DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO Kraków, dnia 7 stycznia 2021 r. Poz. 147 UCHWAŁA NR XXVI/384/20 RADY MIEJSKIEJ W SKAWINIE z dnia 30 grudnia 2020 roku w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami dla Gminy Skawina na lata 2020-2023 Na podstawie art. 8 ust. 2, art. 18 ust. 2 pkt. 11 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym ( t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 713 z późn. zm.), art. 87 ust 3 i 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 282 z późn. zm.) po zaopiniowaniu przez Wojewódzkiego Małopolskiego Konserwatora Zabytków Rada Miejska w Skawinie uchwala, co następuje: § 1. Uchwala się Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Skawina na lata 2020-2023, stanowiący załącznik do niniejszej uchwały. § 2. Wykonanie uchwały powierza się Burmistrzowi Miasta i Gminy Skawina. § 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia i podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Małopolskiego. Przewodnicząca Rady Miejskiej w Skawinie Ewa Masłowska Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 2 – Poz. 147 Załącznik do uchwały nr XXVI/384/20 Rady Miejskiej w Skawinie z dnia 30 grudnia 2020 r. GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY SKAWINA NA LATA 2020-2023 Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 3 – Poz. 147 SPIS TREŚCI: 1. Wstęp ………………………………………………………………………………………………………….. str. 3 2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami …………………………………………………………………………………………….. str. 5 3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce………………. str. 6 4. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego …………………. str. 10 5. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami strategicznymi opracowanymi na poziomie gminy ………………………………………. str. 23 6. Przedmiot ochrony ……………………………………………………………………………………… str. 31 7. Historia Miasta i Gminy Skawina …………………………………………………………………. str. 43 8. Charakterystyka zasobów dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy ………. str. 48 9. Ocena stanu zachowania dziedzictwa kulturowego gminy wraz z oceną dotychczasowych działań ……………………………………………………………….. str. 75 10. Analiza szans i zagrożeń ………………………………………………………………………………. str. 78 11. Cele gminnego programu opieki nad zabytkami ………………………………………….. str. 81 12. Źródła finansowania opieki nad zabytkami i przedsięwzięć w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego ……………………………………………………………….. str. 88 13. Wykaz obiektów w Gminnej Ewidencji Zabytków ………………………………………. str. 96 2 Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 4 – Poz. 147 1. WSTĘP Program opieki nad zabytkami to dokument określający zakres i rodzaj działań jakie powinny być podjęte przez gminę w celu zachowania obiektów, miejsc oraz wartości niematerialnych istotnych dla dziedzictwa kulturowego regionu, ze szczególnym uwzględnieniem elementów lokalnej tożsamości. Dziedzictwo kulturowe stanowi ważny czynnik decydujący o odrębności i tożsamości każdego regionu. Zachowane elementy historii i kultury mają wpływ na otoczenie i życie współczesnego człowieka. Bogactwo i różnorodność dziedzictwa, należycie pielęgnowane i wykorzystane, powinny stanowić jeden z głównych czynników rozwoju życia społeczno - gospodarczego. Samorządy, zwłaszcza gminne, odgrywają szczególną rolę w zachowaniu i popularyzacji dziedzictwa kulturowego. Ich rolą jest inicjowanie, koordynowanie oraz wspieranie wszelkich działań mających na celu ochronę i opiekę nad zabytkami. Współpracując z właścicielami, zarządem powiatu i województwa oraz wojewódzkim konserwatorem zabytków władze lokalne podejmując wysiłek rewitalizacji zdegradowanych obszarów historycznych mają szansę na zachowanie istniejącego dziedzictwa i utrwalenie wartości regionu. Gmina Skawina posiada kilkusetletnią historię i tradycję, czego wyrazem jest bogaty i wartościowy krajobraz kulturowy, obfitujący w cenne ślady działalności człowieka i wytwory cywilizacji, a także elementy przyrodnicze. Spuścizna poprzednich pokoleń jest mało znana na terenie województwa małopolskiego lecz coraz częściej doceniana przez samych mieszkańców Gminy. Intensywny rozwój aglomeracji miejskich Krakowa i Skawiny jaki ma miejsce w ostatnich latach oraz ułatwienia komunikacyjne spowodowały zatarcie granic pomiędzy Gminą Skawina, a Gminą Miejską Kraków. Miasto Skawina stało się praktycznie miastem satelitarnym dla Krakowa, a pobliskie mniejsze miejscowości popularnymi i modnymi miejscami zamieszkania dla osób pracujących w Krakowie. Widoczna w ostatnich