CZĘŚĆ I Sytuacja wewnętrzna i zewnętrzna ANALIZA SWOT Strategia Rozwoju Społeczno – Gospodarczego Gminy Zakliczyn na lata 2007 – 2015 ______________________________________________________________________ ROZDZIAŁ 3 Analiza obecnej sytuacji Gminy Zakliczyn 3.1. DANE PODSTAWOWE Poprawna analiza sytuacji Gminy Zakliczyn jest podstawą do prawidłowego wyznaczenia wizji i misji gminy oraz wynikających z nich celów strategicznych. 3.1.1.PołoŜenie Gmina Zakliczyn połoŜona jest w południowo-zachodniej części powiatu tarnowskiego, na wschodzie województwa małopolskiego. Gmina usytuowana w dolinie środkowego biegu Dunajca na pograniczu Pogórza Wiśnickiego, RoŜnowskiego i CięŜkowickiego. Od zachodu gmina graniczy z gminą Czchów, od północy z gminami Dębno, Wojnicz i Pleśna. Od wschodu sąsiaduje z gminami Gromnik i CięŜkowice, a od południa z gminami Gródek n/Dunajcem i Korzenna. Według podziału administracyjnego w skład gminy Zakliczyn wchodzi miasto Zakliczyn oraz 23 sołectwa: Bieśnik, Borowa, Charzewice, DzierŜaniny, Faliszewice, Faściszowa, Filipowice, Gwoździec, Jamna, Kończyska, Lusławice, Melsztyn, Olszowa, Paleśnica, Roztoka, Ruda Kameralna, Słona, StróŜe, Wesołów, Wola Stróska, Wróblowice, Zawada Lanckorońska, Zdonia . Granice gminy w części związane są z naturalnym ukształtowaniem terenu. Siedziba władz gminnych znajduje się w Zakliczynie. Gmina leŜy na skrzyŜowaniu dwóch dróg wojewódzkich: nr 980 Jurków – Biecz i nr 975 Wojnicz – Nowy Sącz. ______________________________________________________________________________ CZĘŚĆ I - 19 - Strategia Rozwoju Społeczno – Gospodarczego Gminy Zakliczyn na lata 2007 – 2015 ______________________________________________________________________ PołoŜenie geograficzne Mapa 1. Zakliczyn na tle Polski. Mapa 2. Gmina Zakliczyn źródło:zakliczyn.w.interia źródło: zakliczyn.w.interia Strukturę administracyjną Powiatu tarnowskiego tworzy 16 gmin, z których 6 gmin to gminy miejsko-wiejskie: Zakliczyn (od 2006 roku), CięŜkowice, Ryglice, Tuchów, śabno i Wojnicz (od 2007 r.). Zakliczyn jest największą gminą w powiecie Tarnowskim. Powierzchnia Gminy Zakliczyn zajmuje 122 km2, co stanowi 8,7% powierzchni powiatu oraz 0,68% powierzchni województwa.( tabela nr 1). Powierzchnia miasta Zakliczyn wynosi zaledwie 4 km2, co stanowi 3,3% obszaru gminy. Pod względem powierzchni miasto Zakliczyn plasuje się w rankingu miast polskich na 714 pozycji.1 1 Główny Urząd Statystyczny, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2007 r. Warszawa 2007, str. 169. ______________________________________________________________________________ CZĘŚĆ I - 20 - Strategia Rozwoju Społeczno – Gospodarczego Gminy Zakliczyn na lata 2007 – 2015 ______________________________________________________________________ Tabela 1 : Powierzchnia gmin powiatu Tarnowskiego % do Powierzch % do Ilość powierzchni Lp. Gmina Ludność powierzchni nia sołectw powiatu województwa Gminy miejsko-wiejskie 1 Zakliczyn 122 24 12 249 8,7 0,8 miasto 4 - 1 546 wieś 118 24 10 684 2 CięŜkowice 103 13 11 032 7,3 0,67 miasto 10 - 2 387 wieś 93 13 8 645 3 Ryglice 117 8 11 442 8,3 0,77 miasto 25 - 2 790 wieś 92 8 8 652 4 Tuchów 100 13 17 623 7,1 0,65 miasto 18 - 6 484 wieś 82 