PROGRAMMA- BEGROTING 2021 P R O G R A M M A B E G R O T I N G 2 0 2 1 4 Inhoudsopgave 1. Inleiding en financiële beschouwingen .......................................................................... 9 1.1 Aanbiedingsbrief ................................................................................................................ 9 1.2 Financiële beschouwingen ............................................................................................... 15 1.3 Incidentele baten en lasten .............................................................................................. 41 1.4 Actuele ontwikkelingen .................................................................................................... 42 2. Resumé .......................................................................................................................... 45 3. Vaststellingsbesluit....................................................................................................... 51 4. Programma’s ................................................................................................................. 55 4.1 Samen doen .................................................................................................................... 57 4.2 Samen ontwikkelen .......................................................................................................... 71 4.3 Bestuur en samenleving .................................................................................................. 81 4.4 Groen beleven ................................................................................................................. 91 4.5 Werken, ondernemen en ontspannen ............................................................................. 105 4.6 Duurzaam voor nu en later ............................................................................................. 119 4.7 Helder zicht ................................................................................................................... 125 5. Overhead en personele lasten .................................................................................... 139 5.1 Overhead ...................................................................................................................... 139 5.2 Personele lasten ............................................................................................................ 145 6. Paragrafen ................................................................................................................... 153 6.1 Lokale heffingen ............................................................................................................ 153 6.2 Weerstandsvermogen en risicobeheersing ..................................................................... 164 6.3 Onderhoud kapitaalgoederen ......................................................................................... 178 6.4 Financiering................................................................................................................... 184 6.5 Bedrijfsvoering .............................................................................................................. 189 6.6 Verbonden partijen ........................................................................................................ 194 6.7 Grondbeleid ................................................................................................................... 202 7. Functie van de begroting en kaders ........................................................................... 213 7.1 Inleiding ........................................................................................................................ 213 7.2 Kaders ........................................................................................................................... 213 7.3 Kaders toezicht provincie voor 2021 .............................................................................. 214 8. Meerjarenraming ......................................................................................................... 221 8.1 Grondslagen meerjarenraming tot en met 2024 .............................................................. 221 8.2 Meerjarenraming tot en met 2024 .................................................................................. 223 8.3 Structurele toevoegingen en onttrekkingen aan reserves ............................................... 