vol. 7-8/2012-2013 WEWNÊTRZNE I ZEWNÊTRZNE SPRAWY WSPÓ£CZESNYCH NIEMIEC ARTYKU£Y Witold Góralski Stosunki polsko-niemieckie w XXI wieku. Podstawy prawne, trudne i nowe problemy w œwietle dobros¹siedzkiego Traktatu z 1991 r. Stanis³aw Parzymies Francusko-niemiecki ,,motor'' integracji europejskiej 50 lat pod rz¹dami Traktatu Elizejskiego Frank Schuster Zurück in die Zukunft?!? Zwischen neuem Europa und neuem Nationalismus. Überlegungen zu deutschen Multikulturalsimusdebatten Rados³aw Kamiñski Ustrojowy model niemieckiej gminy i jego lokalne zró¿nicowanie organizacyjne Stanis³aw Micha³owski Partnerstwo Wschodnie w polityce zagranicznej Niemiec Helena Wyliga³a Ochrona klimatu i Energiewende w programie niemieckich Zielonych w wyborach do Bundestagu w 2013 r. Justyna K³ys Stanowisko Partii Demokratycznego Socjalizmu (Partei des Demokratischen Sozialismus – PDS) oraz wybranych partii skrajnie prawicowych w Republice Federalnej Niemiec wobec rozszerzenia Unii Europejskiej o pañstwa Grupy Wyszehradzkiej Anna Rusinek Polityka imigracyjna RFN po II wojnie œwiatowej Artur Kamiñski Wspó³praca Wolnego Pañstwa Saksonii z przygranicznymi regionami Polski Karolina Libront Niemiecka polityka eksportu broni do pañstw arabskich w œwietle modelu teoretycznego mocarstwa cywilnego ROZMOWY Od Nietzschego do Kosellecka. Inspiracje myœl¹ niemieck¹ z politologi¹ w tle – z prof.. dr. hab. Stanis³awem Filipowiczem rozmawia dr Edyta Pietrzak RECENZJE Maria Engler Armin Fuhrer, Norman Haß, „Eine Freundschaft für Europa. Der lange Weg zum Élysée-Vertrag” Agnieszka Wêc³awek Roman KuŸniar, „My Europa” Justyna G³ogowska Boles³aw Balcerowicz, „O pokoju, o wojnie. Miêdzy esejem i traktatem” v o l . 7 - 8 / 2 0 1 2 - 2 0 1 3 WYDAWNICTWO AKADEMII HUMANISTYCZNO-EKONOMICZNEJ W £ODZI vol. 7-8/2012-2013 Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w £odzi Redaktor naczelny: prof. dr hab. Stanis³aw Parzymies Redakcja tematyczna: dr Rados³aw Kamiñski (sekretarz), dr Edyta Pietrzak Rada programowa prof. dr hab. Zbigniew Rau (U£) prof. dr hab. Stanis³aw Sulowski (UW, AHE) prof. dr hab. Konstanty Adam Wojtaszczyk (UW) prof. dr hab. Marek ¯migrodzki (UMCS Lublin) prof. dr hab. Arkadiusz ¯ukowski (UWM Olsztyn) prof. dr hab. Katarzyna ¯ukrowska (SGH) dr hab. prof. WAT Janusz Œwiniarski (WAT) Redaktor odpowiedzialny za vol.7-8/2012-2013: dr Rados³aw Kamiñski Recenzenci prof. dr hab. Franciszek Go³embski prof. UG dr hab. Piotr Niwiñski Redakcja czasopisma „Homo Politicus” Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w £odzi 90-213 £ódŸ, ul. Rewolucji 1905 r. nr 52 tel. 0-42 63 15 070 © Copyright by Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w £odzi £ódŸ 2013 ISSN 1896-1770 (wersja drukowana jest wersj¹ pierwotn¹) Wersja elektroniczna (numery stron zgodne z wersj¹ drukowan¹) Sk³ad DTP Monika Poradecka Wydawnictwo Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w £odzi 90-222 £ódŸ, ul. Rewolucji 1905 r. nr 64 tel./fax +42 63 15 908 [email protected] www.wydawnictwo.ahe.lodz.pl Spis treści Wstęp ....................................................................................................................................................5 Witold.M..Góralski Stosunki polsko-niemieckie w XXI wieku. Podstawy prawne, trudne i nowe problemy w świetle dobrosąsiedzkiego Traktatu z 1991 r. .....................7 Stanisław.Parzymies Francusko-niemiecki „motor” integracji europejskiej. 50 lat pod rządami Traktatu Elizejskiego ....................................................................... 19 Frank.M..Schuster Zurück in die Zukunft?!? Zwischen neuem Europa und neuem Nationalismus. Überlegungen zu deutschen Multikulturalsimusdebatten .................................................. 33 Radosław.Kamiński Ustrojowy model niemieckiej gminy i jego lokalne zróżnicowanie organizacyjne........ 47 Stanisław.Michałowski Partnerstwo Wschodnie w polityce zagranicznej Niemiec .................................................. 59 Helena.Wyligała Ochrona klimatu i Energiewende w programie niemieckich Zielonych w wyborach do Bundestagu w 2013 r. ....................................................................................... 71 Justyna.Kłys Stanowisko Partii Demokratycznego Socjalizmu (Partei des Demokratischen Sozialismus – PDS) oraz wybranych partii skrajnie prawicowych w Republice Federalnej Niemiec wobec rozszerzenia Unii Europejskiej o państwa Grupy Wyszehradzkiej ................................................................................................ 91 Anna.Rusinek Polityka imigracyjna RFN po II wojnie światowej.................................................................... 107 Artur.Kamiński Współpraca Wolnego Państwa Saksonii z przygranicznymi regionami Polski ............. 