13 11 139 5 śabno 102 20 18 908 7,3 0,67 miasto 111 - 4 279 wieś 91 20 14 629 Gminy wiejskie 6 Gromnik 70 11 8 344 5,0 0,46 7 Lisia Góra 104 12 13 653 7,4 0,68 8 Pleśna 83 13 11 504 5,9 0,54 9 Radłów 86 13 9 743 6,1 0,56 10 Rzepiennik 71 6 6 840 5,0 0,46 StrzyŜewski 11 Skrzyszów 86 5 12 990 6,1 0,56 12 Szerzyny 82 5 8 232 5,8 0,53 13 Tarnów 83 15 22 945 5,9 0,54 14 Wierzchosławi 75 11 10 666 5,3 0,49 ce 15 Wietrzychowic 48 9 4 205 3,5 0,31 e 16 Wojnicz 79 15 13 042 5,5 0,52 Dane: opracowanie na podst. Danych US na dzień 31.12.2005r. 1 411 15 190 Wojewódzwwo Małopolskie-Podregiony;Powiaty;Gminy Powiat Województwo Pow. całkowita w km2 ______________________________________________________________________________ CZĘŚĆ I - 21 - Strategia Rozwoju Społeczno – Gospodarczego Gminy Zakliczyn na lata 2007 – 2015 ______________________________________________________________________ 3.1.2. Ludność Gmina Zakliczyn na tle gmin sąsiednich jak i na tle całego powiatu Tarnowskiego jest średnio liczebną gminą pod względem liczby mieszkańców. W roku 2006 Gminę Zakliczyn zamieszkiwało 12 249 osób, co stanowi 6,32% ogółu ludności zamieszkującej powiat Tarnowski i zaledwie 0,37% ogółu ludności całego województwa Małopolskiego. Tabela 2. Liczba ludności w powiecie Tarnowskim Ludność % do % do ludności Lp. Gmina ludności województwa 2004 2005 2006 powiatu Gminy miejsko-wiejskie 1 Gmina 12 190 12 230 12 249 6,32 0,37 Zakliczyn W tym miasto 1571 1549 1545 0,80 0,05 2 Gmina 11 074 CięŜkowice 11 032 11 049 5,70 0,34 3 Gmina Ryglice 11 379 11 442 11 471 5,92 0,35 4 Gmina Tuchów 17 608 17623 17 625 9,10 0,54 5 Gmina śabno 18 877 18 908 18 862 9,73 0,58 6 Gmina Wojnicz 13 018 13 402 13 015 6,72 0,40 Gminy wiejskie 7 Gmina Gromnik 8316 8 344 8 394 4,33 0,26 8 Gmina Lisia Góra 13596 13 653 13 734 7,09 0,42 9 Gmina Pleśna 11466 11 504 11 541 5,96 0,35 10 Gmina Radłów 9707 9 743 9 699 5,01 0,30 11 Gmina Rzepiennik 6806 6 840 6 800 3,51 0,21 StrzyŜewski 12 Gmina Skrzyszów 12884 12 990 13 113 6,77 0,40 13 Gmina Szerzyny 8 213 8 232 8 231 4,25 0,25 14 Gmina Tarnów 22 676 22 945 23 180 11,96 0,71 15 Gmina 10635 10 666 10 643 5,49 0,33 Wierzchosławice ______________________________________________________________________________ CZĘŚĆ I - 22 - Strategia Rozwoju Społeczno – Gospodarczego Gminy Zakliczyn na lata 2007 – 2015 ______________________________________________________________________ 16 Gmina 4211 4 205 4 175 2,15 0,13 Wietrzychowice 100% 193 781 3 271 206 Powiat Województwo Liczba całkowita źródło: Urząd Statystyczny Kraków 2006 r. Miasto Zakliczyn w 2006 r. liczyło 1 545 obywateli, co stanowiło 12,6% ludności gminy i 0,8% ludności powiatu Tarnowskiego. 3.1.3. Uwarunkowania historyczne Pierwsze wzmianki o osadzie Zakliczyn sięgają roku 1125. Pośród nazw ówczesnych osad wymienia się miejscowość Dunaiz, która od 1086 roku naleŜała do benedyktynów tynieckich. Nazwa Dunaiz identyfikowana jest z miejscowością Zakliczyn. XVII wieczne źródła historyczne wskazują, Ŝe pierwotna nazwa miejscowości Zakliczyn to był Goluczyn i stanowił on wraz ze Zdonią, Ujazdem i PobrzeŜem własność Pakosza. Po jego śmierci w 1086 roku ziemie te przeszły na własność opactwa tynieckiego i Goluczyn