Polskie drogi do niepodległości 1914–1918 Wybór źródeł dla szkół Łódź–Warszawa 2020 Wybór i opracowanie źródeł: Katarzyna Helik, Paweł Kowalski, Magdalena Zapolska-Downar Recenzenci: dr hab. Marek Gałęzowski, Małgorzata Goździecka, dr hab. Waldemar Potkański, Olga Tumińska Redakcja i korekta: zespół Projekt graficzny, skład: Hanna Szeliga, Sylwia Szafrańska Zdjęcia na okładce: Józef Piłsudski w okopach 1. pułku piechoty I Brygady Legionów podczas walk na Wołyniu. Za Piłsudskim idą mjr Albin Fleszar i por. Bolesław Wieniawa- -Długoszowski, sierpień 1916 r. (Narodowe Archiwum Cyfrowe); Komitet Narodowy Polski w Paryżu. W pierwszym rzędzie od lewej: Maurycy Zamoyski, Roman Dmowski, Erazm Piltz. W drugim rzędzie od lewej: Stanisław Kozicki, Jan Rozwa- dowski, Konstanty Skirmunt, Franciszek Fronczak, Władysław Sobański, Marian Seyda, Józef Wielowieyski. (Wikimedia Commons); Powitanie gen. Józefa Hallera przez przedstawicieli Armii Polskiej i Komitetu Narodowego Polskiego, Paryż 13 lipca 1918 r. (Narodowe Archiwum Cyfrowe); Członkinie Ochotniczej Legii Kobiet, Lwów w latach 1918–1919. (domena publiczna). Druk i oprawa: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu, ul. Żeromskiego 4, 27-600 Sandomierz © Copyright by Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020 ISBN: 978-83-8098-828-6 (druk) ISBN: 978-83-8229-018-9 (pdf online) Zapraszamy: www.ipn.gov.pl www.ipn.poczytaj.pl Spis treści Omówienie zawartości . 9 Część I. Polacy wobec idei odzyskania niepodległości . 11 Nr 1. 1903 – Fragment książki Romana Dmowskiego Myśli nowoczesnego Polaka . 13 Nr 2. 1908 – List Józefa Piłsudskiego do Feliksa Perla, napisany przed akcją pod Bezdanami . 15 Nr 3. 1908 – Fragment książki Romana Dmowskiego Niemcy, Rosja i kwestia polska . 17 Nr 4. 1914 – Fragment książki Michała Sokolnickiego Rok 1914 o Związku Walki Czynnej . 19 Nr 5. 1912 sierpień, Zakopane – Fragment wspomnień Władysława Studnickiego o powołaniu Polskiego Skarbu Wojskowego . 21 Nr 6. 1914 luty 21, Paryż – Fragment wspomnień Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego o wykładzie Józefa Piłsudskiego wygłoszonym w Towarzystwie Geograficznym w Paryżu . 22 Nr 7. 1912 grudzień – Odezwa Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych . 24 Nr 8. 1914, Warszawa – Nastroje mieszkańców Królestwa Polskiego na początku wojny w pamiętniku Stanisława Jankowskiego . 26 Nr 9. 1914 sierpień 1 – Opinia mieszkańca zaboru pruskiego w sprawie mobilizacji Polaków do armii zaborczych . 27 Nr 10. 1914 sierpień 8, Petersburg – Deklaracja Wiktora Jarońskiego w sprawie wojny złożona w Dumie w imieniu Koła Polskiego . 28 Nr 11. 1914 sierpień 10, Kraków – Odezwa Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległoś ciowych do Polaków podająca do wiadomości treść wezwania Rządu Narodowego . 29 Nr 12. 1914 sierpień 16, Kraków – Odezwa sejmowego Koła Polskiego skierowana do narodu polskiego . 31 Nr 13. 1914 sierpień 16, Kraków – Uchwała sejmowego Koła Polskiego o powołaniu Naczelnego Komitetu Narodowego . 33 Nr 14. 1914 sierpień 16, Warszawa – Telegram do naczelnego wodza wojsk rosyjskich Wielkiego Księcia Mikołaja Mikołajewicza . 35 Nr 15. 