deSingel 89-90 Desguinlei 25 • 2018 Antwerpen 03/237.61.58 SCHUMANN Brigitte Engerer VRUDAG 19 JANUARI 1990 BRIGITTE ENGERER piano ROBERT SCHUMANN 1810*1856 KINDERSZENEN, opus 15 (1838) 1. Von fremden Löndern und Menschen 2. Curiose Geschichte 3. Hasche-Mann ROBERT SCHUMANN 4. Bittendes Kind 5. Glückes genug CARNAVAL : 6. Wichtige Begebenhelt scènes mignonnes sur quatre 7. Traümerei notes, opus 9 8. Am Camln (1834-1835) 9. Ritter vom Steckenpferd 10. Fast zu ernst 1. Préambule 11. Fürchtenmachen 2. Pierrot 12. Kind im Einschiummern 3. Arlequin 13. Dichter spricht 4. Valse noble 5. Eusebius 6. Florestan PAPILLONS, opus 2 (1829-1831) 7. Coquette 8. Réplique Introduzione 9. Sphinxes 1. Dolce 10. Papillons 2. Prestissimo 3. 11. A.S.C.H.- S.C.H.A. (lettres dansantes) 12. Chiarina 4. Presto 13. Chopin 5. 14. Estrella 6. 7. Semplice 15. Reconnaissance 16. Pantalon et Colombine 8. 17. Valse allemande 9. Prestissimo 18. Intermezzo : Paganini 10. Vivo 19. Aveu 11. 12. Finale 20. Promenade 21. Pause 22. Marche des ’DavIdsbündler' contre les Philistins Inleiding door Katelijne Fleerackers en John Podevyn ROBERT SCHUMANN / FRANZ LISZT 'Om en omtrent Schumann’ Foyer 19.15 uur EIN LIEBESLIED Aanvang concert 20.00 uur Pauze 20.40 uur Einde 21.40 uur PAUZE BRIGITTE ENGERER D© Franse pianiste Brigitte Engerer is geboren in 1952. Na studies aan het conservatorium van Parijs, ging ze van 1968 tot 1975 studeren aan het conservatorium van Moscou bij Stanislav Neuhaus. Zij is lauréate van verschillende internationale pianowedstrijden: Concours Marguerite Long (Parijs, 1969), Tsjaikofsky Wedstrijd (Moscou, 1975) en de Koningin Elisabeth Wedstrijd (Brussel, 1979). Vanaf 1980 debuteerde Brigitte Engerer als soliste met grote internationale orkesten: Orchestre de Paris olv. Kondrachine, Berliner Philharmoniker olv. Metha e n Rostropovitch, New York Philharmonie olv. Metha, Toronto Symphony, Montreal Symphony, ... Daarnaast gaf ze recitals In zowat alle grote Europese muziekcentra. Brigitte Engerer Is een gepassioneerde pianiste, en tevens één van de weinige vrouwen die mee aan de top van de internationale pianowereld staat. Zij zelf zegt: 'J’ai une telle passion pour mon travail que je n’imagine pas de vivre sans être 'dans' la musique. Mais j’aspire à faire de plus en plus de musique de cham bre, à éviter cette espèce de solitude du pianiste...' SCHUMANNS PIANOMUZIEK Ho© bedenkelijk Schumanns reputatie muziekwereld had hij enkel een zekere als componist nog was kort nadat hij bekendheid verworven als stichter en zijn geniaalste kJaviercomposities had redacteur van de Neue Zeitschrift für neergeschreven, blijkt uit het volgende. Musik. In december 1839 kon de pedagoog In werkelijkheid echter was rond de pe­ Friedrich Wieck nog volgende beoor­ riode 1830-40, dankzij componisten als deling over de componist schrijven : Robert Schumann, Frédéric Chopin en “Schumann bezit als componist niet de Franz Liszt, een totale verandering In de bekwaamheid (en heeft ze nooit beze­ pianistieke schrijfwijze ontstaan. ten) om succes bij het publiek te beha­ Romantische genieën zoals Beethoven le n ... Al zijn uitgevers kunnen met p ijn en Schubert hadden weliswaar een in ’t hart getuigen