W bieżącym numerze: FELIETON REDAKCJI W APTECE dr n. o zdr. Adam Zemełka Wezwanie salus aegroti suprema lex esto sprawdza się czynem ............................................................ 4 Personal branding. Marka osobista farmaceuty ..................................... 49 WSZECHNICA APTEKARSKA PANORAMA SAMORZĄDU mgr farm. Karolina Wotlińska-Pełka Samorządowy peryskop ...................................................... 54 Jakie leki mogą okazać się skuteczne w zwalczaniu nowego koronawirusa? .......... 6 BISAKTUALNOŚCI dr n. farm. Anna Serafin Profil bezpieczeństwa leków .......................................... 20 Ze strony: www.aptekarzpolski.pl ............................ 63 dr hab. n. med. Grzegorz Piotrowski BAROMETR RYNKU APTECZNEGO Leczenie cukrzycy z perspektywy kardiologa .......................................... 28 Rynek apteczny w lutym 2020 + wyżej niż rok wcześniej (+9,7%) dr hab. n farm. Anna Oniszczuk, profesor uczelni - spadek względem stycznia 2020 r. (-2.2%) .. 68 Czym jest intermittent fasting czyli post przerywany? Część II ........................... 39 MANUAŁ APTEKARSKI dr n. farm. Jarosław Filipek mgr farm. Barbara Pandyra-Kowalska Bezpłatne leki dla seniorów od 1 marca 2020 mgr farm. Dorota Czechowska według klasyfikacji ATC/WHO .............................. 70 Recepturowe substancje dezynfekujące Styczeń 2020 i odkażające w świetle obecnej sytuacji Polska ........................................................................................................ 83 epidemiologicznej ............................................................... 11 Unia Europejska ............................................................................. 88 dr n. farm. Regina Kasperek-Nowakiewicz Nowości na rynku .................................................................. 90 Preparaty odkażające w stanie zagrożenia Test wiedzy Aptekarza Polskiego ....................... 93 koronawirusem SARS-CoV-2 ................................. 14 FARMACJA SZPITALNA Natalia Obajtek Farmaceuta a badania kliniczne ................................. 43 dr n. med. Natalia Wysocka-Sendkowska Farmaceuci szpitalni – ich codzienna i „niecodzienna” praca ... 47 Aptekarz Polski, 163 (141e) marzec 2020 3 FELIETON REDAKCJI FELIETON REDAKCJI Następną część redagowanego przez nas Numer jest jak zwykle obszerny i nie zdoła- miesięcznika otwiera artykuł „Profil bezpieczeń- my w krótkim felietonie zaprezentować wszystkich stwa leków” przedstawiony przez dr n. farm. Annę artykułów i opracowań. Są one jednak starannie Serafin oraz artykuł autorstwa dr hab. n. med. wyszczególnione w spisie treści. Mamy jednakże Wezwanie Grzegorza Piotrowskiego. Jesteśmy zaszczyceni, że nieodpartą chęć zwrócić Państwa uwagę na arty- Pan Profesor przyjął zaproszenie na nasze łamy i ze- kuł doktora psychologii i nauk o zdrowiu Adama chciał podzielić się swoją wiedzą na temat, który Zemełki – „Personal branding. Marka osobista odzwierciedla tytuł artykułu – „Leczenie cukrzycy farmaceuty”. Rekomendujemy ten artykuł z pełnym salus aegroti suprema lex esto z perspektywy kardiologa”. Cukrzycę nazwa się – przekonaniem, że po jego przeczytaniu nasuwa się chociaż nie jest ona, jak