Altijd over de liefde Amaryllis Dieltiens - sopraan Brisk Recorder Quartet Amsterdam: Marjan Banis, Susanna Borsch, Bert Honig en Alide Verheij - blokfluiten Liefde als leidraad Jean Japart (eind 15e eeuw) J’ay pris amours a ma devise Johannes Ghiselin (fl. 1491-1507) J’ay pris amours a ma devise Bartolomeo Tromboncino (1470-1535) Ostinato vo seguire Verlangen & Geluk Andrea Gabrieli (c.1510-1586) Io mi son giovinetta Luca Marenzio (1553/54-1599) Mi fa lasso languire John Bennet (c.1570-na 1614) Venus’ birds Richard Nicholson (c.1570-1639) Joan, quoth John William Byrd (1538-1623) Galiard Max Knigge (1984) Ochtendbede Aardse liefde Clemens non Papa (c.1510-155) Entre vous filles Andrea Gabrieli (c.1510-1586) Canzon Francesa deta Frais & Gaillard Hans Koolmees (1959) Love Song - Tierelantijntje Pauze Hemelse liefde Roland de Lassus (1532-1594) Tota pulchra es amica mea Hans Koolmees Love Song-Visioen Verdriet Claudin de Sermisy (1490-1562) Dont vient cela Tielman Susato (c.1500-1561/64) Basse dance Dont vient cela Hans Leo Hassler (1564-1612) Ach, weh des Leiden Vergankelijkheid & Afscheid Thomas Simpson (1582-c.1630) Bonny sweet Robin Cecyl Sharp (1859-1924) O waly, waly en Benjamin Britten (1913-1976) Walter Stuhlmacher (1961) Abschied Met dank aan Stichting Pianissimo, de Kattendijke/Drucker Stichting en de P.W. Janssen’s Friesche Stichting Toelichting Liefde als leidraad Het programma begint met twee instrumentale versies van een zeer populair lied uit de renaissance, J’ay pris amours a ma devise. “Ik heb de liefde tot mijn devies gekozen” is het openingsmotto. Er bestaan talloze versies van dit lied. Die van Japart is bijzonder omdat in de baspartij het lied achterstevoren klinkt. Ghiselin en Japart werkten beiden rond 1500 in Ferrara aan het hof van de Estes. Bartolomeo Tromboncino schreef veel liederen op verzoek van diezelfde Estes. Zijn Ostinato vo seguire beschrijft het avontuur van de liefde: “Resoluut zal ik mijn nobele onderneming vervolgen. Mijn liefste, doe met me wat je wilt, zelfs als dat mijn dood betekent.” Verlangen & Geluk Io mi son giovinetta van Domenico Ferrabosco is gebaseerd op een tekst van Bocaccio over een zingend jong meisje dat uitbundig verliefd is. De Venetiaanse componist Andrea Gabrieli maakte een rijk versierde instrumentale versie van dit lied. Mi fa lasso languire van Luca Marenzio beschrijft het smachtend verlangen op heel beeldende wijze: de eerste lettergrepen van de woorden uit de titel zijn de noten van het eerste thema: mi fa la sol la mi re. Engelse consort songs zijn laat 16e- en vroeg 17 e-eeuwse liederen voor solostem met begeleidende instrumenten. De vogels van Venus zingen voor het onrustige hart in een lied van John Bennet, en in Joan, quoth John van Richard Nicholson biedt een boerenjongen zijn koe en kalf, en zelfs zijn land aan om zijn bruid het hof te maken. Na deze twee liederen klinkt een stralende Galiard van William Byrd uit het Fitzwilliam Virginal Book. Ochtendbede van Max Knigge is de zetting van een sonnet uit de Mathilde-cyclus van Jacques Perk. Max Knigge schreef dit stuk voor BRISK in 2017 en voegt er nu een vocale inleiding aan toe. Perk droeg meer dan 100 sonnetten aan zijn onbereikbare geliefde Mathilde op. Aardse liefde Clemens non Papa was zeer bedreven in het schrijven van kunstige schunnige liedjes. Entre vous filles over meisjes van 15 die zo gevaarlijk aantrekkelijk zijn dat ze beter niet bij de fontein kunnen rondhangen, en Frais et gaillard over een man die de kamer van een meisje binnengaat “pour accomplir les oeuvres de nature” zijn prachtige voorbeelden van liederen die zo populair waren dat de melodieën zelfs als basis voor diverse missen werden gebruikt. Andrea Gabrieli maakte van dat laatste lied een omspeelde versie: Canzon Francesa deta Frais & Gaillard. “Tierelantijntje zocht zich een zwijntje dat zijn zoensnuit diep in haar rokken wou”, schrijft de Vlaamse dichteres Eva Cox in het gedicht dat Hans Koolmees gebruikt voor zijn Love Song. Schunnig en fijnzinnig. Hemelse liefde De liefde tussen man en vrouw in het bijbelse Hooglied wordt vaak gelezen als een metafoor voor de liefde tussen God en zijn volk, of Christus en de Kerk. Tota pulchra es amica mea (je bent zo mooi vriendin van me) van Roland de Lassus, op een tekst uit het Hooglied, wordt hier instrumentaal uitgevoerd. Een tekst van de 13e-eeuwse dichteres en mystica Hadewijch is de basis van de tweede Love song van Hans Koolmees. In haar vurige liefde voor God wil zij de ware bruid van de Grote Bruidegom zijn. Verdriet Maar nu gaat het bergafwaarts. Het gedicht Dont vient cela van de Fransman