224 Bijlagen 1. Begrippenlijst 2. A3-uitklapper begroting 2021 5 6 7 8 1. Inleiding en financiële beschouwingen 1.1 Aanbiedingsbrief Geachte raadsleden, Hierbij bieden wij u de programmabegroting 2021 aan. Dit is geen eenvoudige opgave geweest. Wij besturen als college in het besef dat wij net als vele andere gemeenten onder grote financiële druk staan. Dit staat nog los van de huidige en toek omstige effecten van het coronavirus. In het afgelopen voorjaar is besloten om geen Perspectiefnota op te stellen. Daarvoor in de plaats heeft u begin juli een Zomerbrief ontvangen met daarin de stand van zaken. Daarin werd al duidelijk dat er sprake is van een zorgwekkende financiële situatie. De huidige tijd vraagt om ingrijpende keuzes en het leidt onvermijdelijk tot bijstellingen van het ambitieuze raads- en coalitieakkoord van 4 juli 2018. In deze aanbiedingsbrief schetsen wij u eerst de context waarin deze programmabegroting tot stand is gekomen. Vervolgens lichten wij toe wat de actuele financiële situatie is, tot welke keuzes dat heeft geleid en waar wij op inzetten. Tot slot richten wij onze blik nog kort op de toekomst door onze verwachtingen voo r de komende jaren te schetsen. Algemeen Het college is in de zomer van 2020 gestart met een heroverwegingsproces. Hierbij zijn maatregelen geformuleerd om de financiële en vermogenspositie van de gemeente Noordenveld te verbeteren. Om dit te realiseren zijn er maatregelen getroffen zoals het verminderen van incidentele budgetten, het prioriteren en temporiseren van projecten uit het Meerjaren UitvoeringsProgramma (MUP) en investeringen en het herprioriteren binnen de bestaande budgetten. Voor 2021 zijn vervolgens keuzes gemaakt. Het uitgangspunt daarbij is steeds geweest om de ambities uit het college- en raadsakkoord zoveel mogelijk overeind te houden. Verder is ingezet op het in stand houden van het huidige voorzieningenniveau en een beperkte lastenverzwaring voor de inwoners. Zoals in de Zomerbrief al is aan gegeven, is dit projectmatig aangepakt met een drietal werkgroepen. De resultaten zijn verwerkt in deze programmabegroting voor 2021. Aanpak Om te komen tot deze programmabegroting is gewerkt met drie sporen met per spoor een eigen werkgroep. Deze opzet is reeds benoemd in de Zomerbrief. In spoor 1 is nagegaan waar bezuinigingen zijn te behalen binnen de bestaande programmabegroting 2020, inclusief de doorwerking in 2021 en latere jaren. De tweede werkgroep had de focus op 2021 en verder. Het versterken van het eigen vermogen stond centraal binnen spoor 3. Alles was in beginsel bespreekbaar. Plannen werden opnieuw gewogen en geprioriteerd. Wat is noodzakelijk, wat is nuttig en wat is meer optioneel? Wij stellen vanuit die discussie voor om met bepaalde voorstellen te stoppen. Ook stellen wij voor om plannen te verschuiven in de tijd en er zijn ook plannen die wij anders willen gaan aanpakken of willen gaan versoberen. Leidend voor onze keuzes zijn de ambities vanuit het raads - en coalitieakkoord. 9 Deze aanpak is toegelicht in de informatiebijeenkomst van 10 september 2020 en de uitkomst van die aanpak in de raadsbijeenkomst van 23 september 2020. Voorbeelden van keuzes Wij stoppen bijvoorbeeld met Noordenveld op Fietse en wij bouwen vooralsnog geen gymzalen voor De Borgen. Daarnaast kiezen wij er voor om sommige zaken waar wij wel ambities op hebben nog niet op te pakken. Bijvoorbeeld het herstel van de schade door de storm via bomenaanplant. Plannen als de centrumontwikkeling Roden, het integraal sportaccommodatieplan (ISAP) en het integraal huisvestingsplan (IHP) worden verder gefaseerd in de tijd, terwijl er versobering plaatsvindt op het project Vitale Vakantieparken en het niveau van beheer en onderhoud. Binnen het sociaal domein en bij de toegangspoorte n wordt de aanpak aangepast. Er zijn ook zaken die in onze ogen onontkoombaar zijn om op te pakken, zoals het grondwatermeetnet en het op orde brengen van achterstallig onderhoud van wegen. Het is ook belangrijk om binnen de financiële mogelijkheden verder te gaan met de realisering van plannen uit het raads- en coalitieakkoord. Gelukkig kan dit ook! Hierbij kan gedacht worden aan de SportCampus Peize, het verduurzamen van het gemeentelijk vastgoed, het blijven inzetten op een economische impuls via de bedrijvenregeling en de voortzetting van de samenwerking binnen de Health Hub. Voorzieningenniveau binnen de gemeente Leidend in onze keuzes is de leefbaarheid van onze samenleving. Wij weten dat onze voorzieningen bijdragen aan die leefbaarheid en dat ze de saamhorigheid binnen Noordenveld versterken. Wij willen deze kracht van onze gemeente blijven aanboren. Daarom kiezen wij er voor om het voorzieningenniveau in stand te houden. De gemeentelijke belastingen en tarieven Structurele uitgaven vragen om een structurele dekking. Naast snijden in structurele kosten zien wij dat het belangrijk is om onze inkomsten structureel te verhogen. Wij kijken daarbij naar de draagkracht van onze inwoners en kiezen voor een integrale lokale lastenbenadering. Centraal staat de vraag wat de inwoner in totaal kwijt is aan onroerendezaakbelastingen