ANDERS: GUNN ANDERS: ANDERS: GUNN Anna Gunn / Artikel104.nl / 6 februari 2020 ANNA GUNN Belastingen van het Rijk worden ge­ heven uit kracht van een wet en met inachtneming van de relevante be­ palingen van internationaal en Euro­ pees recht, de mensenrechten en de fiscale ethiek. Selectie uit vijf jaar fiscaal activisme. Belastingen van het Rijk worden geheven uit kracht van een wet en met inachtneming van de relevante bepalingen van in­ ternationaal en Europees recht, de mensenrechten en de fiscale ethiek. Belastingen van h ANDERS: GUNN Selectie uit vijf jaar fiscaal activisme Anna Gunn Aanbevolen citeerwijze: A.F. Gunn, ‘Aard van het beestje’, in: Anders: Gunn, Stichting NLFiscaal, Amsterdam 2020, p. 20. Uitgever: Stichting NLFiscaal Technische realisatie: Pre Press Media Groep Van Boshuizenstraat 12 1083 BA Amsterdam tel. (020) 627 21 75 www.nlfiscaal.nl 2020, 1e druk Hoewel bij de vervaardiging van deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, aanvaarden auteur(s), redacteur(en) en uitgever geen aansprakelijkheid voor eventuele (druk)fouten en onvolledigheden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevens­ bestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestem­ ming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatie­ werken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich te wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie­ en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro). Voor het overnemen van een gedeelte van deze uitgave ten behoeve van commerciële doeleinden dient men zich te wenden tot de uitgever. Inhoud Voorwoord | 5 Ethiek Ethiek: Niet óf maar hoe | 9 Aard van het beestje | 20 Een wake­up call? Of toch nog even snoozen? | 24 Dubbele petten en de belastingwetenschap | 29 Kanarie in de mijn | 35 Het feest van de eeuw | 38 Meta fiscaliteit Denkend aan donderdag | 45 Vakliteratuur, diversiteit & dubbele petten | 49 De geheimen van het VTO | 54 De perfecte noot | 60 Tijd voor een balansdag | 66 Mediagenie(k) | 69 Kerst verhaal De Nacht waarop niets meer verborgen zal zijn | 77 Voorwoord Een uniek oeuvre. Zo kan het werk van Anna Gunn worden aange­ duid. Haar publicaties – enkele ervan zijn in deze bundel te vinden – zijn vrijwel meteen te herkennen door de vorm, gekozen stijlmiddelen en meer in het bijzonder de schrijfstijl, dat wil zeggen het bijzondere idioom waarin het werk van de geest tot ontplooiing wordt gebracht, vooral in de meer columnachtige teksten. In die teksten lijkt zij te wo­ nen en de stem van haar schrijverschap te hebben gevonden. Het is zoekend schrijven. Een thema wordt afgetast: al schrijvend wordt vaste grond gevonden en ontstaat een rode draad die mede met behulp van autobiografische verhalen zichtbaar wordt (gemaakt). De lezer die mee­ gaat in deze zoektocht, zal zich aan het einde daarvan verrijkt en soms zelfs gesticht weten, onder meer door de boodschap die zich volgroeid en tevreden heeft vastgezet in het geschrevene. Een rol daarbij speelt het vaak vernieuwende perspectief dat wordt geboden op de fiscale ac­ tualiteit, dat veelal haar werkterrein vormt. De lezer van haar stukken wordt getrakteerd op dialogen, opvallende observaties en beeldspraak die doet glimlachen zonder dat de overtuigingskracht van het betoogde daaronder lijdt. Verder verstaat Gunn, die tot de progressieve vleugel behoort, de kunst van de suggestie, een van de belangrijkste wapens van een goede auteur, en dat is: méér proberen te suggereren dan de woorden mogelijk lijken te maken.* Bovendien zijn in haar publicaties talloze rake typeringen en een overvloed aan eigen opvattingen te vin­ den, die een geheel eigen, origineel geluid in het fiscale debat represen­ teren en mede de titel van deze bundel verklaren. * Vgl. Arie Storm, Een diadeem van dauw, Prometheus, Amsterdam 2017, p. 23. SELECTIE COLUMNS VAN ARTIKEL104.NL 5 Deze uitgave is samengesteld om enkele werken van de geest, die waait waar hij wil,* enigszins tegen de vergetelheid te behoeden. Zij bevat een keuze uit een ongekende hoeveelheid stukken die Anna Gunn de afgelopen jaren heeft geschreven. De door haar geselecteerde teksten cirkelen globaal rond twee thema’s: ethiek, dat volgens de auteur ook ‘iets zeikerigs’ heeft,** en metafiscaliteit, een begrip dat zich niet zo gemakkelijk laat omschrijven, maar desondanks in bepaalde kringen ingeburgerd lijkt te zijn geraakt. Onder de paraplu van de metafisca­ liteit bespreekt zij onder meer de (minder) verheffende dimensies van het verschijnsel vaktechnisch overleg en niet te vergeten: de geheimen daarvan. Dit deel van de bundel bevat ook bespiegelingen over de on­ afhankelijkheid van de fiscale vakpers, en een bijdrage over annote­ ren, een genre dat de prijswinnares eveneens beoefent. In dat kader verschijnen veelal publicaties over Europese gremia. Dat zij eveneens oog heeft voor de lotgevallen