Kwartaalblad 111 BOEDDHISME Het oneindige leven ván de Tathagata: het Lotus-sutra Stichting Vuurvtlinder: Zen bij wakker wadden en sterv Jaargang 3 Nr. 2 • Winter 1998 • j" 9,75 / 19013F Kwartaalblad Inhoud BOEDDHISME Jaargang 3 nr 2 Winter 1997/98 IO TEN GELEIDE INTERVIEW: Zen bij wakker worden en sterven Redactie Dick Verstegen 4 Dirk Bakkes Gerolf T'Hooft INTERVIEW: In het aangezicht van de dood Wanda Sluyter Anneke Smelik Dirk Bakkes 8 Dick Verstegen 13 Aan dit nummer werkten mee Zeven jaar in Tibet Hakuun Barnhard Karel R. van Kooij In de spiegel van de dood 15 Jacques den Boer Frits Koster KLASSIEKE TEKST: Het oneindige leven van de Tathagata Hakuun Barnhard 16 Boeddhisme en het dier 25 Redactieraad Prof. dr. R.H.C. Janssen N. Tydeman KUNST: Swastika, teken van geluk Dr. H.F. de Wit Karel R. van Kooi) 26 Redactiesecretariaat en advertenties Iemstukken 8z VOETNOOT: Economisch boeddhist 9407 KN Assen Jacques den Boer 29 Tel 0592-347387 KWARTAALBLAD BOEDDHISME verschijnt in Meditatie, waarom? (II) januari, april, juli en oktober. Abonnements- Frits Koster 30 prijs per jaar (4 nummers): f / BF 650,-; buitenland f 55,-. Losse nummers: f 9,75 / 190 BF, plus porto. ZWART OP WIT 34 Abonnementen INTER-RELIGIEUZE DIALOOG: Kwartaal blad Boeddhisme Het Goede Hart 35 Heidebloemstraat 173 6533 SN Nijmegen BOEKEN 37 Tel: 014-356200o e-mail: [email protected] TIJDSCHRIFTEN 39 Uitgever Stichting Vrienden van het Boeddhisme VAN HER EN DER 42 Secr.: mevr. J.M. van der Horst Bellestein 209, 6714 DR Ede Tel.: 0318-623265 BOEDDHANET: Tibet op het Net Wanda Sluyter 43 Betalingen t.n.v. Stichting Vrienden van het Boeddhisme, Nieuwerkerk a/d IJssel Voor Nederland: Postbank: t 520022 AGENDA 44 Rabobank: 15.78.90.805 Voor België: ABNAMRO 721-5201482-41 Postcheque 000-1741903-74 Vormgeving en opmaak Gerolf T'Hooft Omslag: Rochelle Griffin (foto © Speer fotografie) Druk en afwerking Drukkerij Wilco b.v., Amersfoort Niets uit deze uitgave mag worden verveelvou- E STICHTING VRIENDEN VAN HET BOEDDHISME, digd en/of openbaar gemaakt door middel van uitgeefster van dit blad, stelt zich ten druk, film, fotokopie of op welke andere wijze D doel bekendheid te geven aan het boeddhisme zonder voorkeur voor een bepaalde richting dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toe- of stroming. De stichting stelt zich open voor iedereen die op enigerlei wijze belang stelt in het stemming van de uitgever. boeddhisme. Geregeld houdt de stichting thema-bijeenkomsten met de nadruk op het heden- daagse boeddhisme, in het bijzonder in de westerse samenleving. ISSN 1382-6956 Donateurs zijn van harte welkom. De minimum-donatie bedraagt f 45,- per jaar, waarin begre- pen een abonnement op het Kwartaalblad Boeddhisme. Aanmelding bij het secretariaat van de Stichting Vrienden van het Boeddhisme (zie hiernaast) of door overmaking van de donatie op één Stichting Vrienden van het Boeddhisme van de rekeningen van de stichting. Ten geleide f) E NATUUR HERINNERT ONS in deze tijd van het jaar en in het Nederlandse klimaat vaak niet al te subtiel aan de ein- digheid van het leven. Bomen staan er kaal bij en de wind giert guur langs verlaten lanen. De artikelen in dit winternummer met als overkoepelend thema het sterven en de dood sluiten hierbij aan. `Vuurvlinder' Rochelle