1914 sierpień 16, Warszawa – Odezwa Stronnictwa Demokracji Narodowej, Polskiej Partii Postępowej, Stronnictwa Polityki Realnej oraz Polskiego Zjednoczenia Postępowego . 36 Nr 16. 1914 sierpień, Warszawa – Opinia księżnej Marii Lubomirskiej w sprawie entuzjazmu Polaków przy wstępowaniu do armii rosyjskiej . 37 Nr 17. 1914 sierpień, Lwów – Opis nastrojów Polaków podczas mobilizacji do c .k . armii . 39 Nr 18. 1914 listopad 25, Warszawa – Odezwa Komitetu Narodowego Polskiego . 40 Nr 19. 1914 grudzień, Kraków – Opinia Jana Dąbrowskiego o przedstawicielach orientacji prorosyjskiej . 42 3 Nr 20. 1915 sierpień 5, Kraków – Informacja prasowa o biciu dzwonów w krakowskich kościołach w dniu zajęcia Warszawy przez wojska niemieckie . 43 Nr 21. 1915 sierpień 10, Warszawa – Opinia Jerzego K . Maciejewskiego na temat nastrojów wśród mieszkańców Warszawy po wkroczeniu Niemców . 45 Nr 22. 1915 październik – Okólnik Polskiej Partii Socjalistycznej precyzujący stanowisko wobec państw zaborczych i okupacyjnych . 47 Nr 23. 1917 lipiec – Oświadczenie Polskiej Partii Niezawisłości, Polskiej Partii Socjalistycznej, Polskiego Stronnictwa Ludowego i Zjednoczenia Stronnictw Demokratycznych wyjaśniające motywy wystąpienia z Tymczasowej Rady Stanu . 49 Nr 24. 1917 wrzesień 8, Warszawa – Fragment referatu o działalności niepodległościowej Polek w czasie wojny wygłoszony podczas Zjazdu Kobiet Polskich . 50 Nr 25. 1918 listopad 7 – Fragment manifestu Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej . 52 Nr 26. 1918 październik, Kraków – Powstanie Polskiej Komisji Likwidacyjnej . 55 Nr 27. 1918 listopad 11, Warszawa – Odezwa Rady Regencyjnej do narodu polskiego o przekazaniu władzy wojskowej Józefowi Piłsudskiemu . 56 Nr 28. 1918 listopad 18 – Przemówienie premiera Jędrzeja Moraczewskiego na pierwszym posiedzeniu rządu . 58 Nr 29. 1918 listopad 22, Warszawa – Dekret o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej . 60 Nr 30. 1918 grudzień 21, Przemyśl – List Józefa Piłsudskiego do Romana Dmowskiego w sprawie współpracy politycznej . 62 Część II. Polskie formacje zbrojne na frontach I wojny światowej . 65 Nr 1. 1914 sierpień 3, Oleandry – Przemówienie brygadiera Józefa Piłsudskiego do oddziałów Polskich Drużyn Strzeleckich i Związku Strzeleckiego . 67 Nr 2. 1914 sierpień 5, Kraków – Raport Władysława Prażmowskiego ps . „Belina” dla Józefa Piłsudskiego z patrolu zwiadowczego wysłanego do zaboru rosyjskiego . .. 69 Nr 3. 1914 sierpień 6 – Odezwa galicyjskich partii politycznych wzywająca Polaków w Królestwie Polskim do bojkotu mobilizacji do wojska rosyjskiego . 71 Nr 4. 1914 sierpień 10, Lwów – Rozkaz Związku Polskich Gimnastycznych Towarzystw Sokolich w sprawie mobilizacji Drużyn Sokolich i Drużyn Bartoszowych . 72 Nr 5. 1914 sierpień 20, Kraków – Odezwa Naczelnego Komitetu Narodowego skierowana do Legionów Polskich . 74 Nr 6. 1914 grudzień 7–8 – Fragment wspomnień żołnierza kompanii Bajończyków Jana Żyznowskiego z linii frontu . 76 Nr 7. 1915 sierpień 5, Ożarów pod Lubartowem – Rozkaz wydany przez Józefa Piłsudskiego w pierwszą rocznicę wymarszu Pierwszej Kompanii Kadrowej . 78 Nr 8. 1916 lipiec – Relacja żołnierza 5 . pułku piechoty Legionów Polskich Wacława Lipińskiego o bitwie pod Kostiuchnówką . 80 Nr 9. 