dat zijn duistere en onvoorstelbaar nieuwe klankwereld nauwelijks uitvoerbare pianocomposi­ geopend, toch bleven ze grotendeels ties, zowel de oudere als de recente, doorwerken met klassieke middelen. onbekend gebleven zijn en nog steeds Door deze klassieke schrijfwijze kunnen blijven (hij heeft slechts voor klavier ge­ hun composities dan ook nog voor schreven...), composities die overigens een deel aanvaardbaar uitgevoerd voor de kenner een gebrek aan echte worden op een Hammerflügel, het en degelijke studie vertonen.1 Boven­ overgangsinstrument waarmee zij zich dien had Schumann van een carrière tevreden moesten stellen. Maar stuk­ als pianovirtuoos moeten afzien door ken zoals Schumanns 'Fantasie in C', of een verlamming van een vinger. In de de 'Etudes Symphoniques' klinken door Töpken Hummel hun orkestraal karakter niet meer op een planoforte. De on­ "Là ci darem la mano" Opus 2 van Chopin. Daarbij ging hij volkomenheden van Schumanns planoforte waren wellicht zeer onbezonnen te werk. Hij isoleerde technische (mechani­ mede verantwoordelijk voor het feit dat hij zich na 1840 sche) problemen volledig van de spirituele, poëtische in- meer concentreerde op het lied, de kamermuziek en het or­ houd van de muziek. Talrijke zelf uitgevonden kest. vingeroefeningen zijn bewaard in zijn schetsboeken. Een Over Schumanns klavlerspel Is weinig geweten. Theodor Töp­ stuk zoals de beruchte "Toccata" werd ook in deze periode ken, een studievriend uit de Heidelbergse periode en zijn ontworpen. (De "Toccata" werd later opgedragen aan een partner bij het vierhandig klavlerspel, schreef over Schu­ andere klaviervirtuoos, de componist Ludwig Schuncke manns 'Frühes Phantasieren am Clavier. Variiren über Themas" : 'Na het gezellig (18 1 0-1834), die een van zijn intiemste vrienden werd.) Deze onstuimige en on­ samenzijn speelde hij dan gewoonlijk vrije fantasieën op het klavier, waarin hij geduldige klavierstudie eindigde noodgedwongen toen hij door het gebruik van alle demonen ontketende... De ideeën kwamen op hem af In een onuitputtelijke een barbaars toestelletje de definitieve verlamming van een vinger veroorzaak­ overvloed. Uit een enkel idee, dat hij In al zijn vormen liet klinken, borrelde al d e te . rest als vanzelfsprekend op, en daar doorheen bewoog zich zijn originele geest In 1837, enkele jaren na dit ongeluk, werd Schumanns klavierspel als volgt be­ in al zijn diepte en met alle betovering der poëzie. Tegelijkertijd kon men reeds schreven door H. Truhn (een correspondent van de Neue Zeitschrift für Musik): "Hij duidelijk de grondtrekken van zijn muzikale natuur herkennen, zowel de energie­ bewoog zijn vingers met een bijna beangstigende snelheid - het leek wel alsof er ke en elementair-krachtige kant ervan als de liefelijke en dromerig mijmerende mieren over het klavier wriemelden. Hij speelde zijn eigen composities - iets an­ ideeën." ders heb ik hem eerlijk gezegd nooit horen spelen - met weinig reliëf, maar met Gestimuleerd door virtuozen als de pianisten Moscheles en Hummel en de violist rijkelijk gebruik van beide pedalen. Dat mag men natuurlijk niet interpreteren als Paganlni oefende Schumann rond 1830 als een bezetene om zijn voorbeelden