COVID-19 chorobą zakaźną nieodparcie refleksja, że farmaceuta to bardzo do- sprawdza się czynem – epidemią XXI wieku. Z punktu widzenia farmaceu- bra marka zawodowa, to „ktoś”. ■ ty szeroka wiedza o tym schorzeniu jest arcyważna, ponieważ wśród pacjentów odwiedzających apteki Zapraszamy do lektury. Redakcja Aptekarza Polskiego. znaczna część choruje na cukrzycę. To między inny- Każdego dnia docierają do ludzi, nie tylko A teraz, w czasie próby – niech serca boha- mi na nich skupione są działania aptekarzy w ra- w Polsce i w Europie, ale na całym świecie donie- terów rozgrzewa wezwanie salus aegroti suprema mach opieki farmaceutycznej. sienia o walce z koronawirusem SARS-CoV-2. Na lex esto, które doczekało się czasu, w którym jego pierwszej linii wśród tych, którzy tę walkę prowa- prawdziwość nie jest już tylko hasłem, ale spraw- dzą, są przedstawiciele zawodów medycznych, dza się czynem. a wśród nich farmaceuci. Oni wszyscy są na służbie. To bohaterowie tych dni, tygodni i miesięcy… Pomimo trudnych okoliczności stają do co- Na każdej okładce Aptekarza Polskiego po- dziennych obowiązków i zadań wykonując je, jak dajemy wyraźną informację o tym, który numer przystało na profesjonalistów. Są cisi i skupieni na miesięcznika przekazujemy naszym czytelnikom. pracy do wykonania, od której zależy zdrowie lub Dotychczas ukazały się 163 numery. Dużo, niepraw- życie wielu ludzi. W czasach epidemii rola farma- daż? Każdy kolejny numer umacnia dzieło, któremu ceutów wykracza daleko poza krąg tradycyjnych na imię Aptekarz Polski. Tak jest i tym razem. Bie- działań związanych z funkcjonowaniem apteki. Nie żący numer jest jak zawsze bogaty. Zamieszczone tylko sporządzają i wydają leki, ale doradzają oraz w nim artykuły i opracowania, są solidną porcją ap- wyjaśniają pacjentom, jak się ustrzec przed zakaże- tekarskiej i farmaceutycznej wiedzy. niem i chorobą COVID-19. W czasie epidemii, gdy Na początek proponujemy trzy artykuły, któ- wiele drzwi jest zamkniętych – apteki są otwarte. rych treść jest wywołana panującą epidemią. Oto Są otwarte, mimo potencjalnego zagrożenia zaka- ich tytuły: – „Jakie leki mogą okazać się skutecz- żeniem i nie bacząc na zmęczenie. ne w zwalczaniu nowego koronawirusa?” autor- Jednakże zmęczeni są niemalże wszyscy. Kie- stwa mgr farm. Karoliny Wotlińskiej-Pełka; – „Re- dy minie ten trudny czas, który tak bardzo ludzi do- cepturowe substancje dezynfekujące i odkażające świadcza? Słyszy się głosy, że po pandemii świat nie w świetle obecnej sytuacji epidemiologicznej” będzie już taki sam. Być może. Jednakże nie mamy napisany przez dwie autorki, mgr farm. Barbarę wątpliwości, że w postpandemicznej rzeczywistości Pandyrę-Kowalską i mgr farm. Dorotę Czechowską; chwała należna bohaterom i społeczna wdzięcz- – „Preparaty odkażające w stanie zagrożenia ko- ność, będzą najlepszą odpłatą za ich poświęcenie. ronawirusem SARS-CoV-2” autorstwa dr n. farm. Reginy Kasperek-Nowakiewicz. źródło: https://gis.gov.pl/ 4 Aptekarz Polski, 163 (141e) marzec 2020 Aptekarz Polski, 163 (141e) marzec 2020 5 WSZECHNICA APTEKARSKA WSZECHNICA APTEKARSKA irus SARS-CoV-2 jest koronawirusem Obecnie wiemy już, że SARS-CoV-2 ma minimum 4 z pojedynczą nicią ssRNA o