1917 lipiec 2 – Przemówienie Józefa Piłsudskiego do oficerów polskich tłumaczące konieczność zerwania z państwami centralnymi . 82 Nr 10. 1917 lipiec 11 – Odmowa złożenia przez legionistów przysięgi na wierność Niemcom i Austro-Węgrom . 84 Nr 11. B .d ., Szczypiorno – Wspomnienia żołnierza Legionów internowanego w obozie . 86 Nr 12. 1918 luty 15, Mamajowce – Fragment listu płk . Józefa Hallera do cesarza Austrii Karola I w sprawie opuszczenia terytorium Austrii przez Legiony Polskie . 88 Nr 13. 1918 marzec 4, Huszt – Fragment listu ppor . Henryka Goldwassera, internowanego po akcji pod Rarańczą, do dr . Hermana Liebermana, obrońcy legionistów w procesie Marmaros-Sziget, opisujący warunki panujące w obozie internowania . 89 4 Nr 14. 1918 marzec 15 – Rozkaz brygadiera Józefa Hallera nr 2 z okazji osiągnięcia kontaktu z II Korpusem Polskim . 90 Nr 15. 1918 maj, Bobrujsk – Wspomnienia gen . Józefa Dowbora-Muśnickiego na temat demobilizacji I Korpusu Polskiego . 91 Nr 16. 1918 czerwiec, Paryż – Fragment listu Romana Dmowskiego do Ignacego Jana Paderewskiego . 93 Nr 17. 1918 październik 6, Paryż – Rozkaz gen . Józefa Hallera do żołnierzy polskich . 95 Nr 18. 1918 październik, Kraków – Likwidacja władzy zaborczej w Małopolsce . 97 Nr 19. 1918 listopad, Łódź – Wspomnienie Bolesława Fichny, komendanta łódzkiej Polskiej Organizacji Wojskowej, o rozbrajaniu żołnierzy niemieckich w Łodzi . 99 Nr 20. 1918 listopad, Warszawa – Wspomnienie Mieczysława Jankowskiego o rozbrajaniu żołnierzy niemieckich w Warszawie . 100 Nr 21. 1918 listopad – Udział młodzieży polskiej w walkach o Lwów . 102 Nr 22. 1918 listopad – Fragment książki Wacława Lipińskiego Wśród lwowskich Orląt o walkach polsko-ukraińskich o Lwów . 104 Nr 23. 1933 listopad – Wspomnienie Kazimierza Sosnkowskiego na temat wyzwań czekających po odzyskaniu niepodległości . 106 Część III. Sprawa polska w polityce międzynarodowej . 109 Nr 1. 1914 sierpień 14, Sankt Petersburg – Odezwa wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza do Polaków . 111 Nr 2. 1914 sierpień 27 – Rozkaz naczelnego wodza armii austriackiej arcyksięcia Fryderyka Habsburga zawierający zgodę na utworzenie Legionów Polskich . 112 Nr 3. 1915 październik – Relacja Stanisława Kozickiego o przyczynach wyjazdu Romana Dmowskiego na Zachód . 114 Nr 4. 1916 listopad 5, Warszawa – Akt dwóch cesarzy [tzw . Akt 5 listopada] . 115 Nr 5. 1916 listopad 11, Lozanna–Paryż – Protest lozański dotyczący wydania Aktu 5 listopada . 116 Nr 6. 1916 listopad 9, Berlin – Przemówienie Theobalda von Bethmanna-Hollwega podczas tajnego posiedzenia komisji budżetowej Reichstagu . 117 Nr 7. 1916 grudzień 30, Warszawa – Odezwa generała-gubernatora Hansa von Beselera do mieszkańców Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego . 118 Nr 8. 1917 marzec 25 – Memoriał Romana Dmowskiego złożony Arthurowi Jamesowi Balfourowi w sprawie uznania niepodległości Polski przez mocarstwa sprzymierzone . 120 Nr 9. 1917 marzec 28 – Proklamacja Rządu Tymczasowego Rosji do Polaków . 122 Nr 10. 1917 wrzesień 12, Warszawa – Patent o ustanowieniu władzy państwowej w Królestwie Polskim . 123 Nr 11. 1917 grudzień 30, Kraków – Fragment artykułu w „Głosie Narodu” dotyczący kwestii rokowań w Brześciu