te gebrek aan goede smaak : hij gebruikte alleen maar zo veel pedaal om de evenaren. Met dit doel studeerde hij de virtuoze pianomuziek van tijdgenoten, vleugellamme vleugel een beetje achter de veren te zitten..." zoals onder meer de "Alexandermarsch-Varlatlonen" van Ignaz Moscheles, het Overlopen we even de waaier van invloeden die op Schumanns piano-oeuvre pianoconcerto Opus 85 en de sonate Opus 81 vanJ.N. Hummel of de Variaties hebben ingewerkt. Reeds in zijn schooltijd speelde Schumann vele modecompo- slties van tijdgenoten zoals Moscheles, varlatie-cyclus over Schuberts opera 'Fidelio'; zowel met de muziek (zo vergelijkt hij onder andere de Pleyel, Herz, Cramer, Kalkbrenner, Czer- Sehnsuchtwalzer zijn duidelijke sporen Leonore-Ouvertures) als met het Libretto, waarin hij een weerspiegeling ny, Marschner en Pixls - componisten weer te vinden In 'Carnaval', Opus 9. zag van zijn eigen lotsbestemming met Clara Wieck. Het beroemde waarvoor hij een paar jaar later gro­ Ludwig Van Beethoven werd door thema uit het Allegro affettuoso van zijn Klavierkonzert is in feite een ver­ tendeels slechts verachting toonde. Schumann beschouwd als de Ideale wijzing naar Florestan's kerker-aria 'In de Lebens Frühlingstagen'. Van Hummel, Weber en Moscheles kan kunstenaar. Een variatiereeks (1831- Reeds zeer vroeg erkende Schumann de betekenis van Chopin. Men men onbet wistbaar de invloed be­ 32) over het Allegretto uit de zevende hoeft slechts te denken aan het befaamde artikel 'Hut ab, ihr Herren, speuren In zijn eerste uitgegeven com­ Symphonie lijkt wel een voorstudie voor eln Genie', d at hij schreef bij het verschijnen van Chopins 'Don Gio- positie, de Abegg-variaties, Opus 1. de 'Etudes Symphoniques". Het ope- vanni-variaties', Opus 2. Toch bleef Chopins Inwerking op zijn eigen Daarnaast hield hij zich echter ook be­ ningsmotief van het lied 'Nimm sie hin piano-oeuvre marginaal. zig met Bach’s Goldberg-variaties, denn diese Lieder' uit Beethovens 'An Veel dieper ging de invloed van Mendelssohn, die door Schumann on­ Schuberts "Wanderer-Fantasie' en diens die terne Geliebte' wordt door Schu­ voorwaardelijk vereerd werd als een moderne Mozart. Hij realiseerde vierhandige variaties over een Thema mann verschillende keren geciteerd. zich maar al te goed de enorme algemene en muzikale ontwikkeling uit Hérold’s opera 'Marie'. Zo schreef Men vindt het onder meer terug op het die dit wonderkind van huize uit had meegekregen. Ook werd hij er hij onder invloed van Schubert op einde van het eerste deel van de 'Fan­ voortdurend mee geconfronteerd hoe Mendelssohn zich zeer vlot wist achttienjarige leeftijd - nog voor hij tasie' In C, In de Finale van de tweede te bewegen in het mondaine muziekbedrijf, Iets wat voor de wereld­ enig systematisch compositieonderrlcht Symphonie of in het KJavierquintett. Uit­ vreemde Schumann met de jaren moellljker werd. Soms lijkt het wel als­ had gevolgd - een reeks van acht vier­ eindelijk zou het slot van deze Beetho­ of de mooiste en sereenste momenten in Schumanns pianomuziek handige Polonalsen. Enkele fragmen­ venfrase kenmerkend worden voor de klinken als pure Mendelssohn. Doch na de heftige psychologische ten uit deze Polonaisen