przyjął nazwę Opatkowic. Pierwsza wiadomość o Opatkowicach pochodzi z 1215 roku. Zwarty obszar wsi zlokalizowanych wokół Czchowa, a było to 19 wsi wraz z Opatkowicami, tworzyły jednostkę terytorialną zwaną „Opolem”. W 1326 roku powstaje parafia naleŜąca do benedyktynów tynieckich. Kościół drewniany został ufundowany przez Gierałtów. Od tamtej pory, dzięki swemu połoŜeniu na szlakach kupieckich wiodących Dunajcem od Tarnowa do Sącza czy teŜ lądowym z Krakowa przez Czchów, Biecz, Krosno na Węgry, osada cały czas się rozwijała. 17 lipca 1557 roku król polski Zygmunt II August uzyskał lokacje miasta na prawie magdeburskim. Dwa dokumenty królewskie nadały miastu prawo do dwóch jarmarków, prawo do połowu w Dunajcu, wykorzystania pastwisk i lasów oraz uwolniły go od ceł i myt na okres 30 lat. Rok później miasto zwane było juŜ Zakliczynem. Fot. 1 Przedwojenny jarmark na zakliczyńskim rynku. źródło: zakliczn. pl ___________________________________________________ ___________________________ CZĘŚĆ I - 23 - Strategia Rozwoju Społeczno – Gospodarczego Gminy Zakliczyn na lata 2007 – 2015 ______________________________________________________________________ Charakterystyczną cechą miasta Zakliczyn była budowa domów. Domy drewniane budowane były w unikatowy sposób. Na dziewięciu słupach z zastrzałami budowano ściany domu. Układ ścian zrębowych był niezaleŜny od konstrukcji dachowej i mógł być dowolnie zmieniany bez naruszania dachu. Przykładem wspomnianej konstrukcji jest dom „Pod wagą”. Trzy zewnętrzne, ozdobne, słupy stanowią podcienia i tworzą zabudowę zbliŜoną do dawnego budownictwa małomiasteczkowego. Nieliczne istniejące jeszcze stare budynki przy ulicy Malczewskiego i Mickiewicza posiadają tzw. "wysokie podcienia”. Typową zabudowę z wysokim podcieniem moŜna spotkać w Lanckoronie, w Czchowie i w CięŜkowicach. W 1597 roku Zakliczyn przechodzi z rąk Jordanów na Sobków i Zborowskich, a w 1639 we władanie rodziny Tarłów. W 1748 r. dobra zakliczyńskie przeszły z rąk Tarłów na własność rodziny Lanckorońskich. Rodzina Lanckorońskich Fot. 2 Nieistniejące domy przy ul. dobrze zapisała się w pamięci mieszkańców Malczewskiego w Zakliczynie – lata 60. XX w. Zakliczyna, który był w ich posiadaniu do roku 1886. Z źródł:www.zakliczyn.pl inicjatywy hrabiny Justyny Lanckorońskiej powstała w 1817 roku szkoła trywialna, do której uczęszczały dzieci z Zakliczyna, Lusławic, Wesołowa i Kończysk. Wydarzeniem godnym odnotowania był postój w 1683 roku w Zakliczynie wojsk polskich powracających spod Wiednia z Janem III Sobieskim na czele. Pamiątką tych wydarzeń jest dziś pomnik-cmentarz poległych w wyniku chorób i wycieńczenia. W zaborze austryjackim Zakliczyn był osadą rolniczo-rzemieślniczą, w 1910 r. liczył 1228 mieszkańców. W okresie międzywojennym prowadzono w miasteczku handel bydłem, rozwijało się rzemiosło, głównie szewstwo. ZasłuŜoną sławą cieszyli się równieŜ masarze. Zakliczyn i jego okolice w czasie I wojny światowej były terenem manewrów wojsk austriackich i rosyjskich, czego pamiątkami są cmentarze w Zakliczynie, Paleśnicy, Roztoce i Charzewicach. Szkoła w Zakliczynie została zamieniona na szpital wojskowy. W czasie II wojny światowej Zakliczyn nie uległ zniszczeniu