Dwumiesięcznik W NUMERZE Vol. XIX, Nr 1/2012 (111) ISSN‑1231‑014X, Indeks 386138 Redaktor naczelny Michał Jarczyk Jarosław Malinowski Cesarskie „fabryki cementu”, część II 2 Kolegium redakcyjne Rafał Ciechanowski, Michał Jarczyk, Maciej S. Sobański Aleksiej Pastuchow, Siergiej Patianin Współpracownicy w kraju 8 Chińskie krążowniki pancernopokladowe Andrzej S. Bartelski, Jan Bartelski, typu „Zhiyuan” Stanisław Biela, Jarosław Cichy, Andrzej Danilewicz, Józef Wiesław Dyskant, Maciej K. Franz, Przemysław Federowicz, Jarosław Jastrzębski, Rafał Mariusz Kaczmarek, Krzysztof Dąbrowski Jerzy Lewandowski, Oskar Myszor, Andrzej Nitka, Piotr Nykiel, Japońskie krążowniki pancerne 18 Grzegorz Ochmiński, Jarosław Palasek, typów „Tsukuba” i „Ibuki”, część II Jan Radziemski, Marek Supłat, Tomasz Walczyk, Kazimierz Zygadło Współpracownicy zagraniczni Maciej S. Sobański BELGIA 24 Zapomniane krążowniki Royal Navy, część II Leo van Ginderen CZECHY Ota Janeček FRANCJA Gérard Garier, Jean Guiglini Jarosław Jastrzębski, Jakub Polit HISZPANIA 34 Alejandro Anca Alamillo Konferencja Waszyngtońska LITWA 12 XII 1921 – 6 II 1922, część I Aleksandr Mitrofanov NIEMCY Richard Dybko, Hartmut Ehlers, Jürgen Eichardt, Christoph Fatz, Hartmut Ehlers Zvonimir Freivogel, Reinhard Kramer 43 Marynarka Wojenna i Paramilitarne ROSJA Siły Morskie Estonii 1918-1940, część I Siergiej Bałakin, Nikołaj Mitiuckow, Siergiej Patianin, Konstantin Strielbickij STANY ZJEDNOCZONE. A.P. Arthur D. Baker III Roman Kochnowski UKRAINA Anatolij Odajnik, Władimir Zabłockij Niezwykłe pojedynki 55 WŁOCHY Maurizio Brescia, Achille Rastelli Andrij Kharuk 65 Brytyjskie niszczyciele typu „Battle”, Adres redakcji Wydawnictwo „Okręty Wojenne” część IV Krzywoustego 16, 42‑605 Tarnowskie Góry Polska/Poland tel: +48 32 384‑48‑61 www.okretywojenne.pl e‑mail: [email protected] Ireneusz Bieniecki Uprowadzenia jednostek pływających na 72 Skład, druk i oprawa: DRUKPOL sp. j. polskim wybrzeżu morskim w latach 1965-1991 Kochanowskiego 27, 42‑600 Tarnowskie Góry tel. 032 285 40 35, www.drukpoltg.pl © by Wydawnictwo „Okręty Wojenne” 2012 Jarosław Jastrzębski Wszelkie prawa zastrzeżone. All rights reserved. 78 Zaopatrzeniowiec, tender, okręt baza. Przedruk i kopiowanie jedynie za zgodą wydawnictwa. Redakcja zastrzega sobie prawo Podobieństwa i różnice skracania i adjustacji tekstów. Materiałów nie zamówionych nie zwracamy. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść publikowanych artykułów, które prezentują Jarosław Palasek wyłącznie opinie i punkt widzenia ich autorów. Amerykańskie lotniskowce typu „Forrestal”, 81 Nakład: 1500 egz. część IVb Aleksandr Mitrofanov I strona okładki: 94 Rosyjskie lodołamacze, część VI Rosyjski lodołamacz Kapitan Dranicyn w lodach Arktyki. Fot. „Awiabaza” Baden na czele eskadry. TekstMichał Jarczyk Fot. zbiory Andrzej Szewczyk Cesarskie „fabryki cementu” część II Służba „Badena” szy (R.M.A.) a oficerem flagowym ppor. denburg i awizo Zieten. Z kolei będąca pod Zgodnie z planem rozbudowy flo- mar. Capelle. Tym samym, wszystkie czte- rozkazami kmdr i jednocześnie komodo- ty z roku 1873 r., stępkę pod przewidy- ry okręty, należące do jednego typu przez ra Stenzela Eskadra Szkolna