Griffin vertelt bijvoorbeeld hoe haar le- venshuis mensen begeleidt die geconfronteerd zijn met een beperk- te levensverwachting en Christine Longaker werd geïnterviewd naar aanleiding van de Nederlandse vertaling van haar boek Facing Death and Finding Hope over zorgverlening en stervensbegeleiding. En Jildi Mohamad Sjah, vice-voorzitter van de Stichting Vrienden van het Boeddhisme, promoveerde onlangs op een proefschrift over vergankelijkheid en dood en dan met name in de Tibetaanse lamrim- traditie. De klassieke tekst, deze keer een stuk uit het Lotus-sutra, vertaald door Hakuun Barnard, verhaalt echter over het oneindige leven van de Tathagata. 'Er zijn ontelbare honderdduizend miljoenen aeonen voorbijgegaan sinds ik het Boeddha-zijn verwezenlijkte.' De relati- viteit van ons aardse bestaan wordt daarmee goed neergezet. En voor het geval we onszelf toch al te zeer voorbijlopen, biedt het artikel van Frits Koster — het tweede deel uit de serie over meditatie — voldoen- de aanknopingspunten om weer met beide benen op de grond te ko- men. Ofwel: hoe we door de alledaagse stress heen kunnen zitten. Het verhaal over Rochelle Griffin en haar Vuurvlinder Stichting is de eerste bijdrage van een van onze twee nieuwe redactieleden, Dick Verstegen. Hij is afkomstig uit de redactie van het tijdschrift Zen waar een verschil van inzicht er onlangs toe leidde dat uitgever en redactie ieder een ander pad insloegen. Anneke Smelik is het tweede nieuwe lid dat onze redactie is komen versterken. Zij is voor- al geïnteresseerd in westerse vormen van boeddhisme. We zijn blij met hun toetreding waardoor de pluriformiteit op boeddhistisch ter- rein in de redactie veelkleuriger is geworden en hopen dat wij u hier- mee in het nieuwe jaar wederom een b(l)oeiende variatie van dhar- ma-zaden kunnen aanbieden. Wanda Sluyter KWARTAALBLAD BOEDDHISME JAARGANG 3 - NR 2 WINTER 1997/98 Vuurvlinder Rochelle Griffin Z over haar `levenshuis' bij wakker worden en sterven Dick Verstegen ET IS ZOALS HET IS; Hde dingen zijn zoals ze zijn. Zeker, maar je zult toch te horen krijgen dat je hoogst- waarschijnlijk binnen een paar jaar door kanker, aids of een an- dere aandoening zult sterven. In de oude dorpskern van het Gelderse Heerewaarden, niet ver van Zaltbommel, voert Ro- chelle Griffin (5o) al ruim zeven jaar de algemene leiding van de Stichting Vuurvlinder. Ze richtte die in 1989 op om men- sen met een beperkte levensverwachting te helpen zichzelf te (her)vinden. In de Vuur- vlinderbenadering speelt bij dit proces van bewustwording, emotieverwerking en losla- ten zenmeditatie een belangrijke rol. Vuurvlinder richt zich vooral op mensen die aids hebben of seropositief zijn en kreeg voor haar werk enkele jaren geleden een schenking van f 325.000,- van het Aids Fonds, de totale opbrengst van het AmsterDAMdinner. Met behulp van dat geld kon Rochelle Griffin een broodnodige verbouwing bekostigen van het sfeervolle Vuurvlinderpand aan de Hogestraat 28. Daardoor beschikt de stich- ting nu over een prachtige houten zendo annex groepsruimte, vijf nieuwe gastenkamers en twee nieuwe badkamers. — Een interview. KWARTAALBLAD BOEDDHISME JAARGANG 3 - NR 2 WINTER 1997/98 REED LACHEND ZIT Rochelle Griffin op Trappistenklooster te Zundert. Ze beoefende daar de traplift, ook