latach zmiana struktury społecznej, wzrost wykształcenia oraz poprawa warunków socjalno-bytowych i standardów życia w zasadniczy sposób zmieniła priorytety mieszkańców. Zainteresowanie coraz częściej budzi kultura, historia i tradycja regionu. Oczekiwania wobec władz samorządowych nie ograniczają się tylko do dróg, kanalizacji czy dostępu do szkół i służby zdrowia, ale coraz częściej dotyczą poprawy estetyki otoczenia i zagospodarowania przestrzeni publicznej. Gminny program opieki nad zabytkami jest dokumentem pomocniczym, określającym zadania samorządu w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego na terenie gminy. Dlatego w niniejszym opracowaniu wskazano działania skierowane na poprawę stanu zabytków, ich adaptację i rewaloryzację oraz zwiększenie dostępności do nich mieszkańców. Dokument 3 Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 5 – Poz. 147 uwzględnia uwarunkowania prawne, zewnętrzne oraz wewnętrzne w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego. Wskazane w nim kierunki działania tzw. priorytety szczegółowo opisują zakres oraz cel danego zamierzenia. Głównymi kierunkami powyższych celów jest ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego Gminy, będącego elementem rozwoju gospodarczo-społecznego oraz promocja dziedzictwa kulturowego i edukacja służąca budowaniu tożsamości kulturowej mieszkańców Gminy Skawina. Realizacja celów zawartych w programie poprawi w lokalnej społeczności świadomość wspólnoty kulturowej, wzmocni lokalne wartości oraz wspólne korzenie. Niniejszy program opracowano w nawiązaniu do poprzedniej edycji i celu porównania zachowano schemat programu z lat poprzednich. *** 4 Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 6 – Poz. 147 2. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Obowiązek opracowania i wdrożenia Gminnego programu opieki nad zabytkami nakłada art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz. U. z 2020. , poz.282) . Zgodnie z treścią przywołanego przepisu: 1. Wójt (burmistrz) sporządza gminny program opieki nad zabytkami na okres czterech lat. 2. Program, o którym mowa ma na celu, w szczególności: 1) uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 2) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 3) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 4) podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami; 5) określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków; 6) podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami. 3. Gminny program opieki nad zabytkami przyjmuje rada gminy po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. 4. Program jest ogłaszany w wojewódzkim dzienniku urzędowym. 5. Z realizacji programu wójt (burmistrz) sporządza, co 2 lata, sprawozdanie, które przedstawia się radzie gminy. *** 5 Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 7 – Poz. 147 3. UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE Ochrona dziedzictwa kulturowego: materialnego i niematerialnego oraz jego przekazanie następnym pokoleniom zadeklarowana została w Konstytucji RP jako obowiązek Państwa i każdego obywatela. Obowiązek ten wyartykułowany jest w Preambule Konstytucji RP. W art. 5 Konstytucji podkreślono, że Rzeczpospolita Polska strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. W art. 6 ust. 1. Zapisano, że Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będących źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju. Zabytki i ich wartości niematerialne są dobrem wspólnym. Z art. 82 wynika dodatkowo, że każdy obywatel jest zobowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. 1. Zasady odpowiedzialności za dziedzictwo kulturowe określają zapisy ustawowe. Głównym aktem prawnym regulującym zasady ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce jest ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz. U. z 2020, poz. 282). Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami definiuje pojęcie zabytku, wprowadza klasyfikację obiektów zabytkowych, określa katalog działań przy zabytku, krąg podmiotów zobowiązanych do prowadzenia tych działań, zasady nadzoru konserwatorskiego oraz zasady udzielania pomocy finansowej do prac konserwatorskich i robót budowlanych przy obiektach zabytkowych. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t. j. Dz. U. z 2020 r. poz. 713 ze zm.) w art. 7 ust 1 pkt 9 określa, że wykonywanie zadań w zakresie kultury i ochrony zabytków jest ustawowym zadaniem samorządów. Do zadań gminy należą także działania pośrednio związane z ochroną