obejmowa- waną nim korwetę pancerną C położono następnych kilkanaście lat będzie tworzy- ła: fregaty żaglowe Stein (flagowa), Moltke, w sierpniu 1876 r. w stoczni Kaiserliche We- ło homogenicze jądro floty cesarskiej jako Prinz Adalbert, korwetę Sophie i pancernik rft w Kilonii. Dysponowano nieliczną liczbą jedna eskadra. Służba w tym okresie zosta- Hansa, tworząca od 19.8.1886 r. II Eskadrę. stoczni, które wykazywały wielką chęć zbu- ła omówiona już przy opisie korwety pan- W manewrach uczestniczyła także (pod dowania tak wielkich i silnych okrętów, lecz cernej Sachsen, natomiast Badena, wyco- postacią III Dywizjonu) od 23.8 flotyl- były również przeciążone, mając portfele fano z aktywnej służby, po raz pierwszy, la torpedowców (dwa dywizjony) pod ko- pełne zamówień. W lepszej sytuacji nie były 30.9.1884 r. mendą kmdr ppor. Tirpitza. Po wspólnych wcale państwowe stocznie cesarskie w Wil- W 1885 roku, wszystkie cztery korwe- ćwiczeniach na akwenie zachodniego Bał- helmshaven i Kilonii, stąd korweta C zeszła ty pancerne – od 28.11.1884 r. rozporzą- tyku, wykorzystano okazję, by sprawdzić z pochylni dopiero po czterech latach, licząc dzeniem cesarskim, przeklasyfikowano jak funkcjonuje nowa aparatura komuni- od momentu położenia pod nią stępki. na pancerniki i przeszły do nowo utwo- kacyjna systemu Kaselowsky’ego. Następ- Chrztu okrętu dokonał następca tro- rzonego „dywizjonu rezerwowego”. Ze nie, po uformowaniu formacji bojowej, flo- nu, Fryderyk Wilhelm (późniejszy cesarz służby wycofane zostały jednak dopiero ta skierowała się wokół Przylądka Skagen, Wilhelm II). Nowa jednostka rozpoczę- wiosną 1886 r. Przeprowadzono na nich by w pobliżu Wilhelmshaven ćwiczyć dzia- ła próby morskie z mocnym opóźnieniem, pierwsze próby z instalacją sieci przeciw- łania zaczepne. „Obrońcami” były pancer- bo dopiero 24.9.1883 r., a zakończono je torpedowych. nik Friedrich Carl i kanonierka pancerna 22 października. W dniu 22.4.1884 r. kor- 30.7.1886 r. na okres letni skoncentrowa- Mücke. Potem przeniesiono się do Zatoki wetę oddano do służby i od razu stała się no wszystkie okręty, w „Eskadrze Manew- Gdańskiej, gdzie trenowano działania blo- okrętem flagowym floty. rowej”. W nazwie eskadry słowem „ma- kadowe. 22.9 eskadrę wizytowali gen. – por. Baden, wraz ze swoimi bliźniaka- newrowa” zastąpiono dotychczas używane von Caprivi i książę Wilhelm Pruski. mi, Bayernem, Württembergiem i Sachse- określenie „ćwiczebna”. Eskadrą dowodził Następnego dnia Eskadrę Manewro- nem, wchodziły w skład Eskadry Ćwiczeb- wiceadm. von Wickede, będący zarazem wą rozwiązano, a 30.9.1886 r. Badena wy- nej. Jej dowódcą został kontradm. graf von komendantem I Eskadry, szefem sztabu zo- cofano ze służby i przeniesiono do rezer- Monts, szefem sztabu był kmdr ppor. Büch- stał kmdr ppor. Claussen von Fink. W jej wy. Wchodząc nadal w skład I Dywizjonu, sel, (późniejszy szef sztabu admiralicji i se- skład wchodziły Baden (flagowiec dywizjo- uczestniczył następnie w uroczystościach kretarz stanu w Urzędzie Morskim Rze- nu oraz eskadry), Sachsen, Würtemberg, Ol- związanych z położeniem kamienia węgiel- 2 Nr 111 (1/2012) • OKRĘTY WOJENNE Cesarskie „fabryki cementu” nego pod budowę przyszłego Kanału Ki- by, co