van de belastingkamer van de Hoge Raad, blijkt uit een van de bijdragen. Bij wijze van toegift is een kerstverhaal opgenomen, dat de lezer in een hallucinerende toestand zal brengen; een belevenis die een blijvende herinnering zal opleveren. Enkele van de in deze bundel opgenomen teksten hebben de potentie uit te groei­ en tot moderne klassiekers. Dat het werk van deze auteur, die zichzelf eens heeft omschreven ‘als een panda met een specialistisch dieet van staatssteunscheuten’,*** is bekroond, zal niemand verbazen. Het is eerder verbazingwekkend te noemen dat zij niet eerder in de prijzen is gevallen. Ook daarom is het de jury van de Jaap van den Berge­Literatuurprijs een genoegen haar de penning van Italiaans glas, voorzien van een treffende afbeelding van de naamgever, toe te kennen. Rotterdam 10 december 2019 Rens Pieterse * ‘Vrije geest, dat is scheppende geest, die waait waar hij wil, de Creator Spiritus waarvan gezongen wordt in de achtste symphonie van Gustav Mahler’, aldus Tj.S. Visser, Zwaluw en pijlriet, FED, Amsterdam 1959, p. 34. ** Zie p. 9. *** Zie p. 45-46. 6 ANDERS: GUNN Ethiek Ethiek: Niet óf maar hoe ‘Ik heb een stuk van jou voorgeschreven’, zei onze universitair hoofd- docent (UHD) gisteren tegen me. ‘Voor het vak Internationaal Belasting- recht II. Dat over de publicatie van tax rulings. Ja, ik wil het vaker hebben over fiscale ethiek,’ – diepe zucht – ‘maar de studenten zien het niet zo zitten…’ Fiscale ethiek is een ‘hot topic’ waar fiscalisten bij voorbaat moe van worden. Excuus als dit controversieel is, maar het hele thema heeft iets zeikerigs. Werkt je structuur net lekker, begint een collega te mekke­ ren over fair share. Prima als betrokkene vervolgens een steekhoudend verhaal heeft (idealiter ontdaan van Duitse filosofen). Vaak komt het echter niet verder dan: ‘We moeten het in de gaten houden’, of ‘het is ingewikkeld’. Wie denkt dan niet: ‘Donder op met je onderbuik en ga eens aan het werk!’ I. Aard van het beestje Het zal sommige van mijn fiscale vrienden verbazen maar deze aver­ sie voor ethiek­van­de­koude­grond deel ik. Een minutieus geplande en perfect uitgevoerde structuur met een triple dip en natuurlijke hedging heeft een bepaalde schoonheid. Wat kan ik zeggen? Je bent fiscalist of je bent het niet. Een van de belangrijkste redenen waarom ethische discussies in de sector op weerstand stuiten, is dat ze de vaktechnische pret plegen te drukken. Wat de buitenwacht vaak vergeet, is dat het belastingrecht voor veel vakbroeders (m/v) een passie is die veel ver­ der reikt dan het willen verdienen van heel veel geld. Ik ken genoeg SELECTIE COLUMNS VAN ARTIKEL104.NL 9 mensen die na een dag hard werken voor de prinselijke som van € 70 NTFR­nootjes fabriceren over de hondenbelasting. Waarom? Omdat ze het leuk vinden. Mijn vriend de cassatiespecialist zei ooit: ‘Het maakt me niet uit of het belang € 10 miljard is of dat het gaat om een tientje, een rechtsvraag is een rechtsvraag.’ En zo is het maar net. De eenzijdige focus op techniek is in die zin problematisch dat maat­ schappelijke aspecten van de fiscaliteit onderbelicht blijven. Buiten de sector zelf wordt het vaktechnocentrisch wereldbeeld niet breed gedra­ gen. Voor de weldenkende burger zijn belastingen geen speelgoed voor de adviespraktijk maar het instrument waarmee de samenleving haar schatkist vult. Als ik lees dat de Landmacht, na jaren van bezuinigin­ gen bij Defensie, geen kogels meer heeft en dat de militairen dus ‘Pang Pang!’ staan te roepen tijdens de oefening, kan ik die sexy triple dip op­ eens veel minder waarderen. Agressieve structuren verliezen hun glans zodra je je beseft wat de maatschappelijke kosten zijn. U bedankt toch ook voor een mantel van huilend zeehondjesbont? Kijk, ik weet natuurlijk wel dat deze retoriek weinig helpt bij de alle­ daagse sores van de (bedrijfs)fiscale werkvloer. Want hoeveel van die briljante doch evident bloeddorstige structuren zijn er nou echt? Vrij weinig, denk ik. Het leven van de meeste belastingadviseurs is eigen­ lijk niet zo spannend. Voor zover men – naast aangiften inkloppen en het aanvragen van woonplaatsverklaringen – aan tax plannen toekomt, gaat dat vaak op basis van de zogeheten ‘copy­paste structu­ ren’, excusez le mot. Dit zijn de standaard fiscale technieken die op maat gemaakt worden voor specifieke belastingplichtigen. Fiscale confectie dus: ‘Hybridje op Luxemburg? Of pleuren we er meteen maar een coöp tussen?’ II. Huis-tuin-en-keukenstructuren Deze legale constructies – waar iedereen (de Belastingdienst incluis) vanaf weet – zijn weliswaar slim maar niet bepaald listig of bijzonder origineel. ‘Onethisch’ is een te zwaar woord voor dit soort structuren. Niet dat we de discussie uit de weg moeten gaan, maar ik denk dat 10 ANDERS: GUNN we die wel moeten kunnen voeren zonder de complete belastingsec­ tor op de kast te jagen.