123 Karolina.Libront Niemiecka polityka eksportu broni do państw arabskich w świetle modelu teoretycznego mocarstwa cywilnego ...................................................... 135 Edyta.Pietrzak Od Nietzschego do Kosellecka. Inspiracje myślą niemiecką z politologią w tle .......... 147 Maria.Engler Armin Fuhrer, Norman Haß, Eine Freundschaft für Europa. Der lange Weg zum Élysée-Vertrag ............................................................................................. 155 Agnieszka.Węcławek Roman Kuźniar, My Europa ........................................................................................................... 159 Justyna.Głogowska Bolesław Balcerowicz, O pokoju, o wojnie. Między esejem i traktatem.......................... 165 HOMO POLITICUS vol. 7–8/2012–2013 Wstęp Podwójny numer rocznika ,,Homo Politicus’’ za lata 2012/2013 poświęcony jest w całości zewnętrznym i wewnętrznym sprawom współczesnych Niemiec. Znajdują się w nim opraco- wania z zakresu politologii oraz stosunków międzynarodowych. Prezentację numeru warto zacząć od ciekawej rozmowy na temat niemieckiego filozofa Nietzschego i w jej ramach rozważań o politologii jako nauce, która ma ułatwiać odnalezienie tego, co pozwoli nam wspólnie widzieć i objaśniać świat. Podejmujemy problematykę współczesnych Niemiec ze świadomością, że niedługo upłynie ćwierć wieku od zjednoczenia tego kraju po 45 latach jego podziału w następstwie klęski poniesionej w II wojnie światowej. Zamieszczone w tym numerze materiały dalece nie wyczerpują problematyki dzisiejszych Niemiec. Jednakże ukazują kilka ważnych aspektów zarówno polityki zagranicznej, jak i sytuacji wewnętrznej tego kraju. Zjednoczone Niemcy, pierwszy podmiot gospodarczy i czołowy aktor polityczny w Unii Europejskiej, odgrywają bardzo ważną rolę w Europie i rosnącą rolę w świecie. Prezentowane wydanie rocznika dzieli się na trzy części: artykuły, rozmowy i recenzje. Część artykułowa jest najobszerniejsza i jeśli chodzi o opracowania dotyczące polityki zagranicznej Niemiec, to odnoszą się one do kilku ważnych aspektów tej polityki. Przede wszystkim, dwa artykuły traktują o stosunkach Niemiec z dwoma bezpośrednimi sąsiadami, Polską i Francją, z którymi Niemcy współpracują nie tylko na podstawie dwustronnych porozumień traktatowych, ale również w ramach Unii Europejskiej. Współpraca ta, mimo wrogości charakteryzującej w przeszłości wzajemne stosunki Niemiec z obu sąsiadami, rozwija się bardzo owocnie, chociaż niekiedy nie jest pozbawiona napięć. Stosunki polsko- -niemieckie, oparte od ponad dwóch dziesięcioleci na Traktacie o dobrym sąsiedztwie z 1991 r., mają swoje korzenie we wspólnym systemie wartości i stanowią przykład kształ- tującego się partnerstwa między obu państwami. Rozwinięciem tej problematyki jest artykuł poświęcony współpracy Wolnego Państwa Saksonii z przygranicznymi regionami Polski, w którym przedstawiono dwustronne stosunki z niemieckiej perspektywy. Przypadająca w 2013 r. 50. rocznica Traktatu Elizejskiego między RFN i Francją dała okazję do refleksji 6 Wstęp na temat wspólnego wkładu obu krajów w rozwój integracji europejskiej i ich dalszej roli w tym procesie. Dopełnieniem analizy podejścia Niemiec do problematyki integracji euro- pejskiej jest w roczniku artykuł poświęcony podejściu wybranych niemieckich partii poli- tycznych do kwestii rozszerzenia Unii Europejskiej. W tym samym nurcie rozważań mieści się artykuł na temat miejsca Partnerstwa Wschodniego w polityce zagranicznej Niemiec, akcentujący ostrożne poparcie tego kraju dla tej inicjatywy polsko-szwedzkiej, dyktowane brakiem przekonania, czy chodzi o partnerów, którzy respektują demokratyczne normy i wartości. Jeden z artykułów traktuje o podejściu małych niemieckich partii politycznych do kwestii rozszerzenia Unii Europejskiej o kraje Grupy Wyszehradzkiej, podejściu pozy- tywnym ze strony lewicowej Partii Demokratycznego Socjalizmu i negatywnym ze strony prawicowych partii marginalnych. Z kolei polityka imigracyjna Republiki Federalnej Niemiec analizowana jest pod kątem jej zaniedbań, bez usunięcia których trudno będzie utrzymać wzrost gospodarczy i system emerytalno-socjalny Niemiec na obecnym pozio- mie. Inny z kolei artykuł poświęcony jest niemieckiej polityce eksportu broni do państw arabskich i próbie jej pogodzenia z teoretycznym modelem mocarstwa cywilnego, za które RFN się uważa. Część rocznika, która dotyczy spraw wewnętrznych współczesnych Niemiec otwiera stu- dium na temat problematyki współczesnego niemieckiego nacjonalizmu. Analizę niemieckiej demokracji najniższego szczebla zawiera artykuł na temat koncepcji niemieckiego samorządu i jego ewolucji, który charakteryzuje modele ustrojowe gminy funkcjonujące w Niemczech. Inny artykuł traktuje o obecności problematyki ochrony klimatu i Energiewende w programie partii Zielonych w wyborach do Bundestagu w 2013 r., dzięki czemu w dyskursie publicznym Zieloni