojec tberustt ebi jhe t hoofdva nd eafdelin gOpdrachten ,ir .B.J.A .va nde rPouw . Dedirecteu rva nd e Stichtingvoo rBodemkartering , Dr.ir.F .Sonneveld . fotoStibok a R50-280 Demole nva nRoderwold e. 11 SAMENVATTING Omgegeven s teverzamele nove rd ebodemgesteldhei d envervolgen s hieruitd egeschikthei dva nd egronde nvoo rakker -e nweidebou w af teleiden ,heef t deStichtin gvoo rBodemkarterin g eenonder ­ zoekuitgevoer d inhe tlandinrichtingsgebie d Roden-Norg. Hetgebie d ligti nhe tnoordweste nva nd eprovinci eDrenth ee n beslaatee noppervlakt eva nca .1 270 0ha . Hetgrootst edee lva nd egronde ni safgeze t inhe tPleistoceen . Indi ttijdper kwisselde nzee rkoud ee nminde rkoud eperiode n elkaaraf .D eoudst eafzettinge n zijnd epotkle ie nd epre - morenale zanden.D ezee rzwar epotkle ikom tvoora lvoo r ind e omgevingva nRoden .Te nzuide nva nd elij n Steenbergen-Langelo bestaand eafzettinge nui tdezelfd eperiod evoornamelij kui t premorenalezanden .I nhe tSaalie nwa she tgebie dbedek tme t ijsui tScandinavië .He tdoo rdi tij smeegevoerd emateriaa li s achtergeblevenal so.a .keileem ,da tvoora li nhe t zuidenva n hetgebie d invaa kdikk epakkette nove rgrot eoppervlakte n voorkomt.I nhe tWeichselien ,wa she tklimaa tnie t steedseve n koud.Wate re nwin dverplaatste nvee llee me nzand .Di tmate ­ riaalvinde nw en uteru gal skeizand ,ou ddekzan d enjon gdek - zand Ie nII .Toe ni nhe tHolocee nhe tklimaa tdefinitie fwar ­ merwerd ,ontston d era lsne lee ngeslote nvegetatie .I nd e loopde rtijde ni suitgebrei dvee ngaa ngroeien .Voora lte n noordenva nRoderwold ekom tee ngrot eaaneengeslote n oppervlak­ teveengronde nvoor .Vi ahe tPeizerdie pkree gd eze eno gin ­ vloed inhe tnoordelijkst e deelva nhe tgebie de nzett eo p hetvee nee nlaa g zeekleiaf . Nadathe tmateriaa li safgezet ,kome ne rverschillend ebodem - vormendeprocesse no pgang .I nzandgronde ntreed tpodzolerin g op:organisch e stof,ijzer -e naluminiumverbindinge n spoelen uithe tbovenst edee lva nhe tprofie le nslaa nwa tdiepe rwee r neer.Bi jhe tpodzoleringsproce s ontstaan,afhankelij kva nd e minerale rijkdomva nhe tmoedermateriaa l enva nd ediept eva n het grondwater,moderpodzol -e nhumuspodzolgronden .Doo rhe t afstervenva nd evegetati ee ndoo raanvoe rva norganisc hma ­ teriaalontstaa t er,me tbehul pva nbodemorganismen ,i nhe t bovenstedee lva nhe tprofie lee ndonker elaag ,d eA-horizont . Bijd ebodemvormin g invee ne nkle ispeel tontwaterin g eenbe ­ langrijke rol.He tzee rslapp emateriaa lkrimp te nword t ste­ viger.Di tproce snoeme nw e fysischerijping .