dodatniej punkty uchwytu w komórce gospodarza. polaryzacji. Jest siódmym poznanym Pierwszym jest enzym konwertujący angioten- koronawirusemW chorobotwórczym dla człowieka - synę (ACE2), homolog ACE. Jest on jednym z waż- Jakie leki wywołuje chorobę COVID-19. nych receptorów na błonie komórek gospodarza, Tak, jak inne koronawirusy posiada 4 białka a interakcja białka S wirusa i ACE2 przyczynia się do strukturalne: inwazji SARS-CoV-2 do tkanek człowieka. Oprócz • S-Spike - to białko fuzyjne, glikoproteina po- ACE2, inne receptory docelowe dla białka fuzyjnego wierzchniowa; SARS-CoV-2 to receptory furynowe, a także GRP78 oraz CD147. Jest to przezbłonowa glikoproteina mogą okazać • E-białko opłaszczające; należąca do nadrodziny immunoglobulin, biorą- • M-białko błonowe, główne białko macierzy wi- ca udział w rozwoju nowotworów, inwazji Plazmo- rusa; dium (zarodźca malarii) i w infekcjach wirusowych. • N-białko nukleokapsydu, które pełni funkcję Odegrała ona swoją rolę również w przypadku ochronną dla dużej cząsteczki RNA. MERS-CoV0. się skuteczne Wirion SARS-CoV-2 jest kulisty, z widocznymi wypustkami białek Spike, nadającymi mu wygląd Z każdym z tych miejsc docelowych na komór- korony. Podobieństwo strukturalne SARS-CoV-2 wy- ce gospodarza wirus może wiązać się za pomocą nosi 96% genomu z wirusem BatCoV RaTG13 i od określonej sekwencji własnych białek i w obecno- 80,24% do 89,23% z SARS-CoV. BatCoV RaTG13 jest ści odpowiednich enzymów. Każdy z tych punktów w zwalczaniu wirusem nietoperzy Rhinolophus affinis z chińskiej uchwytu może być przyczynkiem do znalezienia leku Prowincji Yunnan. na COVID-19. O ile interakcja z CD147 została już udowodniona in vitro i ludzkie przeciwciało mono- klonalne meplazumab hamowało inwazję wirusa do Punkty uchwytu komórki przez ten receptor, a lek włączono już do dla koronawirusa badań klinicznych, to nadal trwają prace nad ewen- nowego tualnym blokowaniem receptora ACE2. Okazuje się w komórce, a potencjalne bowiem, że jest on mocno rozpowszechniony - wy- stępuje w błonie śluzowej nosogardzieli, komór- terapie lekowe kach płuc, serca, wątroby, nerek i jąder, a także jelit. Ewentualne blokowanie receptora ACE2, aby zmniej- Nowy koronawirus rozpoczął światową pan- szyć inwazję wirusa, może wpłynąć na wiele różnych demię choroby COVID-19 i od listopada 2019 roku koronawirusa? procesów życiowych organizmu, pogorszyć rokowa- rozprzestrzenia się w szybkim tempie po całej ziemi. nia wyników płucnych, a nadmiar wolnej ACE2 jest Jego ekspansywna natura i trudny do przewidzenia podejrzewany o indukcję apoptozy kardiomiocytów. Wirus SARS-CoV-2 jest koronawirusem z pojedynczą nicią przebieg wywoływanej przez niego choroby, mobili- zują naukowców z całego świata do pracy nad zna- Efektywność wiązania wirusowego białka S ssRNA o dodatniej polaryzacji. Jest siódmym poznanym korona- lezieniem zadowalającej farmakoterapii. Wirus jest z ACE2 zależy od ekspresji genów, udowodniono, nowy i wykazuje sporą zakaźność, dlatego wyko- że wpływ na nią ma infekcja wirusem grypy A, inter- wirusem chorobotwórczym dla człowieka - wywołuje chorobę rzystano bazy substancji dostępnych i stosowanych feron alfa czy choroby metaboliczne i kardiologicz-