miało miejsce w Kilonii, przesuwając których zamierzano sprawdzić, w jakim lońskiego. okręt do bałtyckiej rezerwy, która od dnia stopniu obie części sił zbrojnych są w sta- Rok 1888 okazał się być okresem w dzie- 01.10.1888 r. nazwana została II Dywizjo- nie ze sobą na niwie taktycznej i strate- jach cesarstwa, kiedy z tego świata zeszło, nem Rezerwowym. gicznej współpracować. W tym roku, flota w krótkim odstępie czasu, dwóch cesa- W roku 1889, pancernik ponownie manewrowa towarzyszyła cesarzowi, któ- rzy, Wilhelm I Hohenzollern (1871-1888) wszedł do służby 01.5, zostając jednost- ry złożył wizyty państwowe w Kopenhadze oraz Fryderyk III Hohenzollern (09.3- ką flagową, utworzonej tego samego dnia i Christianii (obecnie Oslo), odwiedzając 15.6.1888 r., tj. 99 dni). Po nich sukcesję eskadry, która podobnie jak w latach 1886 po drodze jeszcze kilka norweskich por- przejął Wilhelm II. Dla Bayerna manewry i 1887 nosiła nazwę „Eskadra Manewro- tów. 10.8.1890 r. flota znajdował się koło w tym roku przebiegły podobnie jak przed wa”. Składała się ona z Badena (zastąpił Helgolandu, gdzie obywały się uroczystości trzema laty, gdyż jednostka stała się po- pierwotnie przewidzianego Bayerna), Ol- z okazji przejęcia wyspy od Brytyjczyków1. nownie okrętem flagowym sformowanej denburga i awiza Wacht, do których dołą- W dniu 29.8. dotarła tam również austro- 23.5.1888 r. eskadry, której skład uzupełni- czył jeszcze lekki krążownik Irene. Dowód- -węgierska eskadra pod komendą dowódcy ły Baden, Friedrich der Große awizo Zieten. cą eskadry był kontradm., od 27.7.1889 r. floty, admirała, barona Daublesky’ego – von Do nich dołączył jeszcze Kaiser. Na czele wiceadm. von Kall; szefem sztabu kmdr, Sterneck und Ehrensteina. Z pokładu Bade- eskadry stał kontradm. Knorr, szefem szta- baron, von Bodenhausen. 01.7.1889 r. ze- na, cesarz odebrał paradę zgromadzonych bu był kmdr ppor. baron von Bodenhausen. brała się eskadra manewrowa, a dowód- koło wyspy okrętów. 12 września rozwiąza- Wydarzenie z udziałem Bayerna, o którym ca eskadry pancerników został jednocze- no flotę manewrową, 26.9 eskadrę, a Baden warto wspomnieć w tym okresie, to udzie- śnie dowódcą całej eskadry manewrowej. ponownie zaczął pełnić służbę jak jednost- lenie 19.6 koło Kilonii pomocy parowcowi W jej skład wchodziły I Dywizjon i eska- ka strażnicza w Kilonii, w styczniu 1891 r. Nord, na którym wybuchł pożar. Manew- dra szkolna, tzw. II Dywizjon, w składzie: zastąpił go w tej roli Bayern, a on sam po- ry w tym roku mogły zostać przeprowa- Kaiser, Deutschland, Preußen, Friedrich der szedł do stoczni na przegląd techniczny. dzone wyjątkowo w ograniczonym zakre- Große i awizo Zieten, pod komendą kontr- W dniu 01.9.1891 r. pancernik był już do sie, ponieważ eskadra pancerników wraz ze adm. Hollmanna. W dalszej części manew- dyspozycji, aby ponownie pełnić służbę we szkolną udały się w rejs z nowym cesarzem rów dołączyły jeszcze dywizjony kanonie- Flocie Manewrowej i w jednocześnie sfor- na pokładzie. Cesarz w ten sposób składał rek pancernych i flotylle torpedowców. mowanej Eskadrze Manewrowej, a skład swoje pierwsze wizyty, przedstawiając się Ćwiczenia przerwano w dniach 31.7-10.8, I Dywizjonu różnił się