die in 1995 bij de verbou- vooral shikantaza. Later heeft ze elders ook Rin- wing van Vuurvlinder is aangebracht. Een zai-zen gedaan en met koans gewerkt. Ze ervoer B die zenpraktijk als indringend, maar hij bood haar gemak voor gasten die niet zelden, ziek als ze zijn, nauwelijks een trap op kunnen. Maar Rochelle kan toch te weinig aangrijpingspunten voor haar dage- de voorziening zelf ook goed gebruiken. In 198o lijks leven. Daartoe rekent ze ook uitdrukkelijk kreeg ze een zeer zwaar auto-ongeluk wat haar le- haar werk met stervenden. Haar huidige zentrai- ven totaal veranderde. Ze werkte twee jaar aan ning staat sinds kort onder leiding van de bekende haar revalidatie. Maar ze is nog steeds slecht ter Vietnamese zenmonnik Thich Nhat Hanh; in zijn been en leeft nog dagelijks met chronische pijn. Plumvillage-sangha in Frankrijk nam ze onlangs Na het ongeval was het kant- de precepts aan. Zijn aandacht- je boord. Ze maakte een bijna- en ademgerichte benadering doodervaring mee en herinnert spreekt Rochelle zeer aan. zich haar strijd tijdens de lange ziekenhuisperiode als een soort Keerpunten doodgaan. 'Maar het was tege- Ik ben lijk ook meer; het was een stevig Via de zelfobservatie die onder- wakker worden', zegt ze nu. deel is van zazen leerde Rochel- Haar leven als vroedvrouw kon nog steeds le ook het (h)erkennen en ontla- ze niet meer hervatten. Maar ze den van emotionele pijn. En hoe vocht zich naar een nieuw be- vroedvrouw, je het hoofd kunt bieden aan staan dat een nauwe relatie heeft wat we vaak niet herkennen als met haar eigen traumatische er- keerpunten in ons leven. 'In elk varing. Ze helpt mensen met maar dan in leven zijn er keerpunten die we sterven. Toch ervaart ze het vaak willen ontkennen en ont- proces dat daaraan vooraf gaat vluchten. Maar het gaat er juist in wezen als het tegendeel. Ze een andere om dit soort ervaringen te inte- helpt mensen opnieuw geboren greren in je leven. Dat kan als je worden. 'Dus je ziet,' aldus een inziet dat het gaat om het hier en vrolijke Rochelle, 'ik ben nog levensfase nu. Mensen met een pijnverle- steeds vroedvrouw, maar dan in den, fysiek of niet fysiek, kun- een andere levensfase en ook nen leren hoe ze nu om kunnen voor mannen.' gaan met hun resterende ener- Rochelle, van oorsprong gie. Je hoeft die niet te gebruiken Amerikaanse, werkte enige tijd als staflid van Eli- zoals je dat vroeger deed. Je kunt haar gebruiken sabeth Kbler-Ross. Daar leerde ze met behulp om erachter te komen wat eigenlijk je kern is.' van de Gestalt-methodiek hoe oude geblokkeerde De flapover die Rochelle gebruikt bij haar in- gevoelens van vroegere (traumatische) ervaringen troducties toont hoe iemands kwetsbare kern is ge- verwerkt kunnen worden. En later na haar onge- huld in schillen, waarin gewoonlijk, soms als ge- luk leerde ze in een pijnkliniek dat je de pijn niet volg van traumatische ervaringen, tal van blokka- bent, maar dat je pijn hebt, dat je die als het ware in des en oude pijn zijn opgetast. En die zorgen weer je rugzak meedraagt. En vanuit die ervaring was de voor het repeteergeweer in je gedrag. Het oprui- stap naar een zen-introductie in het trappisten- men van die blokkades en het thuiskomen bij de klooster Maria Toevlucht te Zundert eigenlijk lo- kern is het doel.