Clément Marot beschrijft verdriet en verwarring van een afgewezen minnaar. Van het chanson dat Claudin de Sermisy op deze tekst schreef, werden talrijke versies gemaakt. Het duikt zelfs op in een instrumentale versie in het Derde musyck boexken met Danserye (1551) van de Antwerpse musicus en muziekuitgever Susato, een bundel met dansen die vaak gebaseerd zijn op populaire liederen uit het internationale repertoire. De Duitse componist Hans Leo Hassler was in Venetië in de leer bij Andrea Gabrieli. Zijn Ach, weh des Leiden is een aangrijpende verklanking van intens verdriet : “Muss ich dich dann aufgeben, so kost’s mir mein Leben”. Vergankelijkheid & Afscheid “For bonny sweet Robin is all my joy”, zegt Ophelia in Shakespeare’s Hamlet terwijl ze spreekt over de dood van haar vader. De melodie My Robin is to the Greenwood gone is de basis van het instrumentale ricercare Bonny sweet Robin van Thomas Simpson. “Love is handsome, love is kind”, maar liefde kan verdampen als de ochtenddauw – dat beschrijft O waly, waly van Benjamin Britten. Zijn muziek wordt gecombineerd met een zetting van Cecyl Sharp, die aan de wieg stond van de folk song revival in Engeland aan het begin van de 20e eeuw. Deze zetting was Britten’s inspiratiebron. Abschied van Walter Stuhlmacher is een geneuried lied zonder woorden, een weemoedig afscheid. Teksten Ostinato vo’ seguire Ostinato vo’ seguire Resoluut zal ik La magnanima mia impresa mijn nobele onderneming vervolgen Fa mi amor qual voi offesa mijn liefste, doe met me wat je wilt, S’io dovessi ben morire zelfs als dat mijn dood betekent. Fame, ciel, fame fortuna Hemel, of het lot dat u mij zendt Bene o mal como a te piace naar uw wil goed of kwaad zal zijn, Né piacer né ingiuria alcuna plezier en beledigingen zullen mij niet raken Per avilirmi o far più audace en zullen mij niet verlagen of versterken Ché de l’un non so capace want tot het een ben ik niet in staat L’altro più non po fugire en aan het ander kan ik niet ontsnappen. Vinca o perda io non attendo Winst of verlies, De mia impresa altro che honore. mijn onderneming kan me alleen eer brengen Sopra il ciel beato ascendo de hemel wacht mij S’io ne resto vincitore als ik winnaar zal zijn S’io la perdo alfin gran core en als ik verlies, toont een nobel hart Mostrarà l’alto desire hoe verheven zijn verlangen was. Mi fa lasso languire Mi fa lasso languire De liefde die mij altijd ellende toewenst Amore ch’el mio mal sempre desia Laat mij, ongelukkige, smachten. Ne’l fiero caso o l’impia sorte mia De onbarmhartige fortuin of mijn wrede lot Potra giamai finire Zal pas tot een einde kunnen komen Fin ch’ella di pieta non scaldi il core Als haar hart uit medelijden ontvlamt O ch’io misero moia di dolore Of ik jammerlijk sterf van smart. Venus’ birds Venus’ birds, whose mournful tunes Vogels van Venus, jullie droevige wijsjes Sing lullaby to my unrest, zijn een slaaplied voor mijn onrust. For so partaking of my wrongs, Bouw, om zo te delen in mijn leed, In my bosom build your nest. in mijn borst jullie nest. Lullaby, Lullaby, Love live loyal or I die Liefde, leef trouw, anders sterf ik. Joan, quoth John "Joan", quoth John, "when will that be? “Joan” zei John, “wanneer zal het zijn? Tell me, when wilt thou marry me? Zeg me, wanneer ga je met me trouwen? My cow and eke my calf and rent, Mijn koe, en ook mijn kalf en huur My land and all my tenement. mijn land en al mijn bezit Say, Joan, say, Joan, what wilt thou do? Zeg Joan wat wil je nou? I cannot come every day to woo. Ik kan niet elke dag om je hand vragen.” "John", quoth Joan, "`is there such haste? “John” zei Joan, “waarom zo’n haast? Look ere you leap, lest you make waste. Kijk uit wat je doet, verlies er niet op. If haste you have with me to wed, als je zo snel met mij wilt trouwen more belongs to a bride`s bed. hoort er wel meer bij een bruidsbed. Wherefore thus must you do: Daarvoor moet je dit doen: Day and night come every hour to woo. Elk uur dag en nacht mijn hand vragen. "John, if you will needs me have, “John, als je me zo graag wilt hebben this is that which I do crave: dan verlang ik dit van jou: To let me have my will in all, dat ik in alles mijn zin krijg, And then with thee I`ll never brawl. dan zal ik nooit met je op de vuist gaan. Say, John, shall this be so? Zeg John, ben je daartoe bereid? Then you need not come every hour to woo. Dan hoef je niet elk uur m’n hand te vragen.” Jacques Perk - Ochtendbede De Nacht week in het woud; en bij haar vluchten, Heeft ze op struweel en bloem een dauwkristal Geweend, dat glinstert in de zon; en zuchten Luwt ze